Od pierwszego stycznia 2009 roku zaczną obowiązywać dwie stawki podatkowe w podatku PIT – 18 i 32 proc. Jak pokazują liczne wypowiedzi eksperckie w zakresie podatków dochodowych jest to swoista rewolucja podatkowa. Owa rewolucja jest konsekwencją zmian w skali podatkowej na 2009 rok. Niedopatrzeniem wprowadzanych zmian jest brak pomysłu objęcia przedsiębiorców dodatkowym pakietem ulg bądź  innych ciekawych rozwiązań w podatku liniowym. Stawka liniowa podatku PIT pozostanie nadal na poziomie 19 proc., co oznacza, że rozliczenie przedsiębiorców oparte o zasady ogólne będzie dla nich najkorzystniejsze.

Problematyka zmian

Zmiany, które napotykamy w ustawie o podatku dochodowym, stanowią niewątpliwie próbę ujednolicenia podatku dochodowego. Jeszcze wiele jest do zrobienia w tym temacie, ale dwie skale podatkowe to zawsze jakiś postęp zmianowy. W związku ze zmianami w ustawie o PIT, nasuwają się liczne pytania: czy zmiany te są wystarczające w naszym systemie podatkowym, czy zaowocują widoczną długo oczekiwaną przemianą wpływającą na poprawę finansów publicznych i przejrzystość podatkową systemu, czy sprawią, że szara strefa ulegnie zmniejszeniu etc. Na te i inne odpowiedzi będziemy musieli jeszcze sporo poczekać. Na razie mamy jedynie pewną myśl ustawodawcy, co do sposobu zwiększenia przejrzystości systemu i poprawy jego funkcjonowania.

Nowelizacja likwiduje najwyższą stawkę podatku dochodowego (40 proc.), obniżając jednocześnie stawkę najniższą z 19 proc. do 18 proc. i podnosząc stawkę 30 proc. do 32 proc. Zmianie ulega wysokość progu podatkowego z 37 024 zł (40 726 zł po planowanej waloryzacji) do 80 000 zł.

Ministerstwo Finansów o tych zmianach

Zmiana ustawy ma przynieść wymierne skutki:

• społeczne – zmniejszenie ubóstwa i wprowadzenie realnej polityki pro rodzinnej poprzez zmniejszenie obciążeń podatkowych i wspieranie wzrostu demograficznego w Polsce;
• ekonomiczne – zwiększenie dochodów rozporządzalnych gospodarstw domowych, co przyczyni się do wzrostu konsumpcji, a w konsekwencji doprowadzi do wzrostu przychodów z tytułu podatków pośrednich. W związku z obniżeniem obciążeń można spodziewać się także wzrostu skłonności do legalnego podejmowania pracy co doprowadzi do poszerzenia bazy podatkowej. Wreszcie, należy przyjąć, że wpływ proponowanych zmian na gospodarkę przyniesie daleko bardziej pozytywny skutek na gospodarkę (wzrost dochodów przekładających się w głównej mierze na wzrost konsumpcji i wzrost gospodarczy), niż np. proponowane przez Ministerstwo Finansów obniżenie składki na FUS o proc. (pozostawienie środków w gestii przedsiębiorców co może, ale nie musi doprowadzić do wzrostu inwestycji) przy porównywalnym koszcie obu rozwiązań.

Celem zmian jest przede wszystkim realizacja zapowiedzi związanej z docelowym wprowadzeniem dwustopniowej skali podatkowej ze stawkami 18 i 32 proc. oraz obniżeniem obciążeń podatkowych na lata 2007-2008 przez tzw. „odmrożenie” elementów konstrukcyjnych skali podatkowej. Należy jednak zauważyć, że do 2001 r. (włącznie) przedziały skali podatkowej oraz wysokość kwoty zmniejszającej podatek były corocznie waloryzowane. Na lata 2002-2003 podwyższona została wyłącznie kwota zmniejszająca podatek. W konsekwencji, obecne progi podatkowe są takie same jak obowiązujące w 2001 r., natomiast kwota zmniejszająca – jak w 2003 r.

Koszty uzyskania przychodu od 2009

W obecnym stanie prawnym koszty uzyskania przychodów z tytułu zapłaty za przeniesienie prawa własności projektu wynalazczego, topografii układu scalonego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego przez pierwszego właściciela, oraz z tytułu opłaty licencyjnej za przeniesienie prawa stosowania projektu wynalazczego, topografii układu scalonego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego, otrzymanej w pierwszym roku trwania licencji od pierwszej jednostki, z którą zawarto umowę licencyjną, wynoszą 50 proc. uzyskanego przychodu.

Koszty w tej wysokości przysługują również podatnikom będącym twórcami, jak i artystom, wykonawcom korzystającym z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów (także w przypadku rozporządzania przez nich tymi prawami). Koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne zapłacone ze środków podatnika.

Natomiast, do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, stosuje się koszty uzyskania przychodów:

• w wysokości 20 proc. – w przypadku działalności trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, lub z umów zlecenia,
• w takiej samej wysokości, jak przy umowach o pracę – w przypadku działalności związanej z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich, zasiadania w radzie nadzorczej lub w zarządzie osoby prawnej. Jednocześnie, jeżeli podatnik udowodni, że koszty uzyskania przychodów były wyższe niż wynikające z zastosowania wyżej podanej normy procentowej, koszty te przyjmuje się w wysokości kosztów faktycznie poniesionych.

Zgodnie z przepisem art. 1 pkt 17 lit. i w ustawie dodano nowy ust. 9a w art. 22 ustawy. Przepis ten dotyczy kosztów uzyskania przychodów z najmu i z umów o podobnym charakterze. Ustalenie ryczałtowych kosztów uzyskania przychodów będzie w wysokości 30 proc. uzyskanego przychodu. W obecnym stanie prawnym osoba fizyczna (wynajmujący) ma możliwość wyboru formy opodatkowania przychodów z najmu i umów o podobnym charakterze, na ogólnych zasadach według progresywnej skali podatkowej albo ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Zmiana polega na wprowadzeniu 30-proc. ryczałtowych kosztów uzyskania przychodów z tytułu umowy najmu i innych umów. O wyborze tych kosztów będzie decydował podatnik. Rozwiązanie to będzie alternatywą do funkcjonującego obecnie w ustawie sposobu ustalania dochodu z tego tytułu, z uwzględnieniem kosztów faktycznie poniesionych. Przyjmując 30-proc. koszty uzyskania przychodu, uwzględniono w szczególności roczną amortyzację i spłatę odsetek od kredytu na zakup mieszkania.

Kosztami uzyskania przychodów są również koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT. Koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu. Jeżeli roczne koszty uzyskania przychodów, są niższe od wydatków na dojazd do zakładu lub zakładów pracy środkami transportu autobusowego, kolejowego, promowego lub komunikacji miejskiej, w rocznym rozliczeniu podatku koszty te mogą być przyjęte przez pracownika lub przez płatnika pracownika w wysokości wydatków faktycznie poniesionych. Do przychodów, uważanych się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Ponadto, u podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.(art. 14 pdof.), nie mają zastosowania koszty:

• z tytułu zapłaty twórcy za przeniesienie prawa własności wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego – w wysokości 50 proc. uzyskanego przychodu,
• z tytułu opłaty licencyjnej za przeniesienie prawa stosowania wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego, otrzymanej w pierwszym roku trwania licencji od pierwszej jednostki, z którą zawarto umowę licencyjną – w wysokości 50 proc. uzyskanego przychodu.

Nowa skala podatkowa

Do tej pory podatek dochodowy, od dochodów uzyskanych w 2008 r. pobiera się od podstawy jego obliczenia według następującej skali:

Podatek dochodowy w 2009 roku  będzie pobierany według następującej skali:

Jeżeli podatnik, osiąga również dochody z tytułu działalności wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub ze źródeł przychodów znajdujących się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub z państwem, w którym dochody są osiągane, Rzeczpospolita Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, dochody te łączy się z dochodami ze źródeł przychodów położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy – wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.

Zaliczki – od stycznia do grudnia – wynoszą:

• za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali – 18 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu,
• za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę 32 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

Jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody łącznie z małżonkiem, a za rok podatkowy przewidywane, określone w oświadczeniu:

• dochody podatnika nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej – zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są dodatkowo pomniejszane za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej,
• dochody podatnika przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej lub dochody małżonka mieszczą się w niższym przedziale skali, zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego.

Wpływ regulacji na kwestie składkowe

Od 2009 roku składka na ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z przewidywaniami będzie rosła stopniowo o 1 proc. rocznie, aż osiągnie w 2012 r. poziom 13 proc. W 2008 roku składka ta wynosi 9 proc., ale od podatku można odliczyć jedynie 7,75 proc.

Oznacza to, że przedsiębiorcą będzie mógł złożyć w swoim oddziale banku całoroczne polecenie zapłaty. Zniknie równeiż problem z otrzymywaniem zasiłków chorobowych, których wypłata jest uzależniona od terminowego przekazania składek na konto w ZUS. Obecnie wystarczy spóźnić się jeden dzień, aby prawo do zasiłku było odebrane.

Wpływ regulacji na stosunek pracy

W 2009 roku koszty uzyskania przychodów z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej:

• wynosić będą 111 zł 25 gr miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1 335 zł, w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody z tytułu jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej,
• nie będą przekroczyć łącznie 2 002 zł 05 gr za rok podatkowy, w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z tytułu więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej,
• wynosić będą 139 zł 06 gr miesięcznie, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 1 668 zł 72 gr, w przypadku, gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę,
• nie będą przekroczyć łącznie 2 502 zł 56 gr za rok podatkowy, w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z tytułu więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, a miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę.

W konsekwencji, na gruncie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2000 r. Nr 14 poz. 176 ze zm.), pracownikowi przysługiwać będą odrębne koszty uzyskania przychodów od przychodów z każdego stosunku pracy (stosunku służbowego, spółdzielczego stosunku pracy, pracy nakładczej), a co za tym idzie, prawdziwe stanie się twierdzenie, że „w przypadku gdy pracownika łączą z jednym pracodawcą dwie umowy, przy obliczaniu zaliczki na podatek, zakład pracy jest zobowiązany uwzględnić koszty uzyskania od obydwu stosunków w pełnej wysokości, bez względu na przekroczenie limitu rocznego”.

Symulacja płacowa 2008/2009

Jak widać z powyższej symulacji, im większe zarobki w 2009 roku tym pracownik korzystniej na tym wychodzi w porównaniu z rokiem poprzednim.  Z tabeli wynika, że pracownicy, którzy w 2008 roku nie przekraczają pierwszego progu podatkowego, w 2009 roku zauważają jedynie niewielki zysk w oszczędnościach podatkowych warunkowany obniżką 1-proc. progu podatkowego. Przy zarobkach miesięcznych oscylujących w granicach 3500 zł są to oszczędność zaledwie rzędu kilkuset złotych rocznie. Natomiast dla osób wchodzących w drugi próg podatkowy wypracowany zysk w 2009 roku w porównaniu z rokiem poprzednim będzie znacznie większy i powszechnie dostrzegalny przez podatników. Należy dodać, że w przeprowadzonej symulacji założono, że wysokość składki zdrowotnej w przyszłym roku nie zmieni się i pozostanie na poziomie 9%.

Podstawa prawna

: Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2006 r. Nr 217, poz. 1588)

Przemysław Gogojewicz