Warunki uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy

Osobie, która utraciła zdolność do pracy zarobkowej w określonych warunkach przysługuje świadczenie z ubezpieczenia społecznego w postaci renty z tytułu niezdolności do pracy. Świadczenie to wypłacane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Czym jest niezdolność do pracy?

Definicja niezdolności do pracy wynika bezpośrednio z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.

Jednocześnie ustawa wyróżnia dwa rodzaje niezdolności do pracy przyjmujących postać: całkowitej niezdolności do pracy w sytuacji, gdy osoba utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, lub częściowej niezdolności do pracy tj. gdy osoba utraciła – w znacznym stopniu – zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji (art. 12 ustawy o emer. i rent. z FUS).

UWAGA:

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji (art. 13 ust. 5 ustawy o emer. i rent. z FUS).

Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Jeżeli natomiast osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku (art. 13 ust. 3a ustawy o emer. i rent. z FUS).

Jaki staż jest wymagany, aby uzyskać rentę?

Rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaje się na wniosek osoby zainteresowanej lub jej pełnomocnika, zgłoszonego na piśmie lub ustnie do protokołu. Oceny omawianej niezdolności dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS, określając jej stopień oraz dokonując ustaleń dotyczących: daty powstania niezdolności do pracy, jej trwałości lub przewidywanego okresu trwania, związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz celowości przekwalifikowania zawodowego.

Aby uzyskać rentę koniecznym jest posiadanie i wykazanie odpowiedniego stażu składkowego. Natomiast okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy. Okres ten wynosi:

• 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,

• 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,

• 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,

• 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,

• 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

UWAGA:

Spełnienie warunku posiadanie odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego nie jest wymagany od ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy z powodu skutków wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Przedmiotowa ustawa określa również wyjątki od powyższych warunków stażowych. I tak, kres wymaganych 5 lat wobec osób, u których niezdolność powstała po ukończeniu 30 lat, musi przypadać w ciągu ostatniego 10-lecia przypadającego przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do okresu tego nie zalicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy (renty inwalidzkiej), renty szkoleniowej lub renty rodzinnej. Ponadto warunku dotyczącego posiadania 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w ciągu 10-lecia o którym mowa powyżej, nie muszą spełnić osoby, które udowodnią okres składkowy, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiet i 30 lat dla mężczyzn oraz zostaną uznane za całkowicie niezdolne do pracy.

Jeżeli natomiast ubezpieczony nie osiągnął wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, uzależnionego od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy, warunek posiadania tego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Rodzaje rent

Obowiązujące przepisy przewidują obecnie możliwość przyznania renty stałej bądź okresowej. Renta stała przysługuje ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy została uznana za trwałą. Z kolei rentę okresową przyznaje się, jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji organu rentowego, a po jego upływie można wystąpić do ZUS z wnioskiem o przedłużenie.

Jeśli ubezpieczony spełni warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy i uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, może otrzymać tzw. rentę szkoleniową. Renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Maksymalny okres pobierania tej renty nie może przekroczyć 36 miesięcy. Zarówno skrócenie, jak i wydłużenie okresu pobierania renty szkoleniowej następuje na podstawie wniosku starosty.

Ograniczenie prawa do renty

Renta z tytułu niezdolności do pracy jest jednym z tytułów podlegających zawieszeniu lub zmniejszeniu w sytuacji, gdy osoba ją otrzymująca osiąga dodatkowo przychód z działalności podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. O tym czy mamy do czynienia z zawieszeniem czy zmniejszeniem decydować będzie kwota uzyskanego dodatkowo przychodu.

UWAGA:

Przychody uzyskane z tytułów niepodlegających obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym pozostają bez wpływu na zawieszenie lub zmniejszenie wysokości świadczeń.

Zgodnie z przepisami, jeżeli z zawiadomienia o wysokości przychodu, jaki zamierza osiągać emeryt lub rencista wynika, że przychód ten będzie osiągany w kwocie:

• nie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, Oddział ZUS wypłaca świadczenie w pełnej przysługującej wysokości,

• przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższej jednak niż 130% tego wynagrodzenia, Oddział ZUS wyda decyzję o zmniejszeniu wysokości świadczenia,

• przekraczają 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – oddział ZUS wyda decyzję o zawieszeniu świadczenia.

Ponadto emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz rentę rodzinną, do której uprawniona jest jedna osoba zmniejsza się o kwotę przekroczenia przychodu, tj. kwotę stanowiącą różnicę między osiąganym przychodem a progiem zarobkowym, określonym wskaźnikiem 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Szczególne zasady dotyczą ustalania przychodu osiąganego przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność. W przypadku tych osób – zgodnie z art. 104 ust. 1a ustawy o emer. i rent. z FUS – przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne. Nie jest to zatem faktycznie uzyskiwany dochód, tylko wartość zryczałtowana.

dr Krzysztof Biernacki
Kancelaria INITIUM Krzysztof Biernacki

Twoja-Firma.pl