Od 1 stycznia 2007 r. obowiązują nowa ustawa o podatku od spadków i darowizn. Najważniejszą zmianą jest zwolnienie z podatku darowizn i spadków od najbliższej rodziny. Aby taka możliwość w pełni zaistniała, konieczne jest powiadomienie naczelnika urzędu skarbowego w odpowiednim czasie o przyjęciu darowizny lub spadku.

Zmiany w ustawie

Zgodnie z wprowadzonymi zmianami zwalnia się od podatku:

• nabycie własności lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości lub jej części wraz z częściami składowymi, z wyjątkiem:
  a) budynków mieszkalnych,
  b) budynków zajętych na cele specjalistycznego chowu i wylęgu drobiu lub specjalistycznej hodowli zwierząt wraz z urządzeniami i ze stadem hodowlanym (jeśli gospodarstwo rolne lub jego część albo wejdzie w skład gospodarstwa rolnego będącego własnością nabywcy i to gospodarstwo rolne będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia);
  c) urządzeń do prowadzenia upraw specjalnych, tj.: szklarnie, inspekty, pieczarkarnie, chłodnie, przechowalnie owoców w rozumieniu przepisów o podatku rolnym.
• nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nie przekraczającej 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.
• nabycie w drodze dziedziczenia praw do wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej przez osobę zaliczoną do I lub II grupy podatkowej, jeżeli spełnia warunki określone w art. 16 ust. 2 pkt 2-5 oraz spółdzielcze prawo do tego lokalu będzie przysługiwało nabywcy wkładu przez okres co najmniej 5 lat od dnia jego ustanowienia; warunek ten uważa się za zachowany także w przypadku przeniesienia przez spółdzielnię własności tego lokalu na nabywcę.

Ulga mieszkaniowa

Warto na wstępie zauważyć, że podatnicy należący do pierwszej grupy podatkowej i otrzymujący w darowiźnie nieruchomości mogą uniknąć konieczności zapłaty podatku. Takie dobrodziejstwo ulgi mieszkaniowej następuje wówczas, kiedy do podstawy obliczania podatku nie jest wliczana powierzchnia do 110 m². darowanego domu lub mieszkania.

Kogo dotyczy ulga?

Ulga mieszkaniowa dotyczy osób zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej w przypadku nabycia własności w drodze dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej, czyli małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Warto dodać, że ulga mieszkaniowa przysługuje w przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie.

Jeśli darowiznę otrzymają wspomniane osoby, do podstawy opodatkowania nie będzie wliczana wartość budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego do łącznej nie przekraczającej 110 m². powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu ulga będzie przysługiwała stosownie do wielkości udziału. Ulga zatem przysługuje wyłącznie tym osobom, które łącznie spełniają warunki wskazane w ustawie o podatku od spadków i darowizn.

Ulga mieszkaniowa przysługuje osobom, które będą zamieszkiwać nieruchomość będąc zameldowanymi w niej na pobyt stały i nie dokonają jej zbycia przez okres pięciu lat:

• od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego, przy założeniu jednakże, że w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,
• od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku przy założeniu, że nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Gdyby okazało się, że nabyty budynek lub lokal jest zajęty przez osoby trzecie, spełnienie wspomnianych warunków może nastąpić w okresie pięciu lat od dnia nabycia. W tym przypadku zawiesza się odpowiednio bieg terminu przedawnienia do dokonania wymiaru podatku.

Kogo nie dotyczy ulga?

Nabywca nieruchomości pragnący skorzystać z ulgi mieszkaniowej w chwili jej nabycia powinien posiadać obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) lub mieć miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa. Aby móc skorzystać z ulgi, nie można być też właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość. Jeśli jednak zdarzy się, że podatnik będzie właścicielem innego budynku, z ulgi tej skorzysta, pod warunkiem że przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, skarbu państwa lub gminy. Konieczność dokonania tej czynności powinna nastąpić w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Podatnikom chcącym skorzystać z ulgi nie może też przysługiwać spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym. Gdyby jednak podatnik nimi dysponował, powinien przekazać je zstępnym lub do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Pierwsza grupa podatkowa

Aby względem małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy można było zastosować przepisy zwalniające ich z podatku od nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, muszą oni poinformować właściwy ze względu na miejsce zamieszkania urząd skarbowy o nabywanym w drodze darowizny majątku. Podatnik będący beneficjantem darowizny ma 6 miesięcy na poinformowanie urzędu skarbowego o otrzymaniu darowizny. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania formy aktu notarialnego – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia wynikającego z umowy.

Jeśli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny po upływie 6 miesięcy od chwili nabycia tejże nieruchomości, zwolnienie od podatku stosuje się, jeśli nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

Warto jednakże pamiętać, że nie zawsze istnieje obowiązek składania zawiadomienia. Zawiadomienia nie składa się wówczas, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, nie przekracza 9637 zł. Przepisy przewidują w takim przypadku że obowiązek zgłoszenia nie obejmuje wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, obecnie do kwoty 9637 zł. Limit ten znajdzie jednak zastosowanie przy darowiznach o niskiej wartości.

Przykład

Starszy mężczyzna, którym opiekował się znajomy w ramach wdzięczności podarować mu samochód o wartości 40 tys. zł. Czy w związku z tą darowizną znajomy staruszka zobowiązany będzie do zapłacenia podatku od darowizn. Jak wyliczyć ewentualny podatek?

Tak, obdarowany ma obowiązek zapłaty podatku, ponieważ jest to darowizna w ramach trzeciej grupy podatkowej. Podatek od darowizny w przypadku wyniesie 5858,30 zł.
40 000( kwota stanowiąca wartość samochodu) – 4902 (kwota wolna od podatku w ramach trzeciej grupy podatkowej) = 25 098
35 098 – 20 556 = 14542 x 20 %. = 2908,40 + 2877,90 (podatek określony w skali od kwoty 20 556) = 5858,30 zł.

Obowiązek składania zawiadomienia do urzędu skarbowego nie dotyczy podatników w przypadku nabycia przez nich darowizny, na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. Akt notarialny w przypadku darowizny nieruchomości jest podstawowym warunek, bez którego nie ma mowy o nabyciu własności podarowanej nieruchomości. Dlatego też należy przyjąć, że w przypadku darowizny nieruchomości nie trzeba będzie składać zawiadomienia SD-Z2.

Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się wówczas podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Warto tutaj zaznaczyć, że wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

W przypadku nabycia tytułem polecenia za zbywcę uznaje się odpowiednio darczyńcę lub spadkodawcę. W przypadku gdy darczyńca nakłada na obdarowanego tytułem polecenia obowiązek przeniesienia własności rzeczy lub przeniesienia praw na rzecz darczyńcy, za zbywcę uważa się obdarowanego. Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.

Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Przykład

Otrzymałem tytułem darowizny od rodziców działkę budowlaną o wartości 130 tysięcy złotych. W przeciągu kilku dni zawiadomiłem o tym fakcie urząd skarbowy. Czy w związku z tym mam obowiązek zapłacić podatek od darowizny?

Nie. Podatnik będzie musiał uiścić podatku od darowizn ponieważ należy do osób wymienionych w art. 4a, czyli stanowi I grupę podatkową. Może zatem skorzystać ze zwolnienia. Gdyby jednak zapomniał o nabyciu powiadomić w ciągu 6 miesięcy naczelnika urzędu skarbowego, podatek musiałby zapłacić w wysokości 7880,69 zł.

Wylicza się go w następujący sposób:

130 000 – 9637 (kwota wolna od podatku) = 130 363
120 363 – 20 556 = 99 807 x 7 %. = 6986,49 + 822,20 (jest to podatek od kwoty 20 556 wyliczony według w skali podatkowej) = 7880,69 zł.

Jak prawidłowo wypełnić zgłoszenie o darowiźnie?

Zgłoszenie do urzędu skarbowego tytułem otrzymanej darowizny podatnik powinien złożyć w formie pisemnej wypełniając przy tym zawiadomienie SD-Z2, które powinno zawierać:

• dane identyfikacyjne podatnika obowiązanego do złożenia zgłoszenia i jego adres zamieszkania,
• datę powstania obowiązku podatkowego,
• miejsce i cel składania zgłoszenia o darowiźnie,
• dane identyfikujące darczyńcę, od którego została nabyta własność rzeczy lub praw majątkowych, oraz adres zamieszkania tej osoby,
• tytuł nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych,
• dane dotyczące rodzaju dokumentu potwierdzającego nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych,
• dane dotyczące nabytych rzeczy lub praw majątkowych,
• dane dotyczące stosunku osobistego nabywcy do osoby, od której lub po której została nabyta własność rzeczy lub praw majątkowych.

Podstawa prawna

: Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 222, poz. 1629).

Przemysław Gogojewicz