Pracownicy: Umowa o pracę – Badania lekarskie
Badania lekarskie
Jednym z obowiązków każdego pracodawcy jest dbałość o życie i zdrowie pracowników. Obowiązek ten wynika z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, które muszą być bezwzględnie przestrzegane przez obydwie strony stosunku pracy w zakładzie pracy. Pracodawca zapewniając bezpieczne i higieniczne warunki pracy, musi mieć również na uwadze ochronę życia i zdrowia swoich podwładnych. Ochrona ta odbywa się poprzez stosowanie obowiązkowych badań lekarskich, jakim muszą być poddani wszyscy zatrudnieni pracownicy.
W celu ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków środowiska pracy i sposobem jej wykonywania oraz sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w tym kontroli zdrowia pracujących, utworzono służbę medycyny pracy (art. 1 Ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy).
Poprzez profilaktyczną opiekę zdrowotną należy rozumieć ogół działań zapobiegających powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych skutków zdrowotnych, które w sposób bezpośredni lub pośredni mają związek z warunkami albo charakterem pracy (art. 4 ww. ustawy).
Rodzaje badań lekarskich
Zgodnie z Kodeksem Pracy wyróżnia się trzy rodzaje badań lekarskich:
1. wstępne badania lekarskie
Zgodnie z art. 229§1 wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
- osoby przyjmowane do pracy,
- pracownicy młodociani przyjmowani na nowe stanowisko, a także inni pracownicy przenoszeni stanowiska pracy, dla których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Z badań wstępnych zwolnieni są pracownicy, którzy przyjmowani zostają u pracodawcy ponownie na to samo stanowisko pracy, bądź na stanowisko pracy o takich samych warunkach pracy, poprzez zawarcie kolejnej umowy o pracę zaraz po wygaśnięciu umowy poprzedniej.
Badania wstępne należy zawsze przeprowadzić przed dopuszczeniem do pracy pracownika. Pracodawca, który bez właściwego orzeczenia lekarskiego dopuszcza pracownika do wykonywania obowiązków, nie przestrzega przepisów, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a tym samym podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.(§283 kp). Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku dopuszczenia do pracy pracownika bez aktualnych badań okresowych i kontrolnych. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 17 listopada 2000, sygn. II UKN 49/00 dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań pracy na określonych stanowiskach może być bezpośrednią zewnętrzną przyczyną wypadków przy pracy. Co więcej samo posiadanie przez pracownika świadectwa stwierdzającego uprawnienia pracownika do pracy w określonym zawodzie nie jest równoznaczne z posiadaniem orzeczenia lekarskiego stwierdzającego uprawnienia do podjęcia pracy na konkretnym stanowisku.
Uwaga ! Nowe zasady odbywania obowiązkowych badań wstępnych przez pracowników
Od dnia 21 marca 2011 roku nowe brzmienie uzyskuje art. 229 §1 k.p. Zgodnie z nim badaniom wstępnym nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
W myśl obecnych przepisów, z obowiązku poddania się wstępnym badaniom lekarskim zwolnione są osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy, na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Nowelizacja ta ma na celu zniesienie obecnego przepisu, nakładającego na pracodawcę niezasadny obowiązek skierowania pracownika na wstępne badania lekarskie nawet w sytuacji, gdy zatrudnia pracownika ponownie po kliku dniach od rozwiązania ostatniej umowy o pracę na to samo stanowisko.
2. badania okresowe
Badaniom okresowym podlegają wszyscy pracownicy, lecz ich częstotliwość zależy od zajmowanego stanowiska pracy. Pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażających na działanie szkodliwych substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest zobowiązany zapewnić pracownikom okresowe badania lekarskie. Obowiązek ten występuję również po zakończeniu pracy w warunkach szkodliwych, a także po rozwiązaniu umowy, jeśli były pracownik zgłosi się z wnioskiem o objęcie takimi badaniami.
3. badania kontrolne
Pracownik oprócz badań okresowych na żądanie pracodawcy może być również objęty badaniami kontrolnym, w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. O potrzebie przeprowadzenia takich badań decyduje niezdolność pracownika trwająca dłużej niż 30 dni.
Uwaga !
Wszystkie wskazane badania odbywają się na wyłączny koszt pracodawcy. Co więcej pracodawca pokrywa inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej w przypadku pracy w warunkach szkodliwych. Ze względu na fakt, iż badania kontrolne i okresowe powinny odbywać się w godzinach pracy, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas swojej nieobecności, a także w razie konieczności przejazdu na badania do innej miejscowości ma prawo do zwrotu kosztów za przejazd – na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych.
Skierowanie na badania lekarskie w szczególności powinno zawierać:
- szczegółowe określenie rodzaju badania jakie ma być wykonane,
- w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowisko – określenie stanowiska pracy, na jakim pracownik ma być zatrudniony,
- w przypadku pracowników zatrudnionych – określenie stanowiska pracy na jakim pracownik jest zatrudniony,
- informacja o czynnikach szkodliwych dla zdrowia oraz warunkach uciążliwych jakie towarzyszą pracy na wykonywanym stanowisku.
W przypadku wysyłania na badania lekarskie pracownika zaczynającego pracę bądź pracującego na stanowisku z wykorzystaniem komputera, w skierowaniu czynnik ten należy ująć jako główne ryzyko zawodowe. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. takim pracownikiem jest każda osoba zatrudniona przez pracodawcę, w tym praktykant i stażysta, użytkujący w czasie pracy monitor ekranowy, co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy.
Negatywna opinia lekarza medycyny pracy
Pracownik lub pracodawca może nie zgodzić się z treścią wydanego zaświadczenia. W tej sytuacji zarówno pracodawca jak i pracownik mają prawo, w terminie 7 dni od dnia wydania zaświadczenia za pośrednictwem lekarza, który wydał to zaświadczenie – wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania. Badanie to powinno być jednak przeprowadzone w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Orzeczenie lekarskie wydane na jego podstawie jest ostateczne.
Unikanie wykonania badań lekarskich
Pracownik zgodnie z zasadą zachowania bezpieczeństwa i higieny pracy jest zobowiązany poddać się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom oraz innym zleconym badaniom lekarskim. Co więcej ciąży na nim obowiązek stosowania się do wskazań lekarskich (art. 211 kp). Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2006 roku, sygn. I PK 131/05 odmowa poddania się badaniom kontrolnym przez pracownika po długotrwałej nieobecności w pracy spowodowanej chorobą, w trakcie której pracownik nabył prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy jest naruszeniem wyżej wymienionego artykułu 211 kp. Zdaniem Sądu skierowanie pracownika na badania kontrolne i całkowita odmowa dopuszczenia do pracy bezwzględnie należy do obowiązków pracodawcy.
Umyślne niewykonanie badań kontrolnych na życzenie pracodawcy jest niedostosowaniem się do obowiązków pracownika (art. 211 kp) i stanowi podstawę do wypowiedzenia umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia (SN 10 maja 200 roku, sygn. I PKN 642/99).
