Innowacja podstawą sukcesu w biznesie
Należy do najprzyjemniejszej i jednocześnie najbardziej odpowiedzialnej fazy procesu wdrażania zmian innowacyjnych. Identyfikacja innowacji to ta faza, w której przedsiębiorca najwięcej się uczy zarówno o własnym przedsiębiorstwie, jak i otaczającej go rzeczywistości.
W wielu artykułach poświęconych innowacyjności, a także w dokumentach strategicznych stawia się tezę, iż innowacyjność jest wynikiem współdziałania środowiska naukowego oraz gospodarczego. Tymczasem analiza wielu przykładów pokazuje, że przedsiębiorstwa są zdolne do wytwarzana innowacji bez udziału sektora badawczego.
Dzieje się tak najczęściej wówczas, gdy sektor badawczy jest zbyt słaby, a wytwarzane przez niego technologie nie odpowiadają na potrzeby przedsiębiorstw lub są niemożliwe do zastosowania w praktyce. A co z jednostkami badawczymi? Szerokie spojrzenie na innowacyjność sprawia, że jednostki badawcze traktowane są jako jedno z wielu źródeł ich wytwarzania. Ich rola wydaje się bardzo ważna przy wytwarzaniu innowacji technologicznych, jednakże w warunkach polskich szczególnie trudno jest postrzegać je jako strategicznego partnera przedsiębiorstw.
– Jak założyć sklep internetowy?
– Automaty vendingowe to niezły biznes
– Jak założyć prywatne przedszkole?
Zrozumieć, czym są innowacje
Czy jest możliwe wdrażanie innowacji bez posiadania szerokiej wiedzy o tym, czym są? Wydaje się to jednak niemożliwe, tak jak niemożliwe jest wyprodukowanie wykwintnego wina bez wiedzy dotyczącej uprawy winorośli. Czym zatem są innowacje i co to jest innowacyjność? Samych definicji innowacji i innowacyjności zebrałoby się na kilkudziesięciu stronicową książkę.
Jest ich tak wiele, jak wiele jest dziedzin i badaczy zajmujących się innowacyjnością. Podstawą innowacji i innowacyjności jest multidyscyplinarność. Na inne aspekty innowacji zwracają uwagę ekonomiści, na inne psychologowie, a na jeszcze inne przedstawiciele nauk ścisłych.
Joseph A. Schumpeter w swojej definicji innowacji koncentruje uwagę na nowych kombinacjach czynników wytwórczych. W jego ujęciu innowacje to wprowadzenie nowych towarów oraz nowej metody produkcji, to otwarcie nowego rynku, zdobycie nowego źródła surowców, czy w końcu przeprowadzenie nowej organizacji procesów gospodarczych. Dla Petera Druckera (1) z kolei „innowacja jest szczególnym narzędziem przedsiębiorców, za pomocą którego ze zmiany czynią oni okazję do podjęcia nowej działalności gospodarczej lub świadczenia nowych usług”.
W jego opinii, „innowacja nie musi być techniczna, nie musi być nawet czymś materialnym”. Jeszcze inną definicję innowacji znaleźć można w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, gdzie przez innowację rozumie się wprowadzenie do praktyki w przedsiębiorstwie nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do produktu (towaru lub usługi), procesu, marketingu lub organizacji.
To, co jest wspólne dla wszystkich definicji innowacji, to opisanie jej jako aktywności przedsiębiorstw w obszarze wprowadzania nowości (nowych rozwiązań) w rożnych obszarach ich działalności.
Powszechnie wyróżnia się cztery typy innowacji:
Innowacje technologiczne/techniczne. Uważane za najważniejsze, gdyż przynoszą największą wartość dodaną oraz najwyższe dochody przedsiębiorcy, będące jednak także najbardziej kosztowne. Przyczyniają się one do rozwoju produktów i usług. Bazują na wynikach prac naukowych i działalności badawczej. Ten typ innowacji jest często źródłem innowacji organizacyjnych oraz procesowych.
Innowacje organizacyjne. Polegające na zmianie w sposobie funkcjonowania przedsiębiorstwa, zmianie organizacji pracy, czy organizacji zarządzania. Mają często charakter bezkosztowy i związane są z racjonalizacją organizacji lub dostosowaniem jej do zmieniających się przepisów prawa, czy wymogów ze strony klientów.
Innowacje procesowe. Bardzo często powiązane z wprowadzeniem innowacji technicznych. Dotyczą wprowadzenia zmian w procesie produkcji, czy też procesie świadczenia usług.
Innowacje marketingowe. Dotyczą sfery sprzedaży i dystrybucji gotowych produktów i usług. Są to na przykład nowe opakowania, nowe formy reklamy, czy nowe strategie cenowe.
Często wszystkie typy innowacji występują łącznie, zwłaszcza w przedsiębiorstwach produkcyjnych (wytwarzanie nowych produktów). W przedsiębiorstwach usługowych zastosowanie mają przede wszystkim innowacje organizacyjne oraz marketingowe.
Dla przykładu: Nowym produktem jest lejek kuchenny. Na wstępie przedsiębiorca musi zdefiniować, o jaki produkt mu chodzi, jakie cechy powinien on mieć, aby zaspokajać potrzeby klientów. Mając wiedzę o niedoskonałościach dotychczasowych produktów i potrzebach klientów, przedsiębiorca poszukuje technologii (surowca), która pozwoliłaby wyeliminować stwierdzone niedoskonałości i stworzyć produkt o lepszych parametrach – to innowacja technologiczna. Gdy już uda mu się pozyskać technologię, potrzebna mu będzie linia produkcyjna (maszyny i urządzenia) – innowacja techniczna.
Biorąc pod uwagę, iż technologia nie była dotychczas stosowana, a maszyny i urządzania stworzone zostały specjalnie na jej potrzeby, przedsiębiorca musi opracować stosowne procedury dostaw surowca na linię produkcyjną, procedury obsługi tej linii oraz standardy pracy i bezpieczeństwa – innowacja procesowa, a także zatrudnić i przeszkolić pracowników do obsługi maszyn – innowacja organizacyjna. Gotowy produkty, o lepszych parametrach niż inne dostępne na rynku wymaga indywidualnej strategii sprzedaży i dystrybucji – innowacja marketingowa.
W Polsce dominuje przekonanie, że innowacje to przede wszystkim nowe technologie, które powstały w wyniku przeprowadzonych badań, z których powstaje nowy produkt materialny. Wprowadzanym w przedsiębiorstwach zmianom organizacyjnym czy zmianom sposobu pracy ciągle jeszcze nie nadaje się odpowiedniej rangi.
Przyczyna takiego sposobu postrzegania innowacji wynika przede wszystkim z faktu, że innowacje organizacyjne czy procesowe nie są widoczne na zewnątrz przedsiębiorstwa, a stanowią jego wewnętrzną tajemnicę. Innowacje nietechnologiczne określane są często pojęciem know-how (wiedzieć, jak coś zrobić).
Wśród polskich przedsiębiorców panuje także przekonanie, że wprowadzanie innowacji jest bardzo kosztowne. Wysokie koszty związane są na pewno z wprowadzaniem innowacji technologicznych/technicznych. Wprowadzanie innowacji organizacyjnych ma często charakter bezkosztowy i związane jest bardziej z kulturą pracy w danym przedsiębiorstwie i odpowiednim systemem motywowania pracowników. Na przykład w japońskich przedsiębiorstwach już od kilkudziesięciu lat stosuje się Kaizen (ciągłe udoskonalanie).
W myśl tej filozofii każdy pracownik ma możliwość proponowania zmian w sposobie wykonywania powierzonych mu czynności. Proponowane przez pracowników zmiany są analizowane w specjalnie do tego powołanych zespołach (koła jakości) i jeżeli zostają zaakceptowane, są standaryzowane i wdrażane w przedsiębiorstwie. Kultura pracy i odpowiednie instrumenty organizacyjne zastosowane w Kaizen pozwalają na wykorzystanie wiedzy i doświadczenia wszystkich pracowników, bez konieczności ponoszenia dodatkowych wydatków na zewnętrzne firmy doradczo-audytorskie.
Wprowadzanie innowacji przynosi przedsiębiorstwu wiele korzyści w rożnych obszarach. Wśród podstawowych korzyści wymienić należy:
– podniesienie prestiżu przedsiębiorstwa
– poprawa warunków i bezpieczeństwa pracy
– zdobycie nowych rynków (segmenty, przestrzeń)
– dostosowanie do obowiązujących norm np. z zakresu ochrony środowiska, bezpieczeństwa produktów, itp.
– unowocześnienie parku maszynowego przedsiębiorstwa
– zwiększenie produktywności
– zagwarantowanie działalności przedsiębiorstwa w przyszłości
– wzrost zysków przedsiębiorstwa.
Od wytworzenia do wdrożenia innowacji
Wprowadzanie innowacji nie jest procesem łatwym i wymaga dużej wiedzy oraz przed wszystkim wytrwałości i cierpliwości ze strony przedsiębiorców.
Proces wprowadzania innowacji składa się z następujących faz:
I. Identyfikacja innowacji (m.in.: identyfikacja potrzeb przedsiębiorstwa oraz jego klientów, a także technologii, dzięki której można te potrzeby zaspokoić).
II. Planowanie wdrożenia innowacji (m.in.: selekcja i wybór technologii, negocjacje związane z zakupem technologii, zlecenie przygotowania innowacji, przygotowanie planu wdrożenia technologii).
III. Wdrożenie innowacji (m.in.: model wdrożenia, zmiany organizacji i procesów, finansowanie wdrożenia).
IV. Monitoring i modyfikacja innowacji (m.in.: monitoring produkcji, monitoring sprzedaży, badanie opinii klientów, wprowadzanie zmian organizacyjnych, procesowych lub marketingowych, modyfikacja produktu usługi).
Każda z faz procesu musi zostać przeprowadzona sumiennie i uczciwie. Każda powinna zostać zakończona oceną i decyzją, czy proces należy kontynuować, czy może lepiej go zakończyć, aby nie narażać przedsiębiorstwa na straty finansowe. Wprowadzanie innowacji, nawet tych organizacyjnych, nie odbywa się z dnia na dzień; proces ten trwa klika miesięcy, a nawet lat.
Często wprowadzanie innowacji ma charakter totalny, to znaczy dotyczy wszystkich obszarów działalności przedsiębiorstwa. Warto wówczas zadbać, aby pracownicy przedsiębiorstwa wiedzieli o planowanych zmianach, aby w miarę możliwości w nich uczestniczyli. W przeciwnym wypadku wdrażanie innowacji może się nie powieść na skutek protestów pracowników wynikających ze strachu przed nieznanym.
Nie ma faz procesu mniej lub bardziej ważnych, „każda jest najważniejsza”. Wdrażając innowacje w przedsiębiorstwie, warto skorzystać z doradztwa zewnętrznych ekspertów, którzy inaczej (obiektywnie) postrzegają przedsiębiorstwo i są w stanie zauważyć to, czego nie widzi zarządzający przedsiębiorstwem czy jego pracownicy.
Źródła okazji do innowacji
Peter F. Druckera w swojej książce „Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady” (wydanej po raz pierwszy w 1986 r.) wskazuje siedem podstawowych źródeł okazji do innowacji, które podzielił na dwie grupy (2):
Źródła znajdujące się wewnątrz każdej organizacji:
– Nieoczekiwany sukces, nieoczekiwana porażka, nieoczekiwane zdarzenie zewnętrzne – przedsiębiorcy działają bardzo często w sposób jednoliniowy, tzn. jak odniosą sukces, to wpadają w euforię, jak doznają porażki wpadają w panikę. Wśród wielu przedsiębiorców brak jest umiejętności racjonalnej i wieloliniowej analizy nieoczekiwanego zdarzenia. Zastanowienia się, skąd się wzięło nieoczekiwanie zdarzenie, jak do niego doszło, jakie będzie miało ono skutki w przyszłości, jak można osiągnąć jeszcze większy sukces lub zminimalizować skutki porażki.
– Niezgodność między rzeczywistością a wyobrażeniem o niej – często zdarzają się sytuacje, że produkt wytwarzany przez przedsiębiorstwo się nie sprzedaje, chociaż na rynku panuje duży popyt na tego rodzaju produkty. Niezgodność taka może mieć rożne podłoże, może nią być źle dobrany kanał dystrybucji, źle kojarząca się nazwa własna produktu, ograniczona funkcjonalność produktu, w końcu panujące w wśród klientów, do których skierowany został produkt, stereotypy i uprzedzenia. Rolą przedsiębiorcy w takiej sytuacji jest szczegółowa analiza przyczyn niezgodności i dobrze przemyślana interwencja.
– Innowacja wynikająca z potrzeb procesu – potrzeba jest matką wynalazku, dlatego wiele innowacji o charakterze organizacyjnym ma swoje podłoże właśnie w potrzebie zmiany np. standardowych procesów produkcji czy świadczenia usług. Potrzeba procesu dotyczy zarówno wytwarzania produktu o odpowiedniej jakości, jak i obsługi produktu po sprzedaży. Dla przykładu: długotrwały proces reklamacji/serwisu powoduje, że klienci w przyszłości zrezygnują z kolejnych zakupów produktu. Niekoniecznie dlatego, że stwierdzili w nim wadę, ale dlatego, że zbyt długo musieli czekać na jej usunięcie. Tymczasem przyspieszenie procesu reklamacji i wprowadzenie na jego etapie ankiety dla klientów, wywoła ich zadowolenie oraz da przedsiębiorstwu wskazówki, jak zmienić proces produkcji, aby uniknąć wad.
– Zmiany w strukturze przemysłu lub strukturze rynku, które wszystkich zaskakują – kryzys naftowy w 1976 roku, czy atak na WTC w 2001 roku to przykłady wydarzeń, na które przedsiębiorcy nie byli przygotowani, a które wywołały rewolucję w ich działalności. Przedsiębiorcy muszą być czujni na wydarzenia, które mają miejsce na rynku. Aby zapewnić ciągłość funkcjonowania muszą dostosowywać się do zmieniających trendów, brać pod uwagę zachowania klientów oraz konkurentów.
Źródła związane ze zmianami w otoczeniu organizacji:
– Demografia – wyż demograficzny to okazja dla przedsiębiorstw produkujących kosmetyki i zabawki dla dzieci, migracja ze wsi do miast to z kolei okazja dla firm budowlanych i biur nieruchomości. Demografia jest silnym bodźcem wpływającym na działalność przedsiębiorstw, mającym wpływ zarówno na strukturę klientów, jak i na kwalifikacje i dostęp do pracowników.
– Zmiany w postrzeganiu, nastrojach, wartościach – potrzeby ludzi, ich postrzeganie rzeczywistości zmienia się z pokolenia na pokolenie. To, co kiedyś było modne, dziś jest symbolem kiczu. Wartości, o które młodzi ludzie walczyli w 1968 roku, dziś nie obchodzą przeciętnego nastolatka. Zmienność w postrzeganiu, nastrojach, wartościach ma ważny wpływ na działalność przedsiębiorstw.
– Nowa wiedza zarówno w dziedzinie nauk ścisłych, jak i innych – określana jest przez Druckera „supergwiazdą innowacji”. Jej podstawowe cechy to: duża selekcja, duży okres dojrzewania, wysokie ryzyko wdrażania, duże koszty i możliwość kradzieży.
Drucker porównuje okazje do innowacji do domu, który ma siedem okien wychodzących w czterech rożnych kierunkach, wskazując tym samym zarówno dużą różnorodność źródeł innowacji, jak ich wzajemne na siebie zachodzenie. Warto zwrócić uwagę, że większość źródeł wskazanych przez Druckera ma charakter niezależny od przedsiębiorstwa albo warunkowana jest reakcją przedsiębiorstwa na zaistniałe wydarzenia.
We współczesnych przedsiębiorstwach coraz częściej zauważyć można świadome i planowane działania podejmowane w celu pobudzania kreatywności wśród pracowników oraz zarządzania wiedzą posiadaną przez przedsiębiorstwo. Takie podejście, uzupełnione spojrzeniem Druckera, sprawia, że innowacyjność dostrzec można zarówno patrząc z przyjętego do porównania domu na zewnątrz, jak i patrząc z zewnątrz do domu. Źródeł innowacji można się zatem dopatrywać w każdym obszarze działalności przedsiębiorstwa oraz w otoczeniu, w którym to przedsiębiorstwo funkcjonuje.
Rolą zarządzających przedsiębiorstwem jest wyposażenie przedsiębiorstwa w mechanizmy i procedury (kultura organizacyjna), które sprawią, że będzie ono wrażliwe na zachodzące wewnątrz i w otoczeniu zmiany. Mechanizmy te powinny pozwalać na zbieranie sygnałów, ich weryfikację oraz analizę ich przydatności dla przedsiębiorstwa.
Następnie powinny stwarzać możliwość przetworzenia sygnału w koncepcję produktu/usługi lub koncepcję zmian organizacyjnych. Każda koncepcja powinna zostać poddana analizie i zaprezentowana w różnych wariantach jej wdrożenia uwzględniających niezbędne zasoby, czas wdrożenia i korzyści dla firmy. W końcu każda koncepcja, która pozytywnie przeszła dotychczasową ścieżkę powinna zostać wdrożona w przedsiębiorstwie przy pełnej akceptacji zarządzających i pracowników.
Źródła informacji o innowacjach
Nie zawsze jednak przedsiębiorstwa mają możliwości wdrożenia własnych systemów identyfikacji innowacji oraz nie zawsze dysponują odpowiednio wykwalifikowanymi pracownikami, którzy potrafią przeprowadzić w przedsiębiorstwie cały proces wdrożeniowy. Brak mechanizmów wewnętrznych nie oznacza jednak odcięcia tych firm od innowacji. W krajach rozwiniętych stworzone zostały systemy wspierania innowacyjności przedsiębiorstw, które składają się z instytucji publicznych, organizacji pozarządowych oraz firm prywatnych świadczących usługi doradztwa, szkoleń, a także portali internetowych czy cyklicznych konferencji.
Do podstawowych źródeł pozyskiwania informacji o innowacjach przez przedsiębiorców zalicza się m.in.:
– targi przemysłowe i pokazy handlowe
– biura projektowe lub biura konsultantów projektowych
– UNIDO i inne organizacje międzynarodowe
– prywatne firmy świadczące usługi w zakresie informacji technicznej, audytu organizacyjnego etc.
– Literatura dotycząca patentów, czasopisma techniczne, wydawnictwa o charakterze przeglądów naukowych, periodyki profesjonalne, np. Chemical abstracts
– urzędy patentowe
– kancelaria prawno-finansowe
– stowarzyszenia handlowe i profesjonalne
– pośrednicy i konsultanci w dziedzinach dotyczących technologii, patentów i licencji
– wydziały handlowe ambasad
– uczelnie wyższe i inne instytucje akademickie
– kontakty osobiste
– serwisy internetowe informacyjne branżowe i ogólnoinformacyjne
– firmy audytorskie, specjalizujące się w reinżynierii procesów, zmianach organizacyjnych etc.
– instytucje otoczenia biznesu (parki naukowo-technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu technologii, punkty kontaktowe programów badawczych UE, Ośrodki Przekazu Innowacji – IRC, EuroInfoCenter, itp.).
Większość z wymienionych źródeł informacji ma charakter powszechny i dostęp do nich nie wymaga ani dużych nakładów finansowych, ani specjalistycznej wiedzy. Większość z instytucji i firm zajmujących się wdrażaniem innowacji posiada wykwalifikowanych specjalistów oraz własne bazy informacji. Wielość źródeł oraz nie zawsze ich odpowiednia jakość sprawiają, że samodzielne poszukiwanie źródeł innowacji przez przedsiębiorcę jest procesem trudnym, czasochłonnym i nie zawsze zakończonym sukcesem. Podejmując decyzje o wdrożeniu innowacji technologicznych, przedsiębiorcy nie posiadający własnych zasobów powinni skorzystać z doradztwa zewnętrznego, które pozwoli na uniknięcie błędów i niepotrzebnych kosztów.
Identyfikacja innowacji należy do najprzyjemniejszej i jednocześnie najbardziej odpowiedzialnej fazy procesu wdrażania innowacji. Przyjemność – dlatego, że na tym etapie przedsiębiorca ma możliwości poznawania wytworów ludzkiej wyobraźni, spotkania ciekawych osób, zwiedzenia świata. Odpowiedzialność – dlatego, że błąd popełniony na etapie identyfikacji, może narazić w przyszłości przedsiębiorstwo na duże straty finansowe oraz utratę reputacji wśród klientów. Identyfikacja innowacji to ta faza, w której przedsiębiorca najwięcej się uczy zarówno o własnym przedsiębiorstwie, jak i otaczającej go rzeczywistości.
– Jak powstał pierwowzór wykopu?
– Najbogatszy student na ziemi
– Zarobili miliony na niezwykłym pomyśle
– Jak nastolatek został milionerem
Tomasz Jarus, właściciel NewConcept
(1) Peter F. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady. Państwowe Wydawnictwo ekonomiczne, Warszawa 1992.
(2) Peter F. Drucker, op. cit., str. 44
(3) Negocjacje w transferze technologii. Podręcznik szkoleniowy. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, listopad 2004 rok.
