Czy urząd skarbowy może sprawdzić konto bankowe? Sprawdź, kiedy jest to możliwe

Każdego dnia z rachunków bankowych korzysta w celach prywatnych i biznesowych mnóstwo osób na całym świecie. Dokonywane są zarówno wpłaty, jak i wypłaty na różne kwoty oraz przelewy. Nie zawsze jednak środki te pochodzą z legalnych źródeł, dlatego Ministerstwo Finansów nieustannie prowadzi szereg działań prewencyjnych. Sprawdź, czy kontrola konta bankowego może dotyczyć też Ciebie i w jakich okolicznościach może do niej dojść.

Kontrola kont bankowych a popełnienie przestępstwa – jak działają instytucje?

Zgodnie z obowiązującym prawem instytucje bankowe zobowiązane są powiadomić Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIFF) o każdym przelewie, którego kwota wynosi ponad 15 tysięcy euro. To stanowi około 64 174 zł. Następnie to właśnie GIFF podejmuje decyzję, czy poinformować o tym fakcie urząd skarbowy. Ponadto bank zawiadomi też organ podatkowy w przypadku podejrzenia pochodzenia środków z nielegalnego źródła lub wtedy, gdy wysokość kwot przelewów znacznie odbiega od dotychczasowych operacji finansowych.

Jeżeli organ podatkowy uzna, że mogło dojść do złamania prawa czy też konieczne jest wszczęcie postępowania podatkowego, możliwa jest blokada konta. Tym samym również środków znajdujących się na nim. Poza tym stosowne organy mają też prawo zabezpieczyć inne mienie, takie jak wierzytelności, nieruchomości i ruchomości.

1 lipca 2022 roku weszła w życie zmiana w art. 48 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U z 2021 r. poz. 422, ze zm.), zgodnie z którą w związku z rozpoczęciem postępowania przygotowawczego lub prowadzeniem czynności wyjaśniających w sprawie o przestępstwa, lub wykroczenia skarbowe, bank jest zobowiązany do przekazania informacji bankowych odpowiednim organom. Dotyczy to:

• kont bankowych osób fizycznych,
• kont bankowych osób prawnych,
• kont bankowych jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej,
• danych pełnomocników rachunków bankowych.

Jednocześnie dostępu do danych rachunku bankowego może zażądać:

• Szef Krajowej Administracji Skarbowej KAS,
• Naczelnik Urzędu Skarbowego,
• Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego.

Dotyczy to również pełnomocników rachunków bankowych.

Czy urząd skarbowy może skontrolować konto bankowe bez uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego?

Zgodnie z obowiązującym prawem organy Krajowej Administracji Skarbowej i urząd skarbowy w zakresie kontroli kont bankowych podatników mają większe prawa niż prokuratura. Ministerstwo Finansów podkreśla, że instytucje bankowe wciąż zobowiązane są do przestrzegania tajemnicy bankowej. Jednak istnieje wiele czynności sprawdzających, w której tajemnica ta może zostać uchylona.

Udostępnienie danych na temat ilości środków na koncie, wpływów i wydatków organom administracji skarbowej może odbyć się w każdej chwili. Właściciel rachunku wcale nie musi o tym wiedzieć. Przed nowelizacją ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej w lipcu 2022 roku stosowne instytucje mogły dokonać kontroli jedynie po oficjalnym wszczęciu postępowania przygotowawczego. Również w sytuacji, gdy doszło do podejrzenia popełnienia czynu zabronionego przez podatnika. Obecnie udostępnienie informacji bankowych możliwe jest także bez konkretnej przyczyny.

Skutki kontroli Krajowej Administracji Skarbowej

Zazwyczaj w związku z kontrolą rachunków bankowych osób fizycznych nic się nie dzieje. Właściciel nawet nie wie, że taka kontrola się odbyła. Jeżeli jednak dojdzie do wykrycia nieprawidłowości, organy kontrolujące dopatrzą się unikania zobowiązania podatkowego następuje blokada rachunku. Często zdarza się, że o fakcie zablokowanego konta właściciel rachunku dowiaduje się dopiero, gdy próbuje dokonać transakcji płatniczej lub wypłacić pieniądze z konta. W takiej sytuacji niemożliwe jest także dokonanie przelewu.

Zazwyczaj blokada konta trwa 72 godziny, choć możliwe jest wydłużenie tego okresu. W sprawach karnych skarbowych czy w przypadku, gdy podejrzewa się, że złamane zostały przepisy ordynacji podatkowej lub środki na koncie pochodzą z nielegalnych źródeł czy przestępstw, konto osobiste może być zablokowane przez dłuższy czas. Dobrze jest nie gromadzić wszystkich posiadanych pieniędzy na koncie. Wszczęcie postępowania przygotowawczego i blokada rachunku mogą wówczas odciąć właściciela konta od środków do życia. Dlatego zawsze korzystnie jest mieć pewną sumę gotówki.

Powiadomienie o formalnym wszczęciu postępowania przygotowawczego i blokadzie rachunku

Banki nie mają obowiązku informowania swoich klientów o blokadzie konta. Dotyczy to również sytuacji, w której przykładowo Naczelnik Urzędu Skarbowego czy inny organ złożył żądanie o udostępnienie informacji o danym rachunku bankowym. Informację o zablokowaniu środków na koncie powinien dostarczyć właścicielowi rachunku organ, który wydał taką decyzję.

W praktyce jednak stosowny dokument z informacją o rozpoczęciu postępowania czy innego działania związanego z blokadą konta dociera do właściciela rachunku bankowego dość późno. Wtedy nie ma on już możliwości podjęcia wypłaty z tego konta.

Jak uniknąć kontroli konta i postępowania podatkowego?

W rzeczywistości, w której do kontroli konta bankowego może dojść bez wiedzy posiadacza rachunku, nie sposób uniknąć kontroli kont bankowych. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku przestrzegania prawa nie mamy się czego obawiać. Ponadto, aby doszło do uchylenia tajemnicy bankowej, dostrzeżone nieprawidłowości muszą mieć znamiona możliwego czynu zabronionego, co będzie ewentualnie przedmiotem prowadzonego następnie postępowania.

Resort finansów podaje, że od nowelizacji art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej z lipca 2022 roku do marca 2024 roku o uchylenie tajemnicy bankowej naczelnik urzędu skarbowego w różnych regionach kraju złożył 407 wniosków. W przypadku naczelników urzędów celno-skarbowych było to 3112 wniosków.

Nie zawsze urząd skarbowy, jak i inne organy kontrolne korzystają z możliwości uchylenia tajemnicy bankowej. We wspomnianym wyżej okresie etap postępowania przygotowawczego osiągnęło ponad 78 tys. spraw. Z tego w 3519 sprawach z żądaniem o uchylenie tajemnicy bankowej skorzystano z takich danych jedynie w 140 przypadkach. To stanowi zaledwie 4% przypadków.

Jakie przelewy są najbardziej narażone na kontrole?

W związku ze zmianami w prawie, które znacznie rozszerzają zakres możliwości takim organom jak urząd skarbowy, kontroli bankowych z pewnością będzie coraz więcej. Ponadto uwaga instytucji kontrolnych w 2025 roku ma skupić się nie tylko na transakcjach opiewających na duże kwoty czy takich, które mogą wykazać nieprawidłowości podatkowe u osób prowadzących działalność gospodarczą. Coraz częściej sprawdzane będą takie rachunki jak konto osobiste osób fizycznych i przelewy na mniejsze kwoty.

Szczególnej uwadze będą poddawane takie operacje finansowe jak:

• cykliczne i regularne przelewy na mniejsze sumy,
• wpłaty gotówki na własny rachunek,
• transakcje wykonywane bez podanych informacji na temat nadawcy,
• przelewy o nietypowych lub podejrzanych tytułach,
• przelewy wykonywane do różnych odbiorców w niewielkich odstępach czasu i na podobne kwoty.

W ostatnim z wymienionych przypadków działania kontrolne mają na celu przede wszystkim wykrycie zatrudniania na czarno. Dotyczą też omijania zobowiązania podatkowego i płacenia innych obowiązkowych świadczeń z tytułu prowadzenia działalności.

Możliwe, że przepisy związane z kontrolą bankowości będą ulegały zaostrzeniom w kolejnych latach w związku z coraz liczniejszymi wyłudzeniami skarbowymi, czego nie wyklucza Ministerstwo Finansów, ani obecna władza ustawodawcza w Polsce.