„100 zmian dla firm” – (nie)rewolucyjne zmiany dla przedsiębiorców

2 grudnia 2016 roku Sejm przyjął ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców. Ustawa stanowi element pakietu ułatwień dla przedsiębiorców tzw. „100 zmian dla firm” będącego pierwszym etapem realizacji rządowego „Planu na rzecz odpowiedzialnego rozwoju”. Jak sama nazwa wskazuje, pakiet ten obejmuje ponad 100 usprawnień dla firm zawartych w kilku projektach ustaw.

foto: YAY Foto 

Zgodnie z komunikatami prasowymi rządu, celem ustawy jest uproszczenie i poprawa warunków prawnych wykonywania działalności gospodarczej oraz zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki. Czy zmiany, obejmujące aż 18 ustaw, faktycznie ułatwią życie przedsiębiorcom, a jeżeli tak, to którym?

Złagodzenie wymogów prawa pracy

Ustawa przewiduje odciążenie małych przedsiębiorców borykających się z przepisami prawa pracy. Obecnie firmy zatrudniające powyżej 19 pracowników muszą ustalać regulamin  wynagradzania, regulamin pracy oraz tworzyć Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, co skutkuje niechęcią pracodawców do zwiększania zatrudnienia w oparciu o umowy o pracę. Zgodnie z nowymi przepisami powyższe obowiązki mają dotyczyć przedsiębiorcy zatrudniającego co najmniej 50 pracowników.

Tu jest jednak jeden wyjątek – pracodawca zatrudniający co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników, u którego działa zakładowa organizacja związkowa będzie obowiązany tworzyć Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych oraz ustalać regulamin wynagradzania i regulamin pracy, jeżeli z takim wnioskiem wystąpi związek zawodowy. W rzeczywistości wyjątek ten będzie jednak rzadko wykorzystywany z uwagi na fakt, iż w zakładach pracy zatrudniających poniżej 50 osób, organizacje związkowe występują bardzo rzadko (zgodnie z danymi GUS w 2014 r. takich zakładów pracy było 14 proc.). 

Mniejsze ryzyko kar dla przedsiębiorcy

Ministerstwo Rozwoju zaproponowało także zmiany w zakresie interpretacji prawnych. Zgodnie z nową regulacją przedsiębiorcy, którzy nie wnioskowali o wydanie interpretacji indywidualnej będą mogli korzystać z takiej samej ochrony jak osoby posiadające takie interpretacje  – o ile stosowali się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej danego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej. Oznacza to, że przedsiębiorca stosujący się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej nie będzie ponosił ryzyka obciążenia daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w przypadku zmiany wykładni przepisów. Analogiczne zmiany wprowadza się również w interpretacjach podatkowych. 

Zaprezentowane rozwiązanie należy uznać za słuszne. Zmiana wykładni przepisów (bez zmiany samych przepisów) jest zjawiskiem częstym i może być niekiedy bardzo dotkliwa. Przykładem może być chociażby zmiana stanowiska organów podatkowych w zakresie stawki podatku VAT od usług związanych z wyżywieniem. Wcześniej  kompleksowe usługi restauracyjne były opodatkowane dwoma różnymi stawkami VAT: posiłki – 8 proc., napoje – 23 proc. Minister Finansów w interpretacji z dnia 19 grudnia 2014 r. stwierdził jednak, że jeżeli w ramach kompleksowej usługi związanej z wyżywieniem wydawane są również napoje, to usługa ta w całości podlega opodatkowaniu 23 proc. stawką VAT.

Poważne trudności mogą powstać przy stosowaniu nowych przepisów. Wszystko za sprawą definicji „utrwalonej praktyki interpretacyjnej”, przez którą rozumie się wyjaśnienia zakresu i sposobu zastosowania przepisów, dominujące w interpretacjach wydawanych w takich samych stanach faktycznych lub zdarzeniach przyszłych oraz w takim samym stanie prawnym. Wątpliwości wywołuje przede wszystkim użycie słowa „dominujące”. Trudno znaleźć bowiem obiektywne kryteria pozwalające na zdefiniowanie tego pojęcia. Powstaje również pytanie, co w przypadku gdy w zależności od organu czy regionu dominujące wyjaśnienia i sposób zastosowania przepisów w tych samych stanach faktycznych i prawnych będzie inny? Kwestia ta zdecydowanie wymaga doprecyzowania. Tylko wówczas proponowane rozwiązania będą możliwe do zastosowania w praktyce, zgodnie z intencją projektodawcy.

Mniejsza liczba kontroli

Ustawa przewiduje również zmiany w kontrolowaniu przedsiębiorców. Dotyczy to w zasadzie wszelkich kontroli przeprowadzanych przez odpowiednie organy, które mogą obejmować m.in. przestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, nadzoru nad warunkami środowiska, legalności zatrudnienia, kontroli podatkowej czy skarbowej. Zgodnie z nowym rozwiązaniem organy kontroli mają planować i przeprowadzać kontrole po uprzednim ustaleniu prawdopodobieństwa naruszenia prawa. Tzw. analiza ryzyka (dokument wewnętrzny administracji), powinna wykazać obszary „podmiotowe” i „przedmiotowe”, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe.

Regulacja ta ma ograniczyć liczbę i zakres kontroli przedsiębiorców, u których występuje niewielkie ryzyko naruszeń przepisów lub nie stwierdzono wcześniej takich naruszeń. Nie sprecyzowano przy tym w jaki sposób ma być przeprowadzana analiza prawdopodobieństwa naruszenia prawa i kompetencji w tym zakresie udziela się bezpośrednio organowi kontroli lub organowi nadrzędnemu. Oznacza to, że organ będzie miał w zasadzie całkowitą dowolność co do sposobu dokonania analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa, a jaki to będzie miało realny wpływ na przedsiębiorców pokaże dopiero praktyka.

Prawo finansowe

W zakresie prawa finansowego wprowadza się podniesienie limitu przychodów (obowiązującego od 2008 r.) uprawniającego do korzystania z opodatkowania działalności gospodarczej w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z kwoty 150.000 euro do 250.000 euro.

Przewidziano także podniesienie rocznego limitu przychodów netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych (również obowiązującego od 2008 r.), do którego podatnicy PIT mogą prowadzić podatkowe księgi przychodów i rozchodów z kwoty 1.200.000 euro do 2.000.000 euro.

Powyższe regulacje mają na celu zmniejszenie obciążeń administracyjno-finansowych ciążących na małych przedsiębiorcach oraz przyczynienie się do wzrostu przychodów netto u tych przedsiębiorców, którzy do tej pory limitowali je w celu uniknięcia obowiązku rozliczania podatku dochodowego na zasadach ogólnych oraz obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Prawo budowlane 

Wprowadza się również zmiany w zakresie zwolnienia niektórych robót budowlanych z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę lub dokonania zgłoszenia. Nie trzeba będzie zgłaszać budowy m.in.: przydomowych basenów i oczek wodnych o powierzchni do 50 m², instalacji klimatyzacyjnych (dotychczas kwestia ta budziła pewne wątpliwości w związku z niejednoznacznością przepisów), zjazdów z dróg powiatowych i gminnych oraz zatok parkingowych na tych drogach. W zakresie natomiast budowy zjazdów z dróg krajowych i wojewódzkich oraz zatok parkingowych na tych drogach, a także niektórych wiat – zamiast pozwoleń na budowę będą wymagane jedynie zgłoszenia.

Złagodzenie wymogów dotyczy również przebudowy jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Na dzień dzisiejszy przebudowę taką można zrealizować na podstawie zgłoszenia, pod warunkiem że taka przebudowa nie prowadzi do zwiększenia dotychczasowego obszaru oddziaływania tych budynków. Po wejściu w życie zmian, zgłoszenie będzie wymagane jedynie w zakresie przebudowy przegród zewnętrznych oraz elementów konstrukcyjnych budynków mieszkalnych jednorodzinnych.

Celem ustawy jest także usprawnienie procesu budowlanego bez naruszania wymogów bezpieczeństwa. W ocenie projektodawcy, ma to nastąpić poprzez doprecyzowanie przepisów w zakresie instytucji istotnego odstąpienia od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę. Jednocześnie, zgodnie z ustawą przesądza się, że nie jest istotnym odstąpieniem od projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę zmiana wysokości, szerokości lub długości obiektu budowlanego niebędącego obiektem liniowym, jeżeli odstąpienie nie przekracza 2% i spełnia inne warunki (nie zwiększa zakresu obszaru odziaływania obiektu, nie mieści się w zakresie odstępstw, o których mowa w innych przepisach ustawy oraz nie narusza przepisów techniczno-budowlanych).

Podsumowanie

Zasadniczo, zaprezentowane powyżej zmiany należy ocenić pozytywnie (z zastrzeżeniem, iż pewne kwestie wymagają doprecyzowania). W głównej mierze, większość z nich obejmuje swoim zasięgiem małe i średnie firmy. Nie można tu mówić jednakże o jakiejkolwiek rewolucji – raczej o drobnych zmianach. Wydaje się, iż tak często pojawiające się w doniesieniach medialnych hasło „100 zmian dla firm” budzi większe emocje i nadzieje, aniżeli realne zmiany dla przedsiębiorców.  

Agnieszka Adamczewska, Piotr Grabarek

Kancelaria BCLA Bisiorek, Cieśliński, Adamczewska i Wspólnicy Sp.k.