Działalność nierejestrowana. Realna alternatywa dla działalności gospodarczej?

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z określonymi kosztami i obowiązkami. Zwłaszcza początkujący przedsiębiorcy woleliby ich uniknąć. Ciekawą alternatywą, przynajmniej dla części z nich, może okazać się działalność nierejestrowana.

Istotne zmiany dla osób chcących rozpocząć prowadzenie biznesu wprowadziła tak zwana Konstytucja biznesu. Ten pakiet ustaw zawiera wiele przepisów mających na celu wsparcie rozwoju przedsiębiorczości. Jednym z najciekawszych z nich jest możliwość zarabiania w ramach działalności nierejestrowanej. Może być ciekawą alternatywą dla standardowej działalności gospodarczej. Jednocześnie wiąże się także ze ściśle określonymi regulacjami.

Czym jest działalność nierejestrowana?

Wiele osób, które mają pomysł na biznes, obawia się jego sprawdzenia za względu na konieczność formalnego rejestrowania firmy oraz ponoszenia w związku z tym kosztów, w tym szczególnie dotkliwych danin na ubezpieczenia społeczne. Zarejestrowanie działalności gospodarczej nie zawsze będzie jednak konieczne. Wszystko dzięki działalności nierejestrowanej, którą szczegółowo opisuje Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z nią działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej, nie jest uznawana za wykonywanie działalności gospodarczej.

Co to oznacza w praktyce? Taki podatnik nie musi dokonywać rejestracji firmy w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Nie musi także dopełniać innych obowiązków przedsiębiorców, w tym m.in. rejestrować się w ZUS, oraz nie jest zobowiązany do opłacania składek społecznych. Oczywiście nadal możliwe jest także założenie działalności gospodarczej w dowolnym momencie. Prowadzenie działalności nierejestrowanej wiąże się również z rozliczaniem przychodów z działalności w odpowiednim urzędzie skarbowym.

 

Z czym wiąże się przekroczenie limitu przychodów?

Prowadząc działalność nierejestrowaną, podstawowym obowiązkiem staje się uważne monitorowanie należnych przychodów z działalności. Ustawa Prawo przedsiębiorców jednoznacznie wskazuje, że przekroczenie połowy minimalnego wynagrodzenia w którymkolwiek miesiącu oznacza automatyczne przejście działalności nierejestrowanej w działalność gospodarczą. Dzieje się to z dniem, w którym doszło do przekroczenia limitu. Od tego czasu osoba prowadząca działalność nierejestrowaną ma 7 dni na założenie firmy. Co ważne: przychód należny oznacza wszystkie należne kwoty, nawet jeśli nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości skont, udzielonych bonifikat i zwróconych towarów.

W 2022 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 3010 zł brutto. To z kolei oznacza, że miesięczny limit przychodu przy działalności nierejestrowanej to 1505 zł.

Działalność nierejestrowana a działalność gospodarcza: czym się różnią?

Obowiązujące prawo charakteryzuje działalność gospodarczą w prosty sposób. Ma ona przede wszystkim charakter zarobkowy i zorganizowany, prowadzona jest przy tym w sposób ciągły i we własnym imieniu. Do tej definicji działalności gospodarczej bez wątpienia może również pasować działalność nierejestrowana. Ustawodawca czyni jednak to rozróżnienie ze względu na ograniczone dochody, jakie pozwala uzyskać. Jednocześnie zastrzega, że przekroczenie limitu przychodów wiąże się z obowiązkiem formalnej rejestracji firmy. Prowadząc działalność nierejestrowaną, osoba fizyczna nie występuje jako przedsiębiorca przed organami podatkowymi, jednak jest nim wobec konsumentów.

Co najważniejsze: działalność nierejestrowana pozwala na uniknięcie konieczności opłacania jakichkolwiek stałych kosztów związanych z działalnością gospodarczą, w tym comiesięcznych składek ZUS. Działalność nierejestrowana nie wymaga rejestracji do ubezpieczeń czy składania jakichkolwiek deklaracji.

W ten sposób nie można jednak prowadzić działalności wymagających pozwoleń, koncesji czy licencji. Nadal należy także rozliczać się z urzędem skarbowym, płacąc podatek od osiągniętych dochodów w ramach skali podatkowej. Nie jest jednak konieczne odprowadzanie zaliczek na podatek, tak jak ma to miejsce w przypadku przedsiębiorców. Całość dochodów wykazuje się w zeznaniu rocznym PIT-36. W tym samym formularzu można również umieścić koszty uzyskania przychodu, które powinny być w odpowiedni sposób udokumentowane.

Dla działalności nierejestrowanej niedostępne są inne formy opodatkowania dostępne dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Zamiast rozbudowanej księgowości wystarczy natomiast prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży.

Działalność nierejestrowana a VAT

Wielu przedsiębiorców jest również płatnikami VAT. Podatek od towarów i usług co do zasady jest obowiązkowy, jednocześnie w przypadku wielu działalności możliwe jest zastosowanie zwolnienia. Zwolnienie podmiotowe uwzględnia maksymalną wysokość obrotu wskazaną w art. 113 ust. 1 o VAT – wynosi on rocznie 200 000 zł netto. W przypadku działalności nierejestrowanej nie istnieje wobec tego ryzyko przekroczenia tego limitu. Warto mieć jednak świadomość, że istnieje wiele profili działalności, które nie mogą zastosować zwolnienia. Dotyczy to chociażby sprzedaży metali szlachetnych, wyrobów jubilerskich, towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, sprzedaży wyrobów elektronicznych przez Internet, a także handlu częściami do pojazdów samochodowych i motocykli oraz świadczenia usług prawniczych, doradczych lub ściągania długów. W takim przypadku konieczna będzie rejestracja do VAT, a to wiąże się z obowiązkiem posiadania numeru NIP. Prowadzenie takiego biznesu w formie działalności nierejestrowanej nie będzie wobec tego możliwe.

Kto może założyć działalność nierejestrowaną?

Aby prowadzić działalność nierejestrowaną, należy spełnić dwa podstawowe warunki:

• być osobą fizyczną, której dochody z tego rodzaju działalności w skali każdego miesiąca nie przekraczają 50% minimalnego wynagrodzenia.
• w okresie poprzedzających 60 miesięcy nie można prowadzić działalności gospodarczej.

Oczywiście istnieją pewne ograniczenia. Działalność nierejestrowana nie będzie mogła być zastosowana, jeżeli ze względu na jej profil wymagane jest zezwolenie, koncesja lub wpis do rejestru działalności regulowanej. W formie działalności nierejestrowanej nie można poprowadzić np. biura detektywistycznego, punktu sprzedającego alkohol czy agencji ochrony osób i mienia.

Taka sama zależność dotyczy działalności określonych przez ustawę prawo przedsiębiorców (dotyczy to m.in. prowadzenia ksiąg rachunkowych czy sprzedaży usług ubezpieczeniowych).

Działalność nierejestrowana a wystawianie faktur

Podstawowym obowiązkiem osób posiadających działalność nierejestrowaną, jest prowadzenie uproszczonej ewidencji sprzedaży. Jak przepisy podchodzą wobec tego do obowiązku wystawiania faktur lub rachunków? Konieczne jest ich wystawianie na życzenie kupującego. W przypadku rachunku dokument powinien zawierać:

• datę wystawienia,
• numer,
• dane sprzedawcy i nabywcy,
• nazwę usługi, której dotyczy rachunek,
• kwotę do zapłaty.

Kupujący może zażądać wydania faktury do 3 miesięcy od daty dokonania zakupu. W jej przypadku należy wskazać:

• datę wystawienia,
• numer,
• dane osoby prowadzącej działalność nierejestrowaną i nabywcy, a także ich adresy,
• określenie towaru lub usługi,
• liczbę towarów, zakres wykonanych usług,
• cenę jednostkową towaru lub usługi
• kwotę należności.

Do wystawienia rachunku lub faktury można oczywiście zastosować specjalny program komputerowy. Warto wybrać narzędzie, które pozwoli jednocześnie prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży.

Jak powinna być prowadzona ewidencja sprzedaży?

W przypadku działalności nierejestrowanej kluczowe znaczenie – zwłaszcza w kontekście potencjalnej kontroli urzędu skarbowego – pełni uproszczona ewidencja sprzedaży. Jaką formę powinna przyjąć? Najlepiej prowadzić ją w specjalnej tabeli. Powinna zawierać dokładne informacje na temat sprzedaży w konkretnym dniu. Informacje muszą być wprowadzone przed dokonaniem kolejnej sprzedaży następnego dnia. Przepisy nie regulują natomiast dokładnego formatu ewidencji i danych, które powinny się w niej znaleźć. Dla własnej wygody oraz bezpieczeństwa warto natomiast umieszczać w niej informacje dotyczące łącznej sumy sprzedaży w konkretnym miesiącu (co pozwoli na kontrolowanie limitu w wysokości połowy kwoty minimalnego wynagrodzenia) oraz roku. Dobrą praktyką będzie również umieszczanie w niej informacji na temat wydanych rachunków lub faktur.

Lp.	Data sprzedaży	Kwota	Łączna kwota w miesiącu	Łączna kwota w ciągu roku	Nr rachunku/faktury
1	03.01.2022	100	100	100	0001
2	25.01.2022	500	600	700	–
3	04.02.2022	200	200	900	0002

Każda osoba podejmująca działalność nierejestrowaną w rozumieniu ustawy prawo przedsiębiorców musi zdawać sobie sprawę z tego, że w przypadku przeprowadzenia kontroli przez urząd skarbowy ewidencja sprzedaży będzie podstawowym dokumentem branym pod uwagę przy ocenie podejmowanych działań. Jeżeli kontrolerzy dojdą do wniosku, że była prowadzona niesumiennie lub zawiera nieprawidłowe dane, mogą uznać, że podatnik powinien znaleźć się w ewidencji przedsiębiorców oraz wymierzyć karę uzależnioną od wysokości szacowanego dochodu.

Rozliczenie podatku

Podatnicy prowadzący działalność nierejestrowaną nadal muszą także rozliczać się z dochodu osiągniętego za świadczenie usług lub sprzedaż towarów z fiskusem. Będzie to jednak zdecydowanie prostsze niż w przypadku działalności gospodarczej ze względu na brak konieczności odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku.

Możesz rozliczyć się jedynie na podstawie skali podatkowej, wykorzystując w tym celu formularz PIT-36. Co ważne: jako przychód wskazujesz przysporzenia faktycznie otrzymane – nieco inaczej niż w przypadku określania miesięcznych limitów przychodów. Pod uwagę należy wziąć również wartość świadczeń otrzymanych w naturze i nieopłatnych. W odpowiedniej rubryce PIT wskażesz zarówno osiągnięte przychody, jak i koszty ich uzyskania. Możesz w ten sposób zakwalifikować chociażby wydatki związane z nabyciem materiałów niezbędnych do przygotowania towarów czy narzędzi, które wykorzystujesz w działalności. Na tej podstawie obliczysz należny podatek dochodowy. Działalność nierejestrowaną rozliczysz niezależnie od innej działalności wykonywanej osobiście np. na podstawie umów o dzieło. Zachowujesz także prawo do wspólnego rozliczenia małżonków.