Poręczyciel kredytu, potocznie nazywany żyrantem, to osoba, która decyduje się wziąć na siebie odpowiedzialność za cudzy dług w przypadku, gdy główny kredytobiorca nie wywiąże się z umowy. Choć na pierwszy rzut oka poręczenie może wydawać się jedynie formalnością, w rzeczywistości wiąże się z poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi. W wielu przypadkach udział żyranta jest warunkiem koniecznym do uzyskania kredytu, szczególnie wtedy, gdy wnioskodawca ma niewystarczającą zdolność kredytową. Instytucje finansowe traktują żyranta jak współdłużnika. Oznacza to, że w razie problemów ze spłatą kredytu, mogą żądać uregulowania należności właśnie od niego. Taka decyzja wymaga zatem rozwagi, dokładnego poznania swojej sytuacji finansowej i oceny ryzyka.
W niniejszym artykule omówimy najważniejsze kwestie związane z rolą poręczyciela – od definicji, przez wymagania i ryzyko, aż po wpływ na zdolność kredytową. Wiedza ta może okazać się kluczowa zarówno dla osób rozważających poręczenie, jak i tych, które planują złożyć wniosek kredytowy z udziałem żyranta.
Kim jest żyrant (poręczyciel)?
Żyrant, inaczej poręczyciel, to osoba, która dobrowolnie zobowiązuje się do spłaty cudzego długu w sytuacji, gdy główny kredytobiorca nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań. To właśnie dzięki jego deklaracji wierzyciel – najczęściej bank lub firma pożyczkowa – zyskuje dodatkowe zabezpieczenie, że należność zostanie uregulowana, nawet jeśli kredytobiorca okaże się niewypłacalny.
Z prawnego punktu widzenia poręczenie to umowa, którą żyrant zawiera z wierzycielem. Zgodnie z artykułem 876 Kodeksu cywilnego, poręczyciel przyjmuje na siebie obowiązek wykonania zobowiązania, jeśli nie zrobi tego dłużnik. Oświadczenie takie musi być złożone na piśmie – inaczej nie będzie miało mocy prawnej. W praktyce oznacza to, że w przypadku opóźnień w spłacie rat kredytu lub całkowitej niewypłacalności kredytobiorcy, instytucja finansowa może domagać się spłaty od poręczyciela.
Zakres odpowiedzialności żyranta nie ogranicza się jedynie do spłaty pożyczonego kapitału. Obejmuje on również wszelkie dodatkowe koszty, takie jak: odsetki, opłaty za opóźnienie czy inne koszty windykacyjne, o ile nie zostało to inaczej określone w umowie poręczenia. Co więcej, jeśli nie zastrzeżono inaczej, Twoja odpowiedzialność jako żyranta jest solidarna z odpowiedzialnością głównego dłużnika. To znaczy, że wierzyciel może domagać się spłaty całości zadłużenia zarówno od kredytobiorcy, jak i od Ciebie – według własnego uznania.
Poręczenie może dotyczyć różnych typów zobowiązań – od kredytu gotówkowego i hipotecznego, przez kredyt studencki, aż po leasing. W roli żyranta może wystąpić zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna. Na przykład spółka z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółka akcyjna.
Warto zaznaczyć, że poręczenie ma charakter tzw. akcesoryjny. Jego istnienie zależy bezpośrednio od istnienia głównego długu. Jeśli więc kredytobiorca wywiąże się ze swoich zobowiązań, Twoje poręczenie automatycznie traci moc. Natomiast w sytuacji, gdy dłużnik nie spłaca należności, wierzyciel ma obowiązek poinformować żyranta o zaistniałym opóźnieniu. Wynika to z artykułu 880 Kodeksu cywilnego.
Decyzja o zostaniu żyrantem wiąże się z dużym zaufaniem do osoby, której zostaje poręczony kredyt. Z tego powodu najczęściej żyrantami zostają członkowie rodziny lub bliscy przyjaciele kredytobiorcy. Choć samo poręczenie może umożliwić uzyskanie kredytu osobie, która nie posiada innych form zabezpieczenia, warto dobrze rozważyć wszystkie ryzyka z tym związane.
W jakim celu ustanawia się poręczyciela kredytu (żyranta)?
Ustanowienie poręczyciela kredytu ma na celu przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa dla instytucji finansowej, która udziela finansowania. Dla kredytobiorcy może to być jednak szansa na otrzymanie środków, których samodzielnie – ze względu na zbyt niską zdolność kredytową – nie mógłby uzyskać.
Poręczyciel pełni funkcję dodatkowego zabezpieczenia spłaty zobowiązania. Dla banku oznacza to mniejsze ryzyko niewypłacalności po stronie kredytobiorcy, co z kolei może przełożyć się na korzystniejsze warunki kredytowania. Dzięki obecności żyranta możliwe jest uzyskanie wyższej kwoty kredytu, wydłużenie okresu spłaty. Czasem także obniżenie marży czy innych kosztów związanych z kredytem.
Z punktu widzenia banku lub firmy pożyczkowej, obecność poręczyciela zwiększa wiarygodność całej transakcji. Jeśli kredytobiorca nie spełnia wymagań dotyczących dochodu, zatrudnienia czy historii kredytowej, żyrant staje się gwarantem, że w razie potrzeby zobowiązanie zostanie uregulowane. Właśnie dlatego poręczenie może być jedynym sposobem na pozytywne rozpatrzenie wniosku kredytowego. Zwłaszcza w sytuacjach, gdy nie ma możliwości ustanowienia innego zabezpieczenia, np. hipoteki czy zastawu.
W skrócie – ustanowienie poręczyciela pozwala zminimalizować ryzyko dla kredytodawcy i jednocześnie zwiększyć szanse kredytobiorcy na uzyskanie kredytu, a nawet poprawić jego warunki.
Kto może zostać żyrantem?
Żyrantem kredytu może zostać osoba, która spełnia określone wymagania formalne i finansowe. W praktyce oznacza to, że poręczycielem może być zarówno osoba spokrewniona z kredytobiorcą, jak i osoba niespokrewniona. Pod warunkiem, że zostanie zaakceptowana przez kredytodawcę.
Wymagania wobec poręczyciela (żyranta):
- pełnoletność i pełna zdolność do czynności prawnych,
- odpowiednio wysoka zdolność kredytowa, potwierdzona m.in. stabilnym źródłem dochodu, pozytywną relacją dochodów do wydatków oraz brakiem nadmiernego zadłużenia,
- pozytywna historia kredytowa – brak opóźnień w spłatach, brak wpisów w rejestrach dłużników (np. BIK).
W praktyce najczęściej funkcję żyranta pełnią osoby najbliższe kredytobiorcy – rodzice, rodzeństwo, dzieci, a niekiedy również partnerzy życiowi. Poręczenia udzielane są najczęściej w sytuacjach, gdy główny wnioskodawca nie posiada jeszcze wystarczającej zdolności kredytowej. Przykładowo ze względu na młody wiek, niskie zarobki lub brak historii kredytowej. W takim przypadku to właśnie bliscy członkowie rodziny najczęściej decydują się wesprzeć kredytobiorcę poprzez poręczenie zobowiązania.
Możliwe jest również, aby poręczycielem została osoba niespokrewniona, np. przyjaciel lub partner biznesowy. W przypadku kredytów firmowych lub leasingu, poręczenia często udzielane są przez wspólników lub osoby zaangażowane we współpracę gospodarczą. Warto jednak zaznaczyć, że banki z reguły nie akceptują poręczeń udzielanych przez współmałżonka, chyba że między małżonkami ustanowiono rozdzielność majątkową.
Mimo że przepisy prawa nie narzucają wielu ograniczeń co do tego, kto może zostać żyrantem, w rzeczywistości znalezienie osoby gotowej podjąć się tej roli nie jest łatwe. Wynika to z dużej odpowiedzialności finansowej, jaką niesie za sobą poręczenie. W przypadku niewypłacalności kredytobiorcy to poręczyciel będzie zobowiązany do spłaty całości lub części długu.
Kto nie może zostać poręczycielem?
Chociaż grono potencjalnych poręczycieli jest szerokie, istnieją określone ograniczenia, które wykluczają niektóre osoby z możliwości pełnienia tej funkcji. Przesłanki te wynikają zarówno z przepisów prawa, jak i z wewnętrznych procedur instytucji finansowych.
Poręczycielem nie może zostać:
- osoba niepełnoletnia – brak pełnej zdolności do czynności prawnych uniemożliwia składanie ważnych zobowiązań finansowych, w tym podpisanie umowy poręczenia;
- osoba z niską zdolnością kredytową – choć nie istnieje formalny zakaz ustawowy, instytucje finansowe zwykle odrzucają kandydatury osób, których możliwości finansowe są niewystarczające do ewentualnego przejęcia długu;
- osoba bez stałego dochodu – brak regularnych, udokumentowanych przychodów skutkuje negatywną oceną ryzyka przez bank; poręczyciel powinien być w stanie samodzielnie spłacić zobowiązanie, jeśli zajdzie taka potrzeba;
- osoba zadłużona – znaczne lub liczne istniejące zobowiązania finansowe obniżają wiarygodność kredytową i mogą uniemożliwić zatwierdzenie jako poręczyciela.
Instytucje finansowe weryfikują kandydatów na żyrantów w podobny sposób, jak samych kredytobiorców. Celem tej analizy jest ograniczenie ryzyka niespłacenia długu. Z tego względu nie wystarczy sama chęć poręczenia – konieczne jest również wykazanie odpowiedniego potencjału finansowego i wiarygodności.
Kiedy może wystąpić potrzeba posiadania żyranta?
Potrzeba ustanowienia żyranta pojawia się przede wszystkim w sytuacjach, w których istnieje ryzyko niewypłacalności głównego dłużnika. Wymóg ten dotyczy najczęściej osób lub podmiotów posiadających niewystarczającą zdolność kredytową, brak historii kredytowej lub działających w warunkach podwyższonego ryzyka. Poręczyciel pełni wówczas funkcję dodatkowego zabezpieczenia dla wierzyciela, zwiększając prawdopodobieństwo spłaty zobowiązania.
Przykładowe sytuacje, w których może być wymagane ustanowienie żyranta:
- kredyt hipoteczny – konieczność poręczenia może wystąpić w przypadku zbyt niskiej zdolności kredytowej wnioskodawcy, braku wymaganej historii kredytowej lub niewystarczającego wkładu własnego;
- kredyt gotówkowy (konsumpcyjny) – banki mogą zażądać poręczenia, gdy klient nie posiada stałych dochodów, nie ma historii kredytowej lub jego wiarygodność budzi wątpliwości;
- kredyt firmowy lub pożyczka biznesowa – żyrant bywa wymagany, zwłaszcza w przypadku nowych firm lub działalności o podwyższonym ryzyku, gdzie spłata zobowiązania może budzić wątpliwości;
- umowa najmu mieszkania – właściciele nieruchomości mogą domagać się poręczyciela od najemcy, zwłaszcza w sytuacjach, gdy ten nie jest w stanie udokumentować stałych dochodów lub nie posiada historii najmu;
- umowa leasingowa – przy leasingu samochodów lub innych środków trwałych leasingodawca może wymagać żyranta, jeżeli wnioskodawca nie spełnia określonych kryteriów finansowych.
W każdej z powyższych sytuacji poręczenie stanowi formę zabezpieczenia, która ma na celu ograniczenie ryzyka po stronie wierzyciela oraz zwiększenie szans na zawarcie umowy przez osobę ubiegającą się o finansowanie lub najem.
Odpowiedzialność żyranta w razie braku spłaty poręczonego zobowiązania
W przypadku, gdy główny kredytobiorca nie wywiązuje się ze swoich obowiązków wynikających z umowy kredytowej, cała odpowiedzialność może zostać przeniesiona na żyranta. Na mocy umowy poręczenia instytucja finansowa zyskuje prawo do dochodzenia należności bezpośrednio od poręczyciela. Zarówno w całości, jak i w części, w zależności od wysokości zadłużenia oraz zapisów umownych.
Poręczyciel staje się wówczas współdłużnikiem solidarnym. To oznacza, że wierzyciel może dochodzić swoich roszczeń zarówno od dłużnika głównego, jak i od poręczyciela. I to w dowolnej kolejności i według własnego uznania. Nawet jeśli kredyt zabezpieczony jest hipoteką, bank często decyduje się na dochodzenie roszczeń od żyranta. Może to być szybsza i prostsza droga odzyskania należności niż sprzedaż nieruchomości w drodze licytacji.
Skutki finansowe dla poręczyciela mogą być bardzo dotkliwe. W przypadku braku dobrowolnej spłaty zadłużenia, możliwe jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Może obejmować m.in. zajęcie wynagrodzenia, konta bankowego, nieruchomości, pojazdów, a nawet oszczędności. Dodatkowo każda zwłoka lub brak spłaty wpływa negatywnie na historię kredytową poręczyciela. To znacząco ogranicza jego zdolność do zaciągania kredytów w przyszłości.
Podpisanie umowy poręczenia oznacza również obowiązek współpracy z wierzycielem. Poręczyciel zobowiązany jest do dostarczenia wszelkich wymaganych dokumentów potwierdzających sytuację finansową – takich jak: zaświadczenia o dochodach, zeznania podatkowe czy aktualne informacje o zatrudnieniu. W przypadku istotnych zmian w sytuacji majątkowej, które mogą wpływać na możliwość spłaty zadłużenia, poręczyciel powinien niezwłocznie poinformować o tym instytucję finansową.
Należy również podkreślić, że odpowiedzialność poręczyciela dotyczy długu, który nie przynosi mu żadnych korzyści finansowych. Poręczenie najczęściej udzielane jest z pobudek osobistych – przez osoby bliskie, darzące kredytobiorcę zaufaniem. Tym bardziej istotne jest dokładne rozważenie konsekwencji przed podjęciem decyzji o przyjęciu na siebie takiego zobowiązania. Zwłaszcza gdy mowa o kredytach na wysokie kwoty, jak np. kredyty hipoteczne.
Czy z podżyrowanego kredytu można się wycofać?
Wycofanie się z poręczenia kredytu w trakcie obowiązywania umowy jest co do zasady bardzo trudne i wymaga spełnienia szeregu warunków. Poręczenie to zobowiązanie prawne, które z chwilą podpisania staje się wiążące i nie podlega jednostronnemu rozwiązaniu. W praktyce oznacza to, że poręczyciel nie może samodzielnie zrezygnować z podżyrowanego kredytu.
Złożenie wniosku o wycofanie się z poręczenia jest dopuszczalne. Jednak jego pozytywne rozpatrzenie zależy wyłącznie od decyzji instytucji finansowej oraz zgody kredytobiorcy. Wierzyciel może odrzucić taki wniosek lub zażądać w zamian innej formy zabezpieczenia – na przykład nowego żyranta lub dodatkowego zabezpieczenia rzeczowego. Najczęściej zgoda na wycofanie się z poręczenia jest udzielana tylko wtedy, gdy sytuacja finansowa kredytobiorcy uległa znaczącej poprawie lub gdy do spłaty pozostała jedynie niewielka część zobowiązania.
Z uwagi na wysoki poziom ryzyka, poręczyciele często uświadamiają sobie skalę konsekwencji dopiero w chwili, gdy instytucja finansowa wzywa ich do zapłaty z powodu niewypłacalności głównego dłużnika. W takich sytuacjach możliwości wycofania się z poręczenia są już znacznie ograniczone. Wierzyciel, dążąc do odzyskania należności, najczęściej nie wyraża zgody na zwolnienie poręczyciela z obowiązku spłaty.
W przypadku przejęcia zobowiązania i uregulowania długu przez poręczyciela możliwe jest dochodzenie zwrotu wypłaconych środków od głównego dłużnika. Początkowo stosuje się metody polubowne, jednak jeśli nie przynoszą one rezultatu, możliwe jest skierowanie sprawy na drogę sądową i złożenie pozwu o zapłatę. Należy jednak pamiętać, że pozytywne rozstrzygnięcie takiego postępowania oraz skuteczna egzekucja należności nie są gwarantowane.
Wpływ bycia poręczycielem na zdolność kredytową
Zobowiązanie wynikające z umowy poręczenia ma bezpośredni wpływ na zdolność kredytową poręczyciela, mimo że sam nie korzysta z pożyczonych środków. Z punktu widzenia banków oraz instytucji finansowych, poręczyciel traktowany jest jako współdłużnik, a więc osoba współodpowiedzialna za spłatę zobowiązania.
Informacja o aktywnym poręczeniu zostaje odnotowana w Biurze Informacji Kredytowej (BIK). Jest uwzględniana w analizie zdolności kredytowej każdorazowo przy składaniu nowego wniosku kredytowego. Oznacza to, że niezależnie od faktycznego zaangażowania w spłatę zobowiązania, obecność takiego poręczenia wpływa negatywnie na ocenę możliwości finansowych poręczyciela.
Skutkiem może być istotne ograniczenie dostępności nowych kredytów, zwłaszcza tych o wyższej wartości, np. kredytów hipotecznych. Bank może odmówić udzielenia finansowania, uznając, że potencjalna konieczność przejęcia spłaty poręczonego zobowiązania nadmiernie obciąża sytuację finansową poręczyciela. Wpływ ten może utrzymywać się przez cały okres trwania spłaty kredytu przez głównego dłużnika. Nawet przez wiele lat, szczególnie jeśli kredyt spłacany jest nieregularnie lub z opóźnieniami.
Z uwagi na długoterminowe konsekwencje i realne ograniczenia finansowe, przed wyrażeniem zgody na poręczenie kredytu zalecana jest szczegółowa analiza sytuacji. Zarówno kredytobiorcy, jak i własnych planów finansowych.
Żyrant – podsumowanie najważniejszych informacji
Żyrant, czyli poręczyciel, to osoba, która dobrowolnie zobowiązuje się do spłaty cudzego zobowiązania. Oczywiście w przypadku, gdy główny dłużnik nie wywiąże się ze swoich obowiązków. Poręczenie stanowi dla wierzyciela dodatkowe zabezpieczenie i może decydować o przyznaniu kredytu osobie o niewystarczającej zdolności kredytowej. Rola żyranta wiąże się jednak z dużą odpowiedzialnością. W przypadku problemów ze spłatą kredytu to on ponosi finansowe konsekwencje, które mogą obejmować nawet egzekucję majątku.
Poręczycielem może zostać każda osoba pełnoletnia, posiadająca zdolność do czynności prawnych, odpowiednią sytuację finansową i pozytywną historię kredytową. Wykluczone są natomiast osoby zadłużone, bez stałych dochodów lub niepełnoletnie. Wycofanie się z poręczenia jest możliwe jedynie za zgodą banku i kredytobiorcy. To w praktyce oznacza, że poręczyciel jest związany umową aż do momentu całkowitej spłaty zobowiązania.
Podpisanie umowy poręczenia wpływa negatywnie na zdolność kredytową poręczyciela – może utrudnić zaciągnięcie własnych kredytów i pożyczek. Z tego względu decyzja o zostaniu żyrantem powinna być poprzedzona dokładną analizą ryzyka, znajomością sytuacji finansowej kredytobiorcy oraz realną oceną własnych możliwości w razie konieczności przejęcia długu.
Komentarze
Nie ma jeszcze żadnych komentarzy :)