Przedsiębiorstwo i jego system finansowy

System finansowy podmiotu gospodarczego to określony przepisami prawnymi zespół norm, zasad i form organizacyjnych, które określają proces gromadzenia i wykorzystywania na określone cele środków pieniężnych. System finansowy obejmuje także sposób rozliczeń: z odbiorcami i dostawcami, bankiem, budżetem państwa, a także podział wyniku finansowego.

Majątek trwały i obrotowy

Warunkiem wykonywania działalności gospodarczej jest dysponowanie przez podmiot gospodarczy środkami rzeczowymi i finansowymi. Środki rzeczowe to budynki, biuro, jego wyposażenie, ale także środki pieniężne i papiery wartościowe. Część tych środków jest własnością lub współwłasnością podmiotu gospodarczego i tą część nazywamy majątkiem podmiotu gospodarczego, inna część środków może być własnością innych podmiotów gospodarczych, która na podstawie umów prawnych jest odpłatnie udostępniona podmiotom gospodarczym.

Ze względu na okres użytkowania dzielimy majątek na trwały i obrotowy. Rzeczowy majątek trwały obejmuje środki trwałe i inwestycje. Środki trwałe to środki pracy których okres użytkowania jest dłuższy o jeden rok, a wartość początkowa większa niż jeden tysiąc zł. Środki nie zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym tzn. mogą być długo używane nie zmieniając swojej postaci i przekazują część swojej wartości produktom pracy.

W praktyce przyjęto, że środki trwałe muszą spełniać następujące warunki:

• stanowią własność lub współwłasność danej jednostki gospodarczej lub udostępnione innym podmiotom gospodarczym w innym trybie np. leasing,
• są kompletnie zdatne do użytku w momencie  przyjęcia ich do użytkowania,
• przewidywalny okres ich użytkowania jest dłuższy niż 1 rok,
• są przeznaczone na własne potrzeby lub na potrzeby wynajmu czy innej formy odpłatnego udostępnienia.

Do środków trwałych zalicza się także inwentarz żywy, przeznaczony na własne potrzeby jednostki na okres dłuższy niż 1 rok. Jeżeli określona  jednostka używa na podstawie najmu lub umowy dzierżawy środka trwałego i dokonuje odpisów amortyzacyjnych, środki te też zaliczane są do środków trwałych tej jednostki gospodarczej.

Ze względu na związek środków trwałych z charakterem działalności jednostki gospodarczej środki trwałe dzieli się na:

• środki trwałe produkcyjne: uczestniczące bezpośrednio lub pośrednio w procesie produkcji bądź obsługujące procesy pomocnicze (np. magazynowanie transport),
• środki trwałe nieprodukcyjne: do których należą domy mieszkalne, obiekty socjalno-kulturalne i ich wyposażenie.

Biorąc pod uwagę stopień wykorzystania rozróżnia się środki trwałe:

• środki trwałe czynne np. uczestniczą stale w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa,
• środki trwałe nieczynne okresowo np. wycofane z eksploatacji w celu remontu lub ze względu na sezonowość produkcji,
• środki trwałe uznane za trwale nieczynne: np. stanowiące rezerwę lub nieczynne z powodu braku popytu na artykuły produkowane przez ten środek trwały.

Zbiorcze grupy środków trwałych:

• środki trwałe zapewniające odpowiednie warunki dla procesów produkcyjnych i ochraniające te procesy oraz umożliwiające działalność nieprodukcyjną, obejmujące grunty, budynki i budowle,
• środki trwałe oddziaływujące bezpośrednio na proces gospodarczy, do których zalicza się maszyny, urządzenia, wyposażenie techniczne oraz narzędzia,
• środki trwałe umożliwiające przemieszczenie rzeczowych składników majątku oraz osób, którymi są środki i urządzenia transportowe.

Struktura środków trwałych określa najczęściej udział poszczególnych grup rodzajowych tych środków w ogólnej wartości środków trwałych. Zróżnicowanie w strukturze środków trwałych wynika z rodzaju wytwarzanych produktów, stosowanej technologii oraz stopnia mechanizacji i automatyzacji procesu produkcyjnego.

Inwestycje są produktami zaliczanymi do rzeczowego majątku trwałego. Nabywane lub wytwarzane po to aby:

• zwiększyć stan posiadanych środków trwałych,
• wymienić te środki które są już zużyte,
• zmodernizować czyli unowocześnić posiadane środki trwałe.

Rzeczowe składniki majątku trwałego nie zużywają się całkowicie w czasie jednego cyklu gospodarczego. Zużywają się one tylko w niewielkim stopniu w trakcie poszczególnych operacji gospodarczych.

Wartości niematerialne i prawne są elementem majątku trwałego nie mającej rzeczowej postaci, do których zalicza się:

• koszty prac rozwojowych, obejmujące nakłady na badania lub pozyskiwanie wiedzy, których wynik wykorzystywany jest do produkcji ulepszonych produktów,
• wartość firmy,
• pozostałe wartości niematerialne i prawne zawierające prawo do użytkowania wieczystego gruntów, prawa autorskie, patenty,
• programy komputerowe o przewidywalnym okresie użytkowania ponad 1 rok,
• udzielone pożyczki na poczet nabycia wartości niematerialnych i prawnych,
• koszty organizacyjne poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej.