Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętny miesięczny przychód z faktycznego okresu ubezpieczenia – za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.
Przykład 1
Ubezpieczony, który od 6 marca jest członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w dniu 10 października. Przeciętny miesięczny przychód stanowiący podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu oblicza się dzieląc przychód za okres od kwietnia do września przez 6.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem uwzględnia się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 18,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe.
Jeżeli ubezpieczenie powstało w trakcie miesiąca, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód z pierwszego niepełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego uważa się także kolejne okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tego samego tytułu (np. kolejne umowy zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą, kolejne okresy prowadzenia działalności pozarolniczej).
Jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku dla ubezpieczonych, dla których jest określona najniższa podstawa wymiaru składek, tj.:
- ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, deklarujących dochód do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe,
- osób współpracujących z osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
- ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność4) oraz osób z nimi współpracujących,
- duchownych,
stanowi najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 18,71% podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie.
Jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku dla ubezpieczonych, dla których nie została określona najniższa podstawa wymiaru składek, stanowi:
- kwota przychodu określona w umowie przypadająca na pierwszy miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia chorobowego – dla ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, dla których odpłatność za wykonywanie umowy określono kwotowo,
- kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy z miesiąca, w którym powstało prawo do zasiłku – dla ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, dla których odpłatność za wykonywanie umowy określono w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie,
- przeciętny miesięczny przychód innych członków spółdzielni za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku – dla ubezpieczonych będących członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
- przeciętny miesięczny przychód osób wykonujących pracę nakładczą na rzecz danego płatnika składek za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku – dla osób wykonujących pracę nakładczą, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 18,71%.
Jeżeli ubezpieczony, dla którego nie została określona najniższa podstawa wymiaru składek, stał się niezdolny do pracy w pierwszym kalendarzowym miesiącu ubezpieczenia, a u płatnika składek nie ma innych ubezpieczonych, których przychód powinien zostać przyjęty, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przychód osiągnięty przez ubezpieczonego.
Jeżeli w okresie, z którego ustalana jest podstawa wymiaru zasiłku, przychód ubezpieczonego uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
- wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez mniej niż połowę miesiąca,
- przyjmuje się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez co najmniej połowę miesiąca.
Przykład 2
Ubezpieczona podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej 25 października stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Ustalając podstawę wymiaru przysługującego jej zasiłku chorobowego należy przyjąć przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, tj. za okres od października roku poprzedniego do września danego roku. W tym okresie ubezpieczona pobierała zasiłek chorobowy od 16 stycznia do 18 marca oraz od 20 kwietnia do 19 maja. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota przychodu za październik, listopad i grudzień poprzedniego roku oraz za kwiecień, czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień tego roku, podzielony przez 8. W podstawie wymiaru zasiłku nie uwzględnia się przychodu za luty, w którym ubezpieczona przez cały miesiąc nie wykonywała działalności i otrzymała zasiłek chorobowy oraz za styczeń, marzec i maj, w których wykonywała działalność przez mniej niż połowę miesiąca.
Jeżeli w okresie, z którego ustalana jest podstawa wymiaru zasiłku, ubezpieczony wykonywał pracę przez mniej niż połowę miesiąca z przyczyn wymienionych wyżej i w związku z tym przychód ubezpieczonego w każdym miesiącu uległ zmniejszeniu, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się przychód za wszystkie miesiące.
W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przychód w faktycznej wysokości, bez uzupełniania.
Podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, do którego prawo powstało po 7 lutego 2005 r., przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem, dla którego jest określona najniższa podstawa wymiaru składek, nie podwyższa się do kwoty najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe.
Zasada ta dotyczy także podstawy wymiaru zasiłku przysługującego duchownemu, który podlegał ubezpieczeniu chorobowemu z dwóch tytułów, tj. jako osoba duchowna oraz z tytułu pozostawania w stosunku pracy i opłacał składki od różnicy pomiędzy kwotą minimalnego wynagrodzenia a przychodem ze stosunku pracy. Po ustania tytułu ubezpieczenia pracowniczego (rozwiązanie stosunku pracy), podstawa wymiaru zasiłku chorobowego wypłacanego z tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu osób duchownych, przysługującego za okres po ustaniu zatrudnienia, nie ulega podwyższeniu do najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób duchownych.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego osobom odbywającym służbę zastępczą stanowi miesięczna kwota świadczenia pieniężnego, określona w przepisach o służbie zastępczej, w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, po odliczeniu 18,71% tej kwoty.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 100% przeciętnego wynagrodzenia. Kwota ta jest ustalana miesięcznie na okres trzech miesięcy, poczynając od trzeciego miesiąca kalendarzowego każdego kwartału i nie jest pomniejszana o 18, 71%.
Przedstawione wcześniej zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego, z tym że podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie ogranicza się do 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za poprzedni kwartał.
Podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego stanowi podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, po waloryzacji dokonanej na zasadach określonych w pkt 58.
Podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli w pobieraniu zasiłków – bez względu na ich rodzaj – nie było przerwy lub przerwa trwała krócej niż trzy miesiące kalendarzowe. Jeżeli poprzednio pobieranym świadczeniem było świadczenie rehabilitacyjne i w związku z tym podstawa wymiaru podlegała waloryzacji, podstawę wymiaru kolejnego zasiłku stanowi kwota przyjęta jako podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, tj. po waloryzacji.
Przykład 3
Ubezpieczona, która jest osobą współpracującą z osobą prowadzącą działalność pozarolniczą, w dniu 28 grudnia urodziła dziecko. W okresie od 4 czerwca do 2 grudnia (182 dni) pobierała zasiłek chorobowy. Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonej została ustalona z uwzględnieniem przychodu za okres od czerwca poprzedniego roku do maja tego roku. Następnie ubezpieczonej przyznano świadczenie rehabilitacyjne od 3 grudnia. Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego podlegała waloryzacji. Od 28 grudnia ubezpieczona ma prawo do zasiłku macierzyńskiego. Podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego nie ustala się ponownie. Jest to kwota, która stanowiła podstawę wymiaru przysługującego wcześniej świadczenia rehabilitacyjnego, tj. zwaloryzowana podstawa wymiaru zasiłku chorobowego.
Zasady określonej w pkt 154 nie stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń przysługujących poborowym odbywającym służbę zastępczą.
Zasada przedstawiona w pkt 154 ma zastosowanie w przypadku gdy przed przerwą ubezpieczony pobierał zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego, a po przerwie zasiłek z ubezpieczenia chorobowego. W takim przypadku do podstawy wymiaru zasiłku przysługującego po przerwie jest przyjmowana podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe z okresu poprzedzającego poprzednią niezdolność do pracy, po pomniejszeniu o 18,71%. W przypadku ubezpieczonego, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, podstawy te mogą się różnić, w związku z tym, że podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe podlega ograniczeniu do 250 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, natomiast podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe takiemu ograniczeniu nie podlega oraz w związku z tym że okresy podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i ubezpieczeniu wypadkowemu mogą być różne.
Zasada określona w pkt 156 ma odpowiednie zastosowanie, gdy przed przerwą przysługiwał zasiłek z ubezpieczenia chorobowego, a po przerwie krótszej niż trzy miesiące kalendarzowe, zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Dotyczy również przypadków nieprzerwanych okresów pobierania zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. nr 60, poz. 636 i nr 110, poz. 1256; 2000 nr 53, poz. 633; 2001 nr 99, poz. 1075 i nr 154, poz. 1791; 2002 nr 199, poz. 1673 i nr 241, poz. 2074; 2004 nr 121, poz. 1264 oraz 2005 nr 10, poz. 71).
Fragment pochodzi z opracowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pt. „Komentarz do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – wybrane zagadnienia”.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych