Czy istnieje sposób na pomniejszenie składek na ZUS przy pracy nakładczej?

Mam prawie dwa lata działalność gospodarczą, jestem agentem ubezpieczeniowym. Czy istnieje sposób na pomniejszenie składek na ZUS. Do tej pory można było dzięki umowie zleceniu zaoszczędzić na składkach. Dodam, że mój przychód brutto z tej działalności wynosi średnio ok. 1400 zł miesiecznie. Staram sie o dodatkową umowe o pracę, ale co mi pozostaje, jesli nie zdażę znaleśc jej przed 1 listopada, gdy nie będzie już możliwości korzystania ze zlecenia?

Niestety nie ma możliwości, aby Pani zmniejszyła składki na ZUS, nawet w sytuacji bardzo małych dochodów. Jedynym słusznym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest wyrejestrowanie się z działalności gospodarczej i przejęcie tej działalności przez kogoś innego. Działalność taka była by już oparta na nowych zasadach, (czyli o niższe składki ZUS). Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w październiku i listopadzie 2005 r. stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 254,70 zł (30 proc. minimalnego wynagrodzenia). W związku z tym składki dla tych osób za ten okres nie mogą być niższe od kwot:

• 49,72 zł – na ubezpieczenie emerytalne,
• 33,11 – na ubezpieczenie rentowe,
• 6,24 zł na ubezpieczenie chorobowe.

Przepisy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.) nie przewidują możliwości zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast z pisma ZUS z 4 marca 2005 r. (sygn. Fun 400-307) wynika, że brak przychodów z działalności gospodarczej nie stanowi przesłanki do wyłączenia z ubezpieczeń społecznych.

Osoba, która czasowo zaprzestaje prowadzenia działalności, na formularzu ZUS ZWUA jako kod przyczyny wyrejestrowania z ubezpieczeń podaje kod przyczyny wyrejestrowania 100 (ustanie tytułu do ubezpieczeń), a na formularzu ZUS ZWPA kod przyczyny wyrejestrowania płatnika 111 (zaprzestanie prowadzenia działalności).

Jeżeli przedsiębiorca prowadzi firmę jednoosobową, to obu tych zgłoszeń związanych z wyrejestrowaniem dokonuje wyłącznie za siebie. Jeżeli oprócz niego w firmie są również osoby współpracujące przy prowadzeniu działalności gospodarczej, to wówczas – aby uniknąć opłacania za nie składek w okresie wakacji – powinien je również wyrejestrować z ZUS na ten czas, a następnie zarejestrować, gdy firma ponownie rozpocznie działalność.

Jeżeli przedsiębiorca nie dopełni tych formalności, to nie tylko będzie musiał uiścić za ten okres zaległe składki z odsetkami za zwłokę (liczonymi w ten sposób jak od zaległości podatkowych), lecz również może zostać ukarany przez ZUS.

W sprawach spornych i budzących wątpliwości ZUS ma prawo przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, a nawet kontrolę, aby stwierdzić, czy okresy prowadzenia działalności wynikające ze składanych przez przedsiębiorcę dokumentów ubezpieczeniowych są zgodne z okresami faktycznego prowadzenia tej działalności. Na przykład może sprawdzić w urzędzie skarbowym, czy te okresy zostały zgłoszone i uznane tam jako przerwy dla celów podatkowych w urzędzie skarbowym.

Przedsiębiorca powinien ostrożnie korzystać z możliwości okresowego wyrejestrowywania swojej działalności z ZUS. ZUS kwestionuje przypadki wyrejestrowywania z ubezpieczeń wówczas, gdy jako główną przyczynę płatnik wskazuje brak dostatecznych przychodów umożliwiających opłacenie należnych składek. ZUS przyznaje wprawdzie, że okoliczność ta jest istotna dla osoby prowadzącej działalność, lecz nie może być jedyną przyczyną wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych z powodu zaprzestania prowadzenia działalności. ZUS natomiast nie kwestionuje wyrejestrowywania z ubezpieczeń społecznych przypadków, które nie są zgłaszane nagminnie, a wynikają z okresowego faktycznego zaprzestania prowadzenia działalności, związanego np. z sezonowością prowadzonej działalności, wyjazdem, zdarzeniami losowymi. Jednakże powinien zostać przy tym spełniony warunek, że w tym czasie przedsiębiorca rzeczywiście nie prowadzi działalności.

Wyrejestrowanie się z ubezpieczeń społecznych, a następnie po przerwie ponowne zarejestrowanie się, ma wpływ na uzyskanie w przyszłości zasiłku chorobowego przez przedsiębiorcę, który do ubezpieczenia chorobowego przystąpił dobrowolnie. Aby móc otrzymać zasiłek w razie choroby, przedsiębiorca powinien mieć 180-dniowy okres wyczekiwania, podczas którego opłaca składkę na to ubezpieczenie w terminie i w niezaniżonej wysokości. Wyrejestrowanie się z ZUS powoduje przerwę w okresie regularnego opłacania składek.

Istnieje możliwość, aby Pani przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej została zatrudniona przez jakiegoś pracodawcę na umowę o pracę czy umowę zlecenie. Wówczas ciężar kosztów związanych z ZUS-em przejdzie bezpośrednio na niego, a Pani dodatkowo zobowiązana będzie do opłacania składki zdrowotnej.

Inną możliwością jest przejście na ryczałt. Objęte tą formą opodatkowania mogą być osoby fizyczne prowadzące indywidualną działalność gospodarczą, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne i spółki partnerskie, której wspólnikami są wyłącznie osoby wykonujące wolny zawód. Dodatkowo w sposób zryczałtowany mogą być opodatkowane na warunkach określonych w ustawie przychody osób fizycznych nieprowadzących pozarolniczej działalności gospodarczej osiągane z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze. Na warunkach określonych w ustawie ryczałtem mogą zostać objęte osoby wykonujące wolny zawód oraz osoby duchowne.

Pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za dany rok podatkowy składa Pani do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego czyli w Pani przypadku taka możliwość dopiero by zaistniała w przyszłym roku.

Opodatkowani na zasadach ryczałtowych nie prowadzą książki przychodów i rozchodów, a jedynie ewidencję przychodów. W związku z tym, że objęci tym podatkiem nie uwzględniają kosztów uzyskania przychodu i opłacają podatek w formach uproszczonych – mają do spełnienia znacznie mniej wymogów dotyczących rachunkowości podatkowej. Muszą jednak prowadzić ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania obowiązani są do prowadzenia ewidencji przychodów odrębnie za każdy rok podatkowy.

W zakresie obowiązków sprawozdawczych podatnicy obowiązani są złożyć w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania podatnika zeznania o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych – w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku. Z tej formy opodatkowania nie mogą korzystać:

• opłacających podatek w formie karty podatkowej,
• korzystających, na podstawie odrębnych przepisów, z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego,
• osiągających w całości lub w części przychody z tytułu:
  a) prowadzenia aptek,
  b) działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenie lombardów),
  c) działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
  d) prowadzenia działalności w zakresie wolnych zawodów innych niż określone w art. 4 ust. 1 pkt 11 ustawy,
  e) wykonywania usług pozostałych, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 93.05), z wyjątkiem opieki doraźnej i robienia zakupów,
• wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii,
• podejmujących wykonywanie działalności w roku podatkowym po zmianie działalności wykonywanej:
  a) samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem,
  b) w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z małżonków,
  c) samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka – jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach,
• rozpoczynających działalność samodzielnie lub w formie spółki, jeżeli podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników, przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres działalności podatnika lub spółki.

Przepisy prawa podatkowego zostały skonstruowane w ten sposób, że co prawda może Pani wybierać opodatkowanie na zasadach karty podatkowej, jednakże chyba najlepszym rozwiązaniem będzie pozostać przy księdze przychodów i rozchodów. Taki typ dokumentacji jak książka przychodów i rozchodów muszą prowadzić osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych wykonujące pozarolniczą działalność gospodarczą (wytwórczą, usługową, handlową, budowlaną), w tym także działalność w zakresie wolnych zawodów. Ponadto obowiązek prowadzenia księgi dotyczy osób wykonujących działalność na podstawie umów agencyjnych (w tej kategorii również mieszczą się agenci ubezpieczeniowi) i umów na warunkach zlecenia, zawartych na podstawie odrębnych przepisów zawartych w kodeksie cywilnym, prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, jeżeli osoby te zgłosiły zamiar prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Nie za bardzo opłacalną jest sprawa zakładania spółki jawnej, jak również innych spółek, gdyż wiąże się to z dodatkowym nakładem kosztów, a Pani chciałby je zmniejszać. Nie można też pracy nakładczej zastosować do działalności agenta ubezpieczeniowego. Nie istnieje możliwość, aby Pani oprócz prowadzenia działalności gospodarczej zawierał jeszcze umowy o pracę nakładczą i wykonywał w ramach niej pracę agenta ubezpieczeniowego. Praca nakładcza to forma zatrudnienia odrębna od stosunku pracy. Można powiedzieć, że umowa o pracę nakładczą jest formą pośrednią pomiędzy umową o pracę a umową o dzieło. Zatrudniający nabywa pewne uprawnienia pracownicze, łącznie z ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym, jednak otrzymuje wynagrodzenie wyłącznie za wykonaną faktycznie pracę. Pracę nakładczą bardzo często określa się mianem pracy chałupniczej, co jest związane z wykonywaniem pracy w domu, w porach dogodnych dla zatrudnionego, przy czym zatrudnionemu mogą pomagać przy pracy członkowie rodziny. Zatrudniający ma obowiązek zapewnienia zatrudnionemu odpowiedniej ilości pracy, a przynajmniej:

• pracy, za którą zatrudniony może uzyskać co najmniej najniższe wynagrodzenie pracownicze miesięcznie, w przypadku, gdy dla zatrudnionego praca nakładcza jest wyłącznym albo głównym źródłem utrzymania;
• pracy, za którą zatrudniony może uzyskać co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia pracowniczego miesięcznie, w przypadku, gdy dla zatrudnionego praca nakładcza jest dodatkowym źródłem utrzymania.

Umowa o pracę nakładczą może dotyczyć wykonania każdego innego dzieła, np. projektów marketingowych, wzorów dokumentów, zestawień, wprowadzenia danych do pamięci komputera itd. W zasadzie wszystko, co mogłoby być przedmiotem umowy o dzieło, może być również przedmiotem umowy o pracę nakładczą.

W braku odmiennych postanowień umowy nakładca jest obowiązany zapewnić wykonawcy surowce, materiały lub inne przedmioty oraz narzędzia, maszyny i urządzenia niezbędne do wykonywania pracy nakładczej, jak również do utrzymywania w należytym stanie technicznym maszyn i urządzeń – z wyjątkiem bieżącej konserwacji. Jeżeli zatrudniony wykorzystuje własne maszyny czy urządzenia, ma prawo do wynagrodzenia według ich wartości odtworzeniowej.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.),
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz. U. z 1976 r. nr 3, poz. 19 z późn. zm.)

Przemysław Gogojewicz