Skąd kapitał na własny biznes?

Projekty we wczesnej fazie rozwoju można sfinansować z trzech podstawowych źródeł: dotacji, inwestycji kapitałowych i finansowania dłużnego. (foto: thetaXstock)

W I części cyklu „Źródła pozyskiwania finansowania do realizacji projektów we wczesnej fazie rozwoju” przedstawione zostały dotacje, natomiast w II – finansowanie dłużne. Omówiono ich wady i zalety oraz opisano główne instytucje i programy oferujące dotacje oraz finansowanie dłużne w podziale na cel ich przeznaczenia.
Jak stwierdzono przy okazji omawiania wyżej wymienionych źródeł, wybór odpowiedniego finansowania zależy od konkretnego projektu, indywidualnej sytuacji danego przedsiębiorcy oraz panujących warunków rynkowych. Obecnie na polskim rynku dostępna jest szeroka oferta alternatywnych sposobów pozyskiwania środków potrzebnych na realizację koncepcji biznesowej. Dlatego analiza potrzeb danego projektu powinna zostać przeprowadzona po zaznajomieniu się z dostępnymi opcjami finansowania.

W trzeciej części cyklu – „Źródła finansowania” – omówione zostaną inwestycje kapitałowe wraz z ich głównymi zaletami i wadami. Ponadto, przedstawione zostaną główne typy inwestycji kapitałowych dostępnych dla polskiego przedsiębiorcy.

Źródła inwestycji kapitałowych oraz ich charakterysytyka

Inwestycje kapitałowe dla przedsiębiorstw we wczesnej fazie rozwoju dostępne są zarówno ze źródeł prywatnych, jak i publicznych. Zaliczają się do nich fundusze venture capital / private equity, aniołowie biznesu i środki publiczne. Działalność tego typu podmiotów polega na angażowaniu środków finansowych w nowe przedsięwzięcia pozwalające na uzyskanie ponadprzeciętnej stopy zwrotu. Źródła te określane są często mianem funduszy wysokiego ryzyka, ze względu na zaangażowanie środków w innowacyjne projekty z wysokim potencjałem wzrostu, ale również z wysokim ryzykiem niepowodzenia. Jest to podejście istotnie odmienne od tego, które preferują banki – instytucje te prowadzą bowiem z reguły konserwatywną politykę kredytową.

Według definicji Europejskiego Stowarzyszenia Private Equity i Venture Capital, private equity to inwestycje kapitałowe w przedsiębiorstwa, które nie są notowane na giełdzie papierów wartościowych. Jako przykładowe cele takiej inwestycji, najczęściej wymieniane są wprowadzenie nowej technologii, rozwinięcie nowego bądź istniejącego produktu lub też ustabilizowanie struktury bilansu przedsiębiorstwa. Venture capital zaliczane jest z kolei jako część składowa private equity, która zaangażowana jest w inwestycje na wczesnych fazach rozwoju przedsiębiorstwa.

Charakterystyczną formułą venture capital są aniołowie biznesu. Są to osoby fizyczne lub grupy osób, które inwestują swoje prywatne środki w przedsiębiorstwa na wczesnym etapie rozwoju.

Inwestycja kapitałowe w firmę wiąże się z objęciem jej udziałów. Jest to zasadnicza różnica wobec finansowania dłużnego i dotacji opisywanych w poprzednich częściach cyklu; w tych formach przedsiębiorca zachowywał pełną kontrolę nad spółką, natomiast w przypadku inwestycji kapitałowej, część uprawnień kontrolnych przechodzi na inwestora. Ponadto, inwestor, poprzez objęcie udziałów, dzieli wraz z firmą ryzyko związane z niepowodzeniem biznesowym, a w przypadku sukcesu, partycypuje w uzyskiwanych zyskach.

Warto tutaj zaznaczyć, iż instytucje tego typu są wymagającymi udziałowcami – angażują się jedynie w najlepiej przygotowane, precyzyjnie przemyślane i opisane biznesy, oczekując przy tym wysokich stóp zwrotu. Ponadto, biorą udział w kontroli i monitorowaniu działalności przedsiębiorstwa. Nie powinno to jednak być odbierane jako negatyw przez właściciela firmy – może on bowiem liczyć na kompetentne źródło wiedzy i doświadczenia oraz na możliwość nawiązania nowych kontaktów biznesowych. Czynniki te stanowią istotną różnicę w porównaniu z ofertą banków, które z reguły nie oferują nic poza środkami finansowymi.

Indywidualny mentoring jest szczególnie istotny w przypadku aniołów biznesu – osoby te, najczęściej doświadczeni menedżerowie i przedsiębiorcy, wspierają młode firmy zarówno ze względu na możliwy zysk, jak i na chęć wykorzystania i spożytkowania swojej wiedzy.

Fundusze venture capital i private equity inwestują w firmy z różnych branż i na różnym etapie rozwoju. Podstawowym warunkiem jest perspektywa szybkiego wzrostu danego rynku i firmy na niej działającej. Istnieją fundusze, które specjalizują się wyłącznie w wybranych branżach, wykorzystując wiedzę i doświadczenie swoich menedżerów; są też takie, które dywersyfikują swój portfel we wszystkich głównych dziedzinach gospodarki.

Możliwe preferencje dotyczą też etapu rozwoju przedsiębiorstwa. Fundusze zalążkowe dostarczają kapitału spółkom niedawno zawiązanym lub dopiero powstającym, podczas gdy inne koncentrują się na firmach w fazie wzrostu, dostarczając im kapitał na ekspansję i rozwój lub na firmach dojrzałych, oferując im środki na restrukturyzację lub prywatyzację.

Fundusze określają także limity inwestycyjne dla pojedynczego przedsięwzięcia. Jeżeli projekt, który zyskał zainteresowanie danego funduszu, przekracza jego limit, wówczas najczęściej inwestor bierze aktywny udział w poszukiwaniu dodatkowych partnerów finansowych. Szczegółowe warunki inwestycji, takie jak wysokość wkładu, okres zaangażowania, podział udziałów i droga wyjścia zależą od konkretnego przypadku i podlegają negocjacjom pomiędzy funduszem a przedsiębiorcą.

Proces współpracy z potencjalnym inwestorem rozpoczyna się zwyczajowo od zgłoszenia pomysłu (np. wprowadzenia nowego produktu na rynek), który jest oceniany przez inwestora. Podczas oceny analizowane są takie aspekty jak atrakcyjność produktu, stopień dopasowania do grupy docelowej, siła konkurencji, możliwość generowania przychodów oraz zespół. Ostatni element – jakość kadry kierowniczej firmy – często stanowi decydujący czynnik.

Po okresie inwestycji następuje wyjście. Odbywa się ono przez np. sprzedaż akcji inwestorowi branżowemu lub finansowemu, wprowadzenie firmy do oferty publicznej lub sprzedaż akcji zespołowi menadżerskiemu.

Instytucje i programy oferujące inwestycje kapitałowe

– Fundusze zalążkowe realizowane w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, działanie 3.1

Środki udzielane są na sfinansowanie wczesnego etapu rozwoju firmy oraz rynkowej komercjalizacji pomysłu. Poza dokapitalizowaniem przedsiębiorstwa fundusz oferuje wsparcie merytoryczne w fazie doprecyzowania koncepcji biznesowej i przygotowania biznesplanu. Maksymalna kwota wsparcia wynosi 200 tys. euro. W zamian za inwestycję inwestor obejmuje mniejszościowy (do 50%) pakiet udziałów w firmie.

Przykładowym podmiotem realizującym tego typu działanie jest Spinaker Innowacji – Inkubator BonusCard. Fundusz ten oferuje do 200 tys. euro na pojedynczy pomysł oraz wsparcie na etapie tzw. preinkubacji, podczas której dopracowywana jest koncepcja biznesowa, analizowany jest potencjał rynkowy oraz przygotowywany jest biznesplan wraz ze szczegółowym modelem finansowym. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie www.spinakerinnowacji.pl.

– Fundusze venture capital realizowane wspólnie z Krajowym Funduszem Kapitałowym

Środki udzielane są na projekty o wysokim potencjale rynkowym znajdujące się w fazie wzrostu i rozwoju. Fundusze oferowane są na finansowanie zróżnicowanych projektów z różnych branż gospodarki. Maksymalny limit inwestycyjny wynosi 1,5 mln euro. Przykładowymi podmiotami realizującymi tego typu działanie są BBI Seed Fund, Helix Ventures, VC Satus, czy Assets Management Black Lion.

– Inwestycje powyżej 1,5 mln euro

Na polskim rynku działają także fundusze oferujące wsparcie w kwocie przekraczającej 1,5 mln euro. Środki te kierowane są głównie do przedsiębiorstw po fazie początkowego rozwoju i przeznaczane są na dalszy wzrost i ekspansje rynkową. Do przykładowych instytucji oferujących tego typu inwestycje należy Grupa MCI oraz Grupa Finansowa Opera.

– Sieć Aniołów Biznesu

Środki przeznaczane są na projekty zarówno na etapie zalążkowym jak i w fazie wzrostu i rozwoju, w zależności od preferencji danego inwestora. Wysokość wsparcia negocjowana jest indywidualne pomiędzy przedsiębiorcą a inwestorem. Obok środków finansowych, anioł biznesu oferuj wsparcie merytoryczne na podstawie posiadanej wiedzy i doświadczenia.

W Polsce funkcjonują takie sieci aniołów biznesu jak Lewiatan Business Angels, PolBAN, czy Sieć Inwestorów Prywatnych Satus.

Podsumowując, ofertę inwestycji kapitałowych dostępnych dla przedsiębiorcy poszukującego finansowania we wczesnej fazie rozwoju można uznać za obszerną. Należy pamiętać, że finansowanie projektu przy pomocy kapitału pochodzącego z inwestycji jest z jednej strony mało atrakcyjne, gdyż istnieje konieczność podzielenia się udziałami z inwestorem kapitałowym. Z drugiej jednak strony przedsiębiorca nie musi zwracać otrzymanych środków (jak w przypadku kredytu) a oferowane środki nie niosą ze sobą konieczności ścisłej kontroli (jak przy dotacjach). Ponadto przedsiębiorca może liczyć na wsparcie i mentoring ze strony inwestora, co dodatkowo wpływa na atrakcyjność tego typu finansowania.

– Dotacja vs inwestor – co lepsze na start?

– Czy własny biznes z aniołem się opłaca?

– 4 źródła kapitału na biznes w sieci

Maciej Plichta

Maciej Plichta