Czym w ogóle jest podatek od spadków i darowizn?
Zostajesz spadkobiercą. Brzmi jak wygrana na loterii? Czasem tak, ale zanim zdążysz rozsiąść się wygodnie w nowym mieszkaniu po cioci z Krakowa, warto poznać jedno z najważniejszych pojęć: podatek od spadku. Zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn, jest to danina, którą musisz zapłacić, jeśli doszło do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku. A więc: odziedziczyłeś dom, samochód, gotówkę, papiery wartościowe? Z automatu wchodzisz w świat zobowiązań podatkowych.
Obowiązek podatkowy – kiedy powstaje?
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą, gdy formalnie stajesz się właścicielem spadku. Co to oznacza? W praktyce to dzień powstania obowiązku podatkowego, czyli:
- w przypadku postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku – dzień uprawomocnienia tego orzeczenia,
- w przypadku aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego u notariusza – dzień zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia w systemie.
Oznacza to, że niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z postanowieniem sądu, czy z dokumentem wydanym u notariusza, obowiązek podatkowy nie pojawia się w dniu śmierci spadkodawcy, ale dopiero wtedy, gdy potwierdzisz nabycie majątku na papierze.
Spadek czy darowizna – różnica w skrócie
Choć oba przypadki dotyczą nabycia majątku bez zapłaty, różni je moment przekazania własności:
- Spadek – majątek przechodzi na Ciebie po śmierci spadkodawcy (na mocy testamentu lub ustawy).
- Darowizna – majątek dostajesz za życia darczyńcy, na podstawie umowy.
W praktyce skutki podatkowe mogą być bardzo podobne (stawki, limity, grupy), ale niektóre zasady (np. terminy zgłoszeń czy obowiązki wobec urzędu skarbowego) różnią się. Dlatego ważne, by w sprawie zeznania podatkowego składanego z tytułu nabycia spadku od razu zidentyfikować właściwą sytuację.
Kto musi zapłacić podatek za nabycie spadku?
Jeśli myślisz, że podatek od spadku dotyczy tylko bogaczy dziedziczących pałace i konta w Szwajcarii, to niestety błędne założenie. W polskich przepisach nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku obciąża każdego, kto spełnia warunki ustawowe. Nie ma znaczenia, czy dziedziczysz mieszkanie, kawałek pola czy kolekcję znaczków po dziadku – jeśli wartość przekracza określone limity, powstaje obowiązek podatkowy.
Podatek ten jest skierowany wyłącznie do osób fizycznych. Firmy czy fundacje nie płacą podatku od dziedziczenia, ponieważ formalnie nie mogą dziedziczyć na tych samych zasadach. Oznacza to, że jeśli Ty, jako osoba prywatna, nabędziesz majątek w spadku, możesz być zobowiązany do zapłaty podatku.
Co może podlegać opodatkowaniu?
- Nieruchomości – domy, mieszkania, działki (np. odziedziczone w spadku mieszkania),
- Ruchomości – auta, meble, biżuteria (nabycie własności rzeczy ruchomych),
- Gotówka – także ta z lokaty albo konta bankowego,
- Udziały w spółkach, obligacje, akcje, prawa autorskie – czyli inne prawa majątkowe,
- Środki zgromadzone w OFE, IKE, czy nawet na rachunkach inwestycyjnych – nabycie spadku np. w drodze otrzymania środków zgromadzonych w ramach specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego,
- Wartości wynikające z polecenia testamentowego – np. gdy testament wskazuje konkretne przeznaczenie środków (warunkiem przeznaczenia środków zgromadzonych może być konkretny cel, np. edukacja dziecka).
A co z nieodpłatnym zniesieniem współwłasności?
To również podlega opodatkowaniu. Jeśli np. w ramach drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności odziedziczysz drugą połowę mieszkania, którą wcześniej dzieliłeś z bratem, fiskus może uznać, że doszło do nabycia własności rzeczy. W praktyce to oznacza, że obowiązek podatkowy powstaje, a Ty musisz rozliczyć się z urzędem skarbowym.
Warto tu podkreślić, że przepisy obejmują też sytuacje, gdy dochodzi do nabycia rzeczy i praw majątkowych wymienionych w ustawie – a więc nie tylko to, co widać gołym okiem, ale też np. praw majątkowych podlegających wykonaniu w przyszłości.
Spadkobierca z I, II lub III grupy podatkowej – podstawa obliczeń podatku
Zastanawiasz się, dlaczego Twój kolega nie zapłacił ani grosza podatku od spadku po mamie, a Ty w przypadku dziedziczenia mieszkania po zmarłym wujku musisz wyłożyć kilka tysięcy? Odpowiedź brzmi: grupy podatkowe. W polskim systemie podatkowym to właśnie one decydują, jaka będzie wysokość podatku, ile masz kwoty wolnej, a nawet czy możesz być zwolniony z podatku od spadku.
Grupy te dzielą spadkobierców według stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą. Im bliższa więź, tym większe przywileje, w tym wyższy próg zwolnienia lub niższe stawki podatku na drodze dziedziczenia. W przepisach mowa o trzech poszczególnych grupach podatkowych:
I grupa podatkowa:
małżonek, dzieci (zstępni), wnuki, rodzice (wstępni), rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha.
II grupa podatkowa:
dziadkowie, rodzeństwo rodziców, zstępni rodzeństwa, małżonkowie rodzeństwa małżonków, rodzeństwo małżonków, małżonkowie zstępnych.
III grupa podatkowa:
wszyscy pozostali, czyli osoby niespokrewnione, znajomi, sąsiedzi, partnerzy nieformalni.
Jeśli dziedziczysz np. po ojcu – jesteś w grupie I. Ale jeśli po szwagrze – lądujesz już w II grupie podatkowej. Natomiast darowizna od przyjaciela czy testament po sąsiedzie to już III grupa podatkowa, gdzie należny podatek może naprawdę zaboleć.
Warto pamiętać:
- Twój obowiązek podatkowy zależy od tego, w której grupie jesteś.
- To też wpływa na to, ile finalnie wynosi podatek od spadku.
- Przy nabyciu majątku przez kilka osób, każda z nich jest przyporządkowana do grupy indywidualnie.
A co jeśli dziedziczysz np. łącznie z żoną, ale jesteście spokrewnieni w różnym stopniu z osobą zmarłą? Wówczas każdy z Was rozlicza się osobno, według „swojej” grupy podatkowej i według własnej łącznej wartości nabytych rzeczy oraz praw majątkowych.
Kwoty wolne od podatku od spadków w 2025 roku
Dobra wiadomość: możesz coś odziedziczyć i wcale nie zapłacić podatku, nawet jeśli nie jesteś najbliższą rodziną. Wszystko zależy od tego, do której grupy podatkowej należysz i jaka jest łączna wartość nabytych rzeczy lub praw majątkowych. Grupy podatkowe opisaliśmy już wcześniej. Teraz warto przyjrzeć się kwotom wolnym od podatku.
Na dzień pisania tego artykułu (2025), aktualne limity przedstawiają się następująco:
✅ I grupa podatkowa – do 36 120 zł,
✅ II grupa podatkowa – do 27 090 zł,
✅ III grupa podatkowa – do 5733 zł.
Jeśli więc odziedziczyłeś np. samochód, działkę albo konto oszczędnościowe i wartość całości nie przekracza tych kwot – nie musisz płacić należnego podatku. Co więcej, obowiązek podatkowy nie powstaje w takim przypadku, ale i tak warto zadbać o zgłoszenie spadku, zwłaszcza jeśli jesteś w tzw. grupie zero.
Kto jest zwolniony z podatku od spadku mieszkania, rzeczy lub praw majątkowych?
Dobra wiadomość: nie każdy, kto dziedziczy, musi płacić. Ustawodawca przewidział tzw. zerową grupę podatkową, czyli najbliższą rodzinę, która – jeśli spełni określone warunki – może całkowicie uniknąć zapłaty podatku. Ale uwaga: nie wystarczy być synem, córką czy żoną. Tu w grę wchodzą też formalności. Kto należy do grupy „zero”?
W skrócie: to osoby z I grupy podatkowej, ale nie wszystkie. Dokładnie są to:
- małżonek,
- zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki),
- wstępni (rodzice, dziadkowie),
- pasierb,
- rodzeństwo,
- ojczym i macocha.
Jeśli odziedziczysz majątek po którejkolwiek z tych osób, masz szansę na pełne zwolnienie. Warunek? Musisz zgłosić nabycie spadku w terminie i w odpowiedniej formie. Aby skorzystać z ulgi, należy wypełnić formularz SD-Z2 i złożyć go do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Masz na to 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, czyli:
- od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o dziedziczeniu,
- albo od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza.
Nie zrobisz tego na czas? Niestety, zwolnienie przepada, a Ty musisz zapłacić należny podatek. Nawet jeśli jesteś synem czy małżonkiem. Takie są przepisy.
Przykład z życia:
Anna odziedziczyła mieszkanie po ojcu. Nie złożyła SD-Z2, bo myślała, że „jako córka nie musi”. Po kilku miesiącach dostała pismo z urzędu skarbowego z wyliczonym podatkiem. Mimo że należała do zerowej grupy, brak zgłoszenia kosztował ją kilka tysięcy złotych.
A co jeśli odziedziczysz coś większego? Wtedy również – jeśli jesteś w „grupie zero” i dotrzymasz terminu – nawet dziedziczenie willi lub konta z milionem złotych nie powoduje obowiązku podatkowego. Brzmi dobrze? I słusznie, ale pod warunkiem, że w zeznaniu podatkowym wymienisz rzeczy oraz prawa majątkowe, które dziedziczysz.
Jak obliczyć wartość spadku?
Dziedziczysz, jesteś we właściwej grupie podatkowej, może nawet masz szansę na zwolnienie z podatku… ale żeby to ustalić, musisz wiedzieć, ile ten spadek naprawdę jest wart. A to nie zawsze takie proste, zwłaszcza jeśli w grę wchodzą nie tylko pieniądze, ale też rzeczy i prawa majątkowe.
Co ważne, nie oceniasz majątku „na oko” ani według aktualnych cen z OLX. Podstawą do wyliczenia podatku (albo stwierdzenia, że go nie zapłacisz) jest wartość rynkowa odziedziczonego majątku w dniu nabycia spadku, czyli w dniu uprawomocnienia się postanowienia sądu lub w dniu zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.
Nie liczy się to, że mieszkanie od tego czasu zyskało na wartości – ważne, ile było warte w chwili, gdy formalnie je odziedziczyłeś. Co więc należy uwzględnić? W zeznaniu podatkowym musisz dokładnie określić, co i za ile dziedziczysz. Oto, co wchodzi w grę:
🏠 Nieruchomości:
domy, mieszkania, działki – najczęściej szacuje się ich wartość na podstawie operatu szacunkowego, ale urząd może to zakwestionować, jeśli uzna wartość za zaniżoną (np. w przypadku spadku mieszkania).
🚗 Ruchomości:
samochody, sprzęt RTV, meble, biżuteria – tu można posiłkować się np. średnimi cenami rynkowymi lub wyceną rzeczoznawcy.
💰 Gotówka, konta, obligacje:
środki zgromadzone na rachunkach bankowych, lokatach czy w funduszach, papiery wartościowe, udziały, prawa autorskie – wszystko to są prawa majątkowe, które również podlegają opodatkowaniu.
📉 Długi i zobowiązania:
Możesz odliczyć od wartości spadku zobowiązania pozostawione przez spadkodawcę, takie jak: kredyty, pożyczki, niezapłacone rachunki, koszty pogrzebu (do rozsądnych kwot). Czyli jeśli dziadek zostawił Ci 100 tys. zł, ale miał kredyt na 40 tys. zł – wartość spadku, od której obowiązek podatkowy powstaje, to 60 tys. zł.
A co z przedmiotami o wartości sentymentalnej? Miś z dzieciństwa, stare zdjęcia, pamiątkowy zegarek – jeśli nie mają istotnej wartości rynkowej, nie musisz ich wpisywać w zeznaniu podatkowym. Ale już dzieła sztuki czy antyki jak najbardziej.
Warto też wspomnieć o tym, że jeśli spadek dotyczy majątku wspólnego małżonków, podatek naliczany jest tylko od odziedziczonej połowy – druga połowa nadal należy do żyjącego małżonka.
Stawki podatku od spadku na 2025 rok
Wiemy już, kiedy obowiązek podatkowy powstaje, do jakiej grupy podatkowej należysz i jaka jest aktualna kwota wolna od podatku. A co, jeśli ją przekroczysz? Wtedy fiskus nie odpuszcza – trzeba zapłacić. Ale ile dokładnie wynosi podatek od spadku? No właśnie – wszystko zależy od dwóch czynników: do której grupy podatkowej należysz oraz jak duża jest nadwyżka podstawy opodatkowania (czyli ile przekroczyłeś limit).
Poniżej znajdziesz aktualne stawki podatku od spadków i darowizn, podzielone według wartości nadwyżki i grupy podatkowej:
I grupa podatkowa
| Nadwyżka | Stawka podatku |
| do 11 833 zł | 3% |
| od 11 833 zł do 23 665 zł | 355 zł + 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| powyżej 23 665 zł | 946,60 zł + 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
II grupa podatkowa
| Nadwyżka | Stawka podatku |
| do 11 833 zł | 7% |
| od 11 833 zł do 23 665 zł | 828 zł + 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| powyżej 23 665 zł | 1 644,20 zł + 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
III grupa podatkowa
| Nadwyżka | Stawka podatku |
| do 11 833 zł | 12% |
| od 11 833 zł do 23 665 zł | 1 420 zł + 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| powyżej 23 665 zł | 2 866,60 zł + 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
Jak widać, III grupy podatkowej nie rozpieszczają – tu nawet niewielkie nabycie może oznaczać całkiem konkretną kwotę do zapłaty. Jeśli więc np. dziedziczysz mieszkanie po sąsiedzie (czyli osobie spoza rodziny), przygotuj się na wyższy podatek.
Jak zgłosić spadkobranie do urzędu skarbowego?
Masz już postanowienie sądu albo akt poświadczenia dziedziczenia? Świetnie. Teraz czas zrobić krok, który wiele osób niestety pomija: zgłoszenie nabycia spadku do urzędu skarbowego. To nie jest formalność, którą można zignorować, nawet jeśli jesteś zwolniony z podatku!
Krok 1: wybierz właściwy urząd
Spadek zgłaszasz do właściwego naczelnika urzędu skarbowego, czyli zgodnie z ostatnim miejscem zamieszkania spadkodawcy. Nie liczy się miejsce zamieszkania spadkobiercy! Jeśli więc babcia mieszkała w Lublinie, a Ty w Poznaniu, to zgłaszasz się do lubelskiego urzędu skarbowego.
Krok 2: wybierz odpowiedni formularz
W zależności od sytuacji, składasz jeden z dwóch formularzy:
👉 SD-Z2 – gdy należysz do „grupy zero” i chcesz skorzystać ze zwolnienia. Musisz go złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (czyli od dnia uprawomocnienia postanowienia sądu lub od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia).
👉 SD-3 – jeśli nie przysługuje Ci zwolnienie i należny podatek trzeba po prostu zapłacić. Masz na to 1 miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Pamiętaj: nawet jeśli wartość spadku mieści się w kwocie wolnej, ale nie należysz do grupy „zero”, nadal obowiązuje Cię złożenie zeznania podatkowego.
Krok 3: opisz, co odziedziczyłeś
W formularzu należy szczegółowo wskazać:
- jakie rzeczy i/lub prawa majątkowe nabyłeś (np. mieszkanie, auto, obligacje),
- ich wartość rynkową w dniu nabycia,
- ewentualne długi i zobowiązania spadkodawcy do odliczenia,
- sposób nabycia (np. w drodze spadku, w wyniku nieodpłatnego zniesienia współwłasności, na podstawie polecenia testamentowego itp.).
Właśnie w zeznaniu podatkowym wymieniasz rzeczy i prawa majątkowe, które stanowią podstawę do wyliczenia podatku. Gdy coś pominiesz, ryzykujesz, że urząd to zakwestionuje.
Termin płatności podatku
Jeżeli po złożeniu SD-3 urząd naliczy Ci podatek, dostaniesz decyzję z wyznaczoną datą płatności. W praktyce termin płatności podatku wynosi zwykle 14 dni od doręczenia decyzji. Masz też prawo ubiegać się o rozłożenie zobowiązania na raty albo odroczenie.
Konsekwencje niezgłoszenia spadku
Wydaje Ci się, że skoro spadek to „prywatna sprawa rodzinna”, to nikt się nie dowie, że odziedziczyłeś działkę czy konto bankowe? Uwaga – brak zgłoszenia nabycia spadku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego może Cię sporo kosztować. I nie chodzi tu tylko o zapłatę podatku, ale też o utratę prawa do zwolnienia, nawet jeśli należysz do „grupy zero”. Przekroczenie terminu 6 miesięcy na złożenie formularza SD-Z2 skutkuje tym, że obowiązek podatkowy powstaje, jakbyś był z zupełnie innej grupy podatkowej.
Co więcej, urząd może nałożyć na Ciebie sankcje podatkowe lub grzywnę. W grę wchodzą także odsetki od zaległości podatkowej, jeśli nie zapłacisz podatku w terminie. Przykład – dziedziczysz po matce mieszkanie warte 200 tys. zł, ale nie zgłaszasz tego w terminie. Efekt? Zamiast pełnego zwolnienia, liczony jest normalny podatek od spadku, wyliczany według stawek przewidzianych dla I grupy. A jeśli dodatkowo nie złożysz zeznania podatkowego, możesz mieć jeszcze poważniejsze zobowiązania podatkowe wobec skarbówki.
Z perspektywy urzędu, brak zgłoszenia to potencjalna próba ukrycia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych. Niezależnie, czy odziedziczyłeś dom, auto, czy środki zgromadzone w funduszu. Warto więc pamiętać, że zgłoszenie nie jest skomplikowane, a może oszczędzić wielu problemów. Lepiej złożyć jedno zeznanie podatkowe, niż później tłumaczyć się z całej sprawy w sprawie zeznania podatkowego składanego po czasie.
Podatek od spadku a notariusz
Wielu spadkobierców myśli: „Byłem u notariusza, podpisałem dokumenty, to chyba wszystko jest załatwione?”. Niestety, nie do końca. Choć aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza nie da się pominąć przy dzieleniu majątku, to z punktu widzenia fiskusa to dopiero początek. Notariusz nie zgłasza spadku do urzędu skarbowego za Ciebie. Ten obowiązek nadal spoczywa na Tobie, jako spadkobiercy.
Notariusz może pomóc Ci w wielu kwestiach: sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, zająć się jego zarejestrowaniem, a nawet doradzić w kwestiach formalnych. Ale to Ty musisz pamiętać, że od dnia zarejestrowania dokumentu zaczyna biec termin na złożenie zeznania podatkowego. Innymi słowy: dzień powstania obowiązku podatkowego liczysz właśnie od momentu rejestracji aktu. I to od tego momentu masz np. 6 miesięcy na złożenie SD-Z2, jeśli chcesz skorzystać ze zwolnienia w grupie zero.
Warto też wiedzieć, że sam akt od notariusza nie wystarcza, jeśli chcesz np. sprzedać odziedziczone mieszkanie. Wtedy będziesz musiał wykazać w akcie notarialnym, że zapłaciłeś podatek albo byłeś z niego zwolniony. Notariusz może poprosić Cię o potwierdzenie, że obowiązek został uregulowany – np. decyzję z urzędu albo kopię zgłoszenia. Bo nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku to jedno, a dalsze rozporządzanie tym majątkiem to już inna historia, wymagająca spełnienia wszystkich zobowiązań podatkowych.
Komentarze
Nie ma jeszcze żadnych komentarzy :)