Zmiana przepisów zachęci do prowadzenia mediacji

Zmniejszenie obłożenia sądów ilością rozpatrywanych spraw oraz zwiększenie odsetek sporów zakończonych w formie polubownej to główne założenia nowych przepisów mających jeszcze bardziej upowszechnić rolę mediacji. Większość z nich wejdzie w życie z początkiem 2016 roku.

Pomimo licznych kampanii społecznych zachęcających do mediacji oraz możliwych do uzyskania korzyści wynikających z pozasądowych metod rozstrzygania sporów ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie kolejnych regulacji mających na celu upowszechnienie mediacji. Chodzi o ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów, która poza jednym wyjątkiem wejdzie w życie od nowego roku.

Stały mediator

Przepisy o mediacji znajdują się już w Kodeksie postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.). Nowością, która będzie wprowadzona omawianą ustawą, jest m.in. instytucja stałego mediatora. Przepisy na temat jego funkcjonowania zostaną dodane do ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Listę stałych mediatorów prowadził będzie prezes danego sądu okręgowego. Ponadto listy takie prowadzić mogą także organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych oraz uczelnie. Przy czym wpis na listę wymaga pisemnej zgody mediatora.

Odmowa wzięcia udziału w mediacji może skutkować obciążeniem strony kosztami postępowania.

Powodzenie mediacji, oprócz przekonania do niej społeczeństwa, zależy także od osób będących mediatorami. W przypadku gdy będą oni posiadali stosowną wiedzę oraz umiejętności niezbędne do rozładowania konfliktu i wypracowania porozumienia, upowszechnienie tej formy zakończenia sporu może nastąpić stosunkowo szybko. Istotne są zatem wymagania, jakie stawiane są stałemu mediatorowi (patrz ramka). Wysokość wynagrodzenia mediatora prowadzącego postępowanie mediacyjne oraz stałego mediatora zostanie określona rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości.

Niższe koszty

Obok stosowanych dotychczas zachęt do korzystania z mediacji nowym rozwiązaniem jest korzystniejsza dla jej uczestników regulacja związana z kosztami postępowania. Nowelizacji uległ bowiem m.in. art. 103 K.p.c., który reguluje zasady zwrotu kosztów procesu na tzw. zasadach słuszności. Jest to wyjątek od zasady pokrywania kosztów procesu przez stronę, która go przegrała. W praktyce chodzi o to, że niezależnie od wyniku sprawy sąd może zobowiązać do zwrotu kosztów procesu wywołanych nieuczciwym lub niewłaściwym postępowaniem stronę odpowiedzialną za takie działanie.

W wyniku nowelizacji powołany przepis będzie dotyczył zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów, a także oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji. Chociaż przywołany przepis nie zmienia jednej z podstawowych zasad mediacji, zgodnie z którą jest ona dobrowolna, jednak strona, która odmówi wzięcia udziału w mediacji, musi liczyć się z ewentualnymi konsekwencjami obciążenia jej kosztami procesu.

Ponadto orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu sąd zobowiązany będzie wziąć pod uwagę czynności pełnomocnika podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, w tym także czynności dokonane przed wniesieniem pozwu. W zależności od zastosowania tego przepisu w praktyce regulacje dotyczące kosztów procesu związanych z odmową uczestniczenia w mediacji mogą odbić się negatywnie zarówno na kosztach strony, jak i jej pełnomocnika.

Postępowanie

Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania. Nie dotyczy to jednak spraw rozpoznawanych w trybie nakazowym i upominawczym. Przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę przewodniczący dokonuje oceny, czy skierować strony do mediacji. Przy czym mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyraziła na nią zgody. Nowością jest także możliwość wezwania stron przez sąd do udziału w spotkaniu informacyjnym dotyczącym polubownych metod rozwiązywania sporów. Może je prowadzić sędzia, referendarz sądowy, urzędnik sądowy, asystent sędziego lub stały mediator. Nieuzasadnione niestawiennictwo strony może skutkować obowiązkiem zwrotu kosztów stawiennictwa drugiej strony.

Mediator wpisany na listę stałych mediatorów powinien posiadać wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji. Jest on zobowiązany zachować uzyskane informacje w tajemnicy, a także pozostać bezstronnym. Wyboru osoby mediatora mogą dokonać strony lub zrobi to sąd. Mediator wykorzystuje różne metody zmierzające do polubownego rozwiązania sporu, w tym poprzez wspieranie stron w formułowaniu przez nie propozycji ugodowych, lub na zgodny wniosek stron może wskazać sposoby rozwiązania sporu, które nie są dla stron wiążące.

W przypadku skierowania pozwu do sądu nowym obowiązkiem stron jest wskazanie, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 10.09.2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz. U. poz. 1595)

autor: Łukasz Wilmiński
Gazeta Podatkowa nr 85 (1230) z dnia 2015-10-22

Koszty podatkowe w firmie – wybrane zagadnienia. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl