W 2001 r. zakupiłam towar od firmy, która wystawiła mi rachunek z pieczątką i czytelnym podpisem; za towar zapłaciłam gotówką. W tym roku mam kontrole, która odrzuciła ten rachunek twierdząc, że firma ta w 2001 r. nie istniała. Czy to ja muszę to „udowadniać”?
Zgodnie z § 14 ust. 2 rozporządzenia, nie uprawniają nabywcy do odliczenia podatku naliczonego niżej wymienione faktury VAT, faktury korygujące, dokumenty celne oraz duplikaty faktur:
- wystawione przez podmiot nieistniejący lub nieuprawniony do wystawiania faktur lub faktur korygujących, w których kwota podatku wykazana na oryginale faktury lub faktury korygującej jest różna od kwoty wykazanej na kopii, dokumentujące transakcje niepodlegające opodatkowaniu lub zwolnione od podatku,
- niedokumentujące żadnej faktycznej transakcji, wystawione w kilku egzemplarzach faktury dokumentujące tę samą sprzedaż towarów lub usług, stwierdzające czynności, które nie zostały dokonane, podające kwoty niezgodne ze stanem faktycznym, potwierdzające czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego,
- faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami, jeśli nie zostały zaakceptowane przez sprzedawcę.
W myśl § 11 ust. 1 rozporządzenia w sprawie faktur, do wystawiania faktur VAT uprawnione są podmioty zarejestrowane jako podatnicy VAT czynni, posiadający numer identyfikacji podatkowej. Rejestracja polega na złożeniu zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej działaniu ustawy.
Jeżeli zatem podatnik nie spełnia ww. warunków, to nie jest on uprawniony do wystawiania faktur VAT, a jeśli nawet takie faktury wystawia, to nie stanowią one dla nabywców będących podatnikami podatku od towarów i usług podstawy do odliczania podatku z nich wynikającego. Istotna jest przy tym jednak nie data widniejąca na tym potwierdzeniu, ale data złożenia formularza rejestracyjnego VAT-R. Już bowiem od dnia złożenia tego formularza w praktyce uznaje się, iż podatnik jest zarejestrowany, a w konsekwencji uprawniony do wystawiania faktur VAT, choć warto zasygnalizować spotykane zdanie odmienne, a mianowicie że prawo do odliczania i wystawiania faktur powstaje dopiero od dnia następnego po dniu złożenia formularza VAT-R.
Ponieważ konsekwencje wystawienia faktury VAT przez nierzetelnego kontrahenta dotykają przede wszystkim odbiorcę tej faktury, w ustawie o VAT zawarte zostały regulacje umożliwiające nabywcom weryfikację swoich kontrahentów. W myśl art. 107 ustawy, podatnik wystawiający fakturę, na pisemne żądanie nabywcy towaru lub usługi obowiązany jest w terminie 14 dni do udostępnienia do wglądu oryginału lub uwierzytelnionego notarialnie odpisu potwierdzenia zgłoszenia rejestracyjnego, a także pisemnego potwierdzenia złożenia deklaracji podatkowej, w której została ujęta faktura.
Zabezpieczenie interesów nabywców w świetle tego przepisu jest jednak stosunkowo niewielkie, w porównaniu do możliwych konsekwencji finansowych, w przypadku zakwestionowania prawa do odliczenia znacznych kwot podatku naliczonego.
Ustawodawca chroni bowiem podatników wyłącznie przed ustaleniem dodatkowego zobowiązania podatkowego, w przypadku, gdy nabywca odliczy podatek naliczony z faktury, wobec której podjęto procedurę określoną w art. 107, a która to faktura – w świetle przepisu § 14 ust. 2 rozporządzenia w sprawie VAT – nie może stanowić podstawy do odliczenia podatku naliczonego.
Brak wymiaru sankcji dotyczy sytuacji, w której nabywca zwrócił się do sprzedającego z żądaniem, o którym mowa w art. 107 ustawy o VAT i w określonym terminie informacji takich nie uzyskał. Ochrona przed sankcją dotyczy jednak wyłącznie przypadku gdy o braku takich informacji podatnik powiadomi urząd skarbowy przed złożeniem deklaracji za okres, w którym ujęta powinna zostać faktura, której dotyczy procedura określona w art. 107.
Przemysław Gogojewicz