Duże firmy zarabiają na innowacjach i B+R współfinansowanych z publicznych i unijnych dotacji

Duże firmy cechują się wysokim stopniem innowacyjności i potrafią na ten cel pozyskiwać finansowanie ze środków publicznych oraz unijnych programów. To tylko jeden z wniosków płynących z raportu przygotowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

W dokumencie o nazwie „Finansowanie B+R w dużych firmach i potencjał absorpcji w kolejnej perspektywie finansowej” instytucja wzięła pod lupę duże podmioty gospodarcze i dokonała ich analizy pod kątem skłonności do podejmowania innowacyjnych rozwiązań oraz ponoszenia nakładów na badania i rozwój.

Duże firmy kołem napędowym

Z raportu przygotowanego przez NCBiR wynika, że duże firmy Stanowią ok. 17% przedsiębiorstw z grupy ponoszącej nakłady na B+R, ale odpowiadają za 66% wartości środków przedsiębiorstw. Zdaniem autorów analizy największe podmioty gospodarcze cechują się także wysokim stopniem innowacyjności. Aż 64% dużych przedsiębiorstw (objętych badaniem GUS) w latach 2017–2019 było aktywnych innowacyjnie, a 61% wprowadzało innowacje produktowe lub organizacyjne.

Raport wskazuje również na stały wzrost udziału finansowania prac B+R ze środków publicznych w tym z NCBiR. Jednocześnie w tym aspekcie duże podmioty mają wciąż wiele do zrobienia ponieważ udział ten oscyluje na poziomie 9,1 proc., co jest niską wartością. W latach 2015-2020 do dużych firm popłynęło w sumie 7 mld zł dofinansowania, co stanowi blisko 20 proc. wydatkowanej puli środków.

Duże firmy, a dotacje – jak sobie radzą?

W latach 2015-2019 udział mikro, małych, średnich i dużych ubiegających się o wsparcie publiczne lub unijne dofinansowanie zmienił się tylko nieznacznie wynika z kolei z raportu NCBiR „Pomoc Publiczna Efekty wdrażania Programu Pomocowego w latach 2014-2019”: W analizowanym okresie zmalał odsetek wnioskodawców będących firmami średnimi, natomiast wzrósł udział dużych firm. Nadal jednak prawdopodobieństwo uzyskania wsparcia w Programie Inteligentny Rozwój (Program, za pośrednictwem które realizowano główne inwestycje z Funduszy Europejskich na innowacje w przedsiębiorczość), a zatem skuteczność wnioskowania o dofinansowanie, jest ściśle związana z wielkością firmy.

Tylko 18 proc. mikroprzedsiębiorstw zawarło umowę o udzielenie dofinansowania. W przypadku małych firm odsetek ten wyniósł 24 proc. Natomiast w przypadku średnich firm około co trzecia firm i blisko 40 proc. dużych podmiotów gospodarczych. Dane te jednoznacznie wskazują, że 56 proc. beneficjentów to małe i mikro firmy. zawarło niespełna co piąte aplikujące mikroprzedsiębiorstwo (18%), około co czwarta firma mała (24%), około co trzecia firma średnia i blisko 40% firm dużych. Oznacza to, że łącznie 56% ogółu beneficjentów należy do kategorii małych oraz mikroprzedsiębiorstw. Firmy należące do kategorii dużych stanowią 26 proc. wszystkich firm korzystających z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój.

Jakie są efekty działalności B+R?

Czy podejmowanie przez firmy aktywności na polu badań i rozwoju przynosi wymierne korzyści tym podmiotom? Z takim pytaniem zmierzył się w latach 2018-2019 zespół ekspertów powołanych przez NCBiR. Ocenie zostało poddanych ponad 200 raportów z wdrożeń́, które składane są kilka lat po zakończeniu realizacji prac B+R (zazwyczaj raporty składane są 3 lata po zakończeniu projektów). Eksperci analizowali efekty programów: INNOTECH, Program Badań Stosowanych, „DEMONSTRATOR+”.
Analiza objęła przedsięwzięcia podmiotów, które otrzymały w sumie dofinansowanie o wartości około 680 mln zł. Dodatkowo firmy te musiały zainwestować 430 mln zł środków własnych w ramach wymaganego wkładu własnego. Oprócz tego w celu wdrożenia wyników prac B+R konieczne było poniesienie przez wykonawców dodatkowych nakładów o wartości ponad 360 mln zł. Zespół ekspertów wskazał, że w wyniku zrealizowanych prac B+R projekty wdrożone w pierwszych dwóch latach wygenerowały przychody w kwocie 1,4 mld zł oraz zysk o wartości 164 mln zł. Firmy wypracowały więc przychody znacznie przewyższyły łaączne nakłady poniesione w trakcie realizacji prac B+R (przez NCBR i wykonawców) oraz w trakcie realizacji prac wdrożeniowych (wyłącznie przez wykonawców).
Unijne środki dają impuls innowacjności

Jak wygląda porównanie firm, które skorzystały z unijnych programów wspierających innowacyjne projekty B+R oraz tych podmiotów gospodarczych, które o takie wsparcie nie zabiegały? Na podstawie Raportu NCBiR „Pomoc Publiczna Efekty wdrażania Programu Pomocowego w latach 2014-2019” można stwierdzić, że odnotowany został efekt w postaci zwiększenia udziału firm wprowadzających na rynek nowe lub ulepszone wyroby. Dodatkowo efekt przyczynowy wsparcia udzielanego, mierzony różnicą we wzroście udziałów beneficjentów i firm z grupy kontrolnej, wynosi aż 35 punktów procentowych.

Udział beneficjentów tj. firm, które skorzystały z dotacji z tzw. „Szybkiej ścieżki” (tj. dotacji na B+R związanych z wprowadzeniem na rynek nowych produktów lub usług) wprowadzających nowe lub ulepszone wyroby wzrósł w badanym okresie (2014-2018) z 62% do 87%. W grupie kontrolnej zaś udział ten spadł z 66% do 58%.

Jednocześnie autorzy raportu przyznają, że za wcześnie jeszcze na pełną ocenę. Ze względu na stopień zaawansowania dofinansowanych projektów, nie wystąpiły jeszcze w pełni długookresowe efekty ekonomiczne u wspartych przedsiębiorstw. Można jedynie pokusić się o oszacowanie zakładanych korzyści w tym zakresie. Beneficjenci I osi PO IR tj. Ci, którzy otrzymali dotacje na działania B+R na etapie aplikowania oszacowali, że rezultatem realizowanych projektów będą wdrożenia wyników prac B+R, które końcowo wygenerują przychody w wysokości około 93 mld zł, a więc w kwocie przeszło pięciokrotnie przewyższającej wartość wspartych projektów (18,2 mld zł). Warto jednak dodać, że nieznane są jeszcze jednak skutki spowolnienia z 2020 roku i tego w jakim stopniu wpłynie ono na powyższe szacunki i wskaźniki.

Duże firmy korzystające z programów wsparcia na prace badawczo rozwojowe mogą spodziewać się wzrostu wartości sprzedawanych przez nich produktów, a w konsekwencji do zwiększenia zdolności produkcyjnych na poziomie całej gospodarki – wskazuje NCBiR. Przy założeniu wykorzystania wszystkich środków do końca 2023 r., wartość PKB powinna być w 2023 r. o około 17,4 mld zł wyższa niż w scenariuszu bez realizacji ww.projektów.