Obowiązki podatników VAT, a likwidacja działalności gospodarczej

Podmioty będące podatnikami VAT, które zamierzają zrezygnować z prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, muszą w związku z tą likwidacją spełnić szereg obowiązków wynikających wprost z przepisów ustawy o VAT.

VAT przy likwidacji

Likwidacja działalności nie wymaga wyłącznie formalnego poinformowania organu podatkowego o tym fakcie, ale też wiąże się z obowiązkami prawidłowego rozliczenia podatku od towarów i usług. Podobnie, jak pod rządami „starej” ustawy o VAT, w przypadku:

• rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej, bądź
• zaprzestania  przez podatników będących osobami fizycznymi  wykonywania
  czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT,
• opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają towary własnej produkcji oraz towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy.

Opodatkowaniu podlegają jednak wyłącznie te towary, w stosunku do których podatnikowi w momencie ich nabycia przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.

Wśród towarów, które należy objąć opodatkowaniem w przypadku likwidacji działalności są również środki trwałe, jeżeli podatnik w chwili ich nabycia miał prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Takie sformułowanie przepisu art. 14 ust. 4 ustawy o VAT oznacza, że dokonując analizy, które z towarów należy objąć spisem z natury, należy brać pod uwagę nie fakt dokonania przez podatnika odliczenia podatku naliczonego w momencie ich nabycia, ale wyłącznie to, czy w chwili nabycia prawo takie podatnikowi przysługiwało, Jeżeli zatem podatnik nabył np. maszynę stanowiącą środek trwały firmy i miał prawo do odliczenia podatku naliczonego przy jej nabyciu, natomiast z prawa tego nie skorzystał, wówczas w momencie likwidacji działalności maszynę tę musi ująć w spisie z natury i opodatkować podatkiem VAT.

Spis z natury

W dokonywanym spisie z natury podatnik ma obowiązek ująć wszystkie towary handlowe, zarówno opodatkowane stawką 7%, jak i 22%, a także wartość dwóch komputerów stanowiących środek trwały w firmie podatnika, jeżeli przy ich nabyciu przysługiwało mu prawo do odliczenia podatku naliczonego. W spisie z natury nie będzie natomiast ujmowany samochód osobowy, o którym mowa, ponieważ zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w 2000 roku, podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego przy jego nabyciu.

Towary, które podatnik ma obowiązek opodatkować w momencie likwidacji działalność wyszczególnić należy w sporządzanym przez niego spisie z natury. Obowiązek jegc sporządzenia wynika z art. 14 ust. 5 ustawy o VAT. Spisu tego należy dokonać w terminie 14 dni licząc od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Spis dokonywany jest na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. W terminie 7 dni licząc od dnia zakończenia tego spisu, podatnik ma obowiązek zawiadomienia o dokonanym spisie naczelnika urzędu skarbowego. Zawiadomienie to dotyczy nie tylkc samego faktu sporządzenia spisu, ale wynikać z niego musi ustalona wartość ora2 wyliczona kwota podatku należnego. Kwotę podatku należnego od dokonanego spisu z natury ujmuje się w deklaracji VAT-7 w pozycji 36.

Obowiązek podatkowy w przypadku likwidacji działalności powstaje w dniu, w którym powinien być sporządzony spis z natury, nie później jednak niż 14. dnia, licząc od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Podstawą opodatkowania jest wartość towarów podlegających spisowi z natury, ustalona na podstawie cen ich nabycia, a w przypadku ich braku, podstawę opodatkowania stanowi koszt wytworzenia w momencie dostawy tych towarów (art. 29 ust. 10 ustawy o VAT).

Nowe zasady

W porównaniu do stanu prawnego obowiązującego do końca kwietnia 2004 r., zdecydowanie korzystniejszym rozwiązaniem dla podatników, była możliwość dobrowolnego rozliczenia przez podatników nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w przypadku likwidacji działalności. Przepisy „starej” ustawy o VAT dopuszczały możliwość odliczenia podatku naliczonego za ostatni miesiąc prowadzenia działalności, ale tylko do wysokości kwoty podatku należnego. Obecnie w sytuacji, gdy w rozliczeniu podatku VAT za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu dokonanego spisu z natury, kwota podatku naliczonego będzie wyższa od kwoty podatku należnego, podatnikowi przysługuje prawo do bezpośredniego zwrotu różnicy podatku w terminie 60 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia. Termin zwrotu może zostać przedłużony na ogólnych zasadach.

Dostawa towarów dokonywana przez byłych wspólników rozwiązywanych spółek, której przedmiotem są towary objęte spisem z natury, podlega zwolnieniu od podatku przez okres 12 miesięcy od dnia, w którym powstał obowiązek podatkowy od dokonanego spisu. Zwolnienie to ma miejsce wyłącznie w przypadku gdy podatnik rozliczył podatek VAT od towarów, które objęte były spisem z natury.

W oparciu o dane przedstawione w przykładzie, na kolejnych stronach prezentujemy prawidłowo wypełnioną deklarację VAT-7 za ostatni miesiąc prowadzenia działalności (czyli za lipiec 2004 r.). Warto podkreślić, iż obowiązek podatkowy od dokonanego spisu z natury może być wykazany w sierpniu (nie później niż 14. dnia, licząc od dnia zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu), jednak w praktyce podatnicy najczęściej rozliczają podatek należny od dokonanego spisu z natury w deklaracji składanej za ostatni z miesięcy, w którym prowadzili działalność gospodarczą.

Przemysław Gogojewicz