Przez umowę sprzedaży sprzedający zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę (art. 535 kc).

Co należy wypełnić?

Przy zakupie używanego samochodu trzeba spisać nie tylko umowę kupna-sprzedaży, ale także wypełnić formularz PCC-1, czyli deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych.

Jeśli zdecydujemy się na zakup używanego samochodu np. na giełdzie lub z ogłoszenia, będziemy musieli wypełnić formularz PCC-1, czyli deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych. Trzeba ją mieć ze sobą już w momencie podpisywania umowy kupna-sprzedaży pojazdu. Wszystko przez to, że w formularz PCC-1, obok wielu innych informacji, musimy wpisać także dane personalne osoby, od której kupujemy samochód.

Trzeba też pamiętać o pobraniu od sprzedającego jego Numeru Identyfikacji Podatkowej (NIP), inaczej formularz PCC-1 będzie nieważny.

Z wyjątkiem przypadków, gdy podatek pobierany jest przez płatnika, podatnicy obowiązani są w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC-1) oraz obliczyć i wpłacić należny podatek. Zapłaty podatku można dokonać w kasie właściwego urzędu skarbowego lub na rachunek bankowy tego urzędu.

W przypadku, gdy obowiązek podatkowy ciąży na więcej niż dwóch podatnikach wraz
z deklaracją PCC-1 należy złożyć deklarację PCC-1/A. Wzory deklaracji określone zostały w załączniku do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad poboru podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. Nr 108, poz. 1153 ze zm.).

Czy podatek od czynności cywilnoprawnych stanowi koszt uzyskania przychodu w działalności gospodarczej?

Pytanie
W umowie kupna – sprzedaży zawarto klauzulę stanowiącą, że koszty transakcji wynikające z realizacji niniejszej umowy ponosi kupujący. Czy podatek od czynności cywilnoprawnych jest kosztem uzyskania przychodu kupującego samochód osobowy na terenie kraju?

Z treści art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. nr 14 poz.176 z późn. zm.) wynika, że kosztami uzyskania przychodu są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Istotne jest również to, iż pomiędzy poniesionym wydatkiem a osiągniętym przychodem musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych tylko w sposób ogólny określa wydatki mogące stanowić koszty uzyskania przychodu. Aby rozstrzygnąć, czy wpłacany podatek może u osób prowadzących działalność gospodarczą w zakresie auto-handlu stanowić koszt uzyskania przychodu, należy odwołać się do ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 86 poz. 959) oraz do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. nr 137 poz. 926 z późn. zm.).

W myśl art. 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r Ordynacja podatkowa płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczania i pobierania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Obowiązek obliczania, pobierania i wpłacania podatku od czynności cywilnoprawnych na rachunek właściwego urzędu skarbowego uregulowany jest w art.3 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz w § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z 5 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad poboru podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 108 poz. 1153). Wskazany wyżej przepis rozporządzenia wskazuje, że nabywcy rzeczy przeznaczonych do przerobu lub sprzedaży jako płatnicy są obowiązani pobierać, przy wypłacie należności za nabyte rzeczy, podatek gotówką lub bezgotówkowo. Z powyższego przepisu wynika ponadto, że obowiązek pobrania i odprowadzenia podatku od czynności cywilnoprawnej obciąża płatnika. Należy zatem przyjąć, że jeżeli nie dokonano pobrania podatku od kontrahenta, brak jest podstaw do zaliczenia ponoszonego wydatku związanego z opłaceniem podatku od czynności cywilnoprawnych do kosztów uzyskania przychodów.

Zakup samochodu od osoby prywatnej a PCC

Zawarcie umowy sprzedaży łączy się co do zasady z powstaniem obowiązku podatkowego na podstawie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Sprzedaż jest bowiem czynnością cywilnoprawną, zgodnie z przepisami prawa cywilnego. W przypadku umowy sprzedaży, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, czyli najczęściej z chwilą podpisania umowy sprzedaży. Podmiotami, na których ciąży obowiązek podatkowy są strony czynności cywilnoprawnej.

Gdy podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, wartość tę ustalają samodzielnie strony na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczenia długów i ciężarów. Ich ustalenia podlegają jednak kontroli organów podatkowych.

W przypadku umowy sprzedaży rzeczy ruchomych stawka wynosi 2% podstawy opodatkowania. Jeżeli strony zawierają umowę sprzedaży bez udziału notariusza, bez wezwania organu podatkowego obowiązane są złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Co na to wszystko Ministerstwo Finansów?

Umowy sprzedaży jako przedmiot opodatkowania zostały poddane szczegółowej analizie w wyrokach NSA oraz wyjaśnieniach Ministerstwa Finansów. Sprzedaż samochodów za pośrednictwem komisu a podatek od czynności cywilnoprawnych – jest przedmiotem wyjaśnień Ministerstwa Finansów zawartych w piśmie 2, 2002.10.14 pismo MFLK-1588/LM/JB/02 Biuletyn Skarbowy 2002/6/18.

W świetle zasad określonych w Ordynacji podatkowej powstanie zobowiązania podatkowego wynika z obowiązku podatkowego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie podatkowej.

Przepisy ustaw podatkowych nie definiują pojęć: „umowa sprzedaży” czy „umowa komisu”, dlatego decydujące znaczenie dla kwalifikacji danej instytucji prawnej mają przepisy kodeksu cywilnego. Umowy komisu normują przepisy art. 765-773 kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 765 tego kodeksu przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym. W przypadku sprzedaży samochodu za pośrednictwem komisu mamy do czynienia z dwoma umowami.

Pierwsza z nich to umowa komisu (zawarta między komitentem a komisantem), natomiast druga – w wykonaniu tej pierwszej  jest umową zawartą między komisantem a nabywcą. Przy sprzedaży komisowej umowa dochodzi do skutku pomiędzy nabywcą a komisantem działającym w imieniu własnym, nie zaś w imieniu komitenta. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 86, poz. 959 ze zm.) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Oznacza to, że podatkiem obciążone są wyłącznie te czynności lub umowy, które zostały wyraźnie wymienione w art. l tej ustawy. W katalogu czynności opodatkowanych podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie wymieniono umów komisu. Dlatego też umowa ta od stycznia 2001 r. nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

Zwraca się przy tym uwagę na odmienne określenie zakresu przedmiotowego w stosunku do poprzednio obowiązującej ustawy z 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. nr 4, póz. 23 ze zm.), która w zakresie przedmiotowym wymieniała umowy komisu.

Osoby niepełnosprawne a PCC

Pytanie:
Jestem inwalidą zaliczonym do grupy osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Jakiej wysokości będę musiał zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych z tytułu zakupu samochodu osobowego z przeznaczeniem na własne potrzeby?

Zakup samochodu osobowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Na podstawie art. 8 pkt 6 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 86, poz. 959 z późn. zm.), osoby zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, zwolnione są od podatku z tytułu nabycia na potrzeby własne, m.in. samochodów osobowych. Zwolnieniem tym objęte są również osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu. Oprócz samochodów osobowych wolny od PCC jest również zakup przez osoby niepełnosprawne na potrzeby własne sprzętu rehabilitacyjnego, wózków inwalidzkich, motorowerów oraz motocykli

Zakup pojazdów używanych celem dalszej odsprzedaży a PCC

Pytanie:
Czy dokonywane zakupy samochodów celem ich dalszej odsprzedaży powodują powstanie obowiązku podatkowego na gruncie przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, jeżeli jestem podatnikiem VAT?

Sprzedaż objęta jest zakresem przedmiotowym art. 1 ustawy z dnia 09 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2000 r., nr 86, poz. 959 ze zm.), stąd też powoduje co do zasady powstanie obowiązku podatkowego. Jednakże od w/w zasady istnieją wyjątki. Jeden z nich przewiduje norma kolizyjna wynikająca z art. 2 pkt 4 ustawy, zgodnie z którą nie podlega podatkowi umowa sprzedaży, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku. W myśl przepisów ustawy o podatku VAT istotny jest status podmiotu, który sprzedaje towar (rzecz) w okolicznościach wymienionych w art.5, gdyż wówczas powstaje obowiązek zapłaty podatku (ewentualnie ma miejsce wynikające ze stosownego przepisu wyłączenie tego obowiązku).

Sprzedaż pojazdów dokonywaną przez osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej (a więc nie posiadający statusu podatnika VAT), sprzedaż pojazdów dokonywaną przez podmioty gospodarcze – podatników VAT. W przypadku, gdy zbywcą samochodu jest osoba fizyczna – nie będąca podatnikiem VAT – umowa sprzedaży objęta będzie podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 3 ust.1 pkt 1 ustawy obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania omawianej czynności cywilnoprawnej.

Obowiązek PCC

Podatnicy są obowiązani w terminach przekazywania podatku (tj. do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek) sporządzić i przesłać właściwemu miejscowo urzędowi skarbowemu deklarację o należnościach wpłaconych przez płatnika z tytułu podatku; deklaracja powinna określać imię i nazwisko albo nazwę lub firmę płatnika, numer identyfikacji podatkowej oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) płatnika, wysokość pobranego i przekazywanego podatku. Oznacza to, że zastosowanie znajdzie deklaracja PCC-2 i właśnie taką deklarację powinien złożyć będący płatnikiem nabywca.

Obowiązek składania deklaracji PCC-1 ciąży natomiast na podatnikach tylko w tych przypadkach, gdy omawiany podatek nie jest pobierany przez płatników. Natomiast w sytuacji, gdy sprzedaży samochodu dokonuje podmiot gospodarczy, który z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowany podatkiem VAT lub też jest zwolniony z tego podatku (co potwierdza wystawiona faktura), omawiana umowa nie powoduje, powstania obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Z uwagi na wątpliwości podatnika dodać należy, że skoro dokonana w takiej sytuacji sprzedaż nie powoduje zobowiązania do zapłaty podatku, to nie rodzi ona również obowiązku składania deklaracji PCC-1 przez strony umowy. Zaznaczyć końcowo należy, iż przepisy nie przewidują obowiązku poświadczania z urzędu przez organ podatkowy faktu zwolnienia z mocy prawa danej umowy od omawianego podatku.

Podstawa prawna: Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2005 r. nr 41, poz. 399 z późn. zm.)

Przemysław Gogojewicz

Przemysław Gogojewicz