Podatnik VAT czynny ma prawo do odliczania podatku naliczonego od dokonywanych zakupów, jeżeli mają one związek z czynnościami podlegającymi opodatkowaniu. To podstawowe prawo podatników VAT związane jest ściśle z prawem do otrzymania zwrotu z urzędu skarbowego, powstałej w danym okresie rozliczeniowym nadwyżki podatku naliczonego nad należnym.
Zwrot jest prawem podatnika
W wyniku rozliczenia – podatku należnego od dokonywanych w danym okresie czynności podlegających opodatkowaniu i podatku naliczonego od dokonywanych w tym okresie zakupów towarów i usług, w deklaracji VAT może wystąpić:
- nadwyżka podatku należnego nad naliczonym – i kwota ta podlega wpłacie do urzędu skarbowego w terminie, w którym należy złożyć deklarację za dany okres, bądź też
- nadwyżka podatku naliczonego nad należnym – i kwota ta podlega rozliczeniu w następnym okresie rozliczeniowym, albo zwrotowi na rachunek bankowy podatnika.
Zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy o VAT, podatnik, u którego w danym okresie rozliczeniowym wystąpiła nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, sam decyduje o tym, czy kwotę tej nadwyżki wykaże, jako kwotę do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy (miesiąc bądź kwartał), czy też zażąda zwrotu tej kwoty z urzędu skarbowego na wskazany rachunek bankowy.
Zwrot bezpośredni nadwyżki podatku naliczonego nad należnym jest, zatem prawem podatnika, z którego może on, choć nie musi skorzystać. Może także zażądać zwrotu bezpośredniego tylko części nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, natomiast pozostałą część wykazać jako kwotę do przeniesienia.
Tylko w sytuacji, gdy w danym okresie rozliczeniowym podatnik nie wykonał czynności podlegających opodatkowaniu i w związku z tym w deklaracji nie wystąpi podatek należny, nie będzie mu przysługiwało prawo do bezpośredniego zwrotu podatku naliczonego i jest to jedyny przypadek, gdy ma on obowiązek rozliczenia podatku naliczonego w następnym okresie rozliczeniowym.
W pozostałych przypadkach podatnik otrzyma wykazany zwrot na rachunek bankowy, przy czym czas oczekiwania na ten zwrot może być różny, w zależności od spełnienia szeregu warunków określonych w ustawie o VAT.
Jakie są terminy i ograniczenia w dokonywaniu zwrotu bezpośredniego?
Choć obecnie w każdym przypadku (poza sytuacją, w której w danym okresie rozliczeniowym podatnik nie wykonał czynności podlegających opodatkowaniu – o czym mowa powyżej), podatnik ma prawo do otrzymania bezpośredniego zwrotu podatku, termin, w jakim zwrot ten otrzyma zależy od spełnienia przez niego warunków określonych w art. 87 ustawy o VAT.
Termin 60-dniowy
Podstawowym terminem zwrotu, określonym w art. 87 ust. 2 ustawy o VAT, jest termin 60-dniowy, liczony od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika. Podatnik może ubiegać się o bezpośredni zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w terminie 60 dni w następujących przypadkach:
- nabycia towarów i usług zaliczanych przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji – w wysokości nie wyższej od kwoty stanowiącej wysokość kwoty podatku naliczonego od nabycia towarów i usług, które są zaliczane przez podatnika do tych środków, bądź
- w przypadku gdy podatnik wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu stawkami niższymi niż 22% – w wysokości stanowiącej 22% obrotu opodatkowanego stawkami niższymi niż podstawowa.
W wyniku nowelizacji ustawy o VAT, która weszła w życie z dniem 1 czerwca 2005 r., katalog przypadków, w których podatnik może otrzymać zwrot bezpośredni w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia, został poszerzony o:
- nabycie gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostaną one zaliczone do środków trwałych nabywcy oraz
- uzyskanie obrotu z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług poza terytorium kraju, uprawniających do odliczenia podatku naliczonego na terytorium Polski.
W sytuacji, gdy podatnik żąda zwrotu podatku z tytułu otrzymania zaliczki na poczet przyszłych dostaw eksportowych lub wewnątrzwspólnotowych – do czasu przedstawienia dokumentów potwierdzających faktyczny wywóz towarów w wykonaniu ww. dostaw – podatnik składa zabezpieczenie majątkowe w kwocie odpowiadającej kwocie podatku, jaka byłaby należna, gdyby obrót ten dotyczył dostawy towarów na terytorium.
Zasady dokonywania zwrotu w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia nie są bezwzględnie obowiązujące. Ograniczona w powyższy sposób kwota podatku przysługująca do zwrotu w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia, może ulec podwyższeniu, jeżeli jest to uzasadnione sezonowością produkcji lub usług albo sezonowością skupu produktów rolnych.
Zwiększony zwrot bezpośredni w terminie 60 dni przysługuje podatnikowi w sytuacji, gdy podwyższenie zwrotu jest uzasadnione kwotą podatku, o której mowa w art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT, czyli w przypadku gdy nabywane towary i usługi związane są 2 dostawami towarów lub świadczeniem usług poza terytorium kraju, jeżeli kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te dokonywane były na terytorium kraju. Zwrot w terminie 60-dniowym przysługuje również podatnikowi w sytuacji gdy nie dokonuje on na terytorium kraju dostaw opodatkowanych, natomiast wykazuje podatek naliczony związany z dostawami na terytorium innych krajów.
Termin skrócony do 25 dni
Zasadniczy termin dokonywania zwrotów (60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika) może ulec skróceniu do 25 dni, w przypadku gdy podatnik złoży wniosek o zwrot w terminie przyspieszonym. Skróceniu na wniosek podatnika może ulec także termin 180-dniowy (do 60 dni). Wniosek o skrócenie terminu zwrotu podatnik może złożyć – zgodnie z art. 87 ust. 6 ustawy o VAT – jeżeli kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji podatkowej wynikają z:
- faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone
bezpośrednio podatnikowi będącemu wystawcą faktury, z uwzględnieniem art. 13 ust. 1pkt 1 Prawa działalności gospodarczej (w wyniku nowelizacji ustawy o VAT, która weszła w życie z dniem 1 czerwca 2005 r. uaktualniono ten zapis odwołując się do art. 22 obecnie obowiązującej ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej – Dz. U. nr 173, póz. 1807 ze zm.), - dokumentów celnych oraz decyzji, wydanych przez naczelnika urzędu celnego jeżeli
te kwoty podatku zostały przez podatnika zapłacone, - wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, lub importu usług, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji.
Przykład
Podatnik w deklaracji za kwiecień 2005 r. wykazał w deklaracji nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym w wysokości 5.800 zł. W miesiącu tym dokonywał sprzedaży towarów opodatkowanych stawkami niższymi niż podstawowa,czy mógł tak zrobić?
Na podstawie art. 87 ust. 2 ustawy o VAT, przysługuje mu prawo do zwrotu bezpośredniego nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w terminie 60 dni od dnia złożenia deklaracji. Może on jednak złożyć wniosek o dokonanie zwrotu w terminie skróconym do 25 dni, jeżeli kwoty podatku naliczonego z faktur, które są ujęte w deklaracji, zostały w całości zapłacone bezpośrednio podatnikowi, który wystawił te faktury.
Termin 180-dniowy
Zgodnie z art. 87 ust. 3 ustawy o VAT, zwrot w najdłuższym z możliwych terminów, czyli w ciągu 180 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika, dotyczy kwoty przekraczającej wartość podatku naliczonego związanego z nabyciem środków trwałych podlegających amortyzacji powiększonej o 22% obrotu opodatkowanego stawkami niższymi niż podstawowa.
Nadwyżka podatku naliczonego nad należnym wynosi 14.000 zł. Podatnik w terminie 60 dni otrzymać może jedynie zwrot w kwocie 10.000 zł (z tytułu zakupu środka trwałego). Pozostałą kwotę nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w wysokości 4.000 zł podatnik otrzyma w terminie 180 dni od dnia złożenia rozliczenia.
W ustawie o VAT jest jeszcze jeden przypadek, w którym zwrot dokonywany jest na rzecz podatnika w terminie 180 dni. Jest to termin wynikający z przepisu art. 97 ust. 5 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem w przypadku podatników rozpoczynających wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu oraz podatników, którzy rozpoczęli wykonywanie tych czynności w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed złożeniem zawiadomienia o rozpoczęciu wewnątrzwspólnotowej dostawy lub wewnątrzwspólnotowego nabycia, i którzy zostali zarejestrowani jako podatnicy VAT UE, termin zwrotu bezpośredniego nadwyżki podatku naliczonego nad należnym wynosi 180 dni. Jest to ta grupa podatników VAT UE, która nie złożyła tzw. kaucji gwarancyjnej w wysokości 250.000 zł.
Podstawa prawna: Ustawa o podatku od towarów i usług (Dz.U z 2004 r Nr 54 poz, 535 z póź zm.)
Przemysław Gogojewicz