Wszystko o emeryturze

Kto jest uprawniony do emerytury oraz wcześniejszej emerytury? Co oznaczają terminy: okresy składkowe, nieskładkowe? Jak liczyć podstawę wymiaru emerytury oraz samą emeryturę?

Kto jest uprawniony do otrzymania emerytury?

Warunkiem nabycia prawa do świadczenia jest osiągnięcie wymaganego minimalnego wieku i stażu pracy. I tak dla osób:

Urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.

W przypadku emerytury o skróconym okresie składkowym i nieskładkowym o 5 lat należy liczyć się z brakiem gwarancji podwyższenia jej do wysokości najniższego świadczenia, gdy wyliczona wysokość emerytury będzie mniejsza niż najniższej emerytury.

Jeżeli ubezpieczony urodzony przed 1 stycznia 1949 r. pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, w drodze do lub z pracy, bądź przyznanej z tytułu choroby zawodowej, to jest uprawniony do skorzystania z emerytury przed osiągnięciem wieku wymaganego dla podstawowej grupy ubezpieczonych, tj.:

W przypadku, m.in.: inwalidów wojennych i wojskowych, kombatantów, pracowników urzędów państwowych, pracowników samorządowych, żołnierzy zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianych w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu, nauczycieli akademickich, pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze istnieje możliwość wcześniejszego nabycia prawa do emerytury na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Bez względu na wiek mogą przejść na emeryturę (na zasadach określonych w odrębnych przepisach): nauczyciele urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., posłowie i senatorzy, którzy do dnia 31 grudnia 1997 r. spełnili warunki do przyznania świadczenia, tj. udowodnili okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 30 lat – dla kobiet i co najmniej 40 lat – dla mężczyzn oraz górnicy. Uprawnienia do emerytury nabywają też osoby bez względu na wiek, jeżeli opiekują się dzieckiem wymagającym stałej opieki. Powinny jednak do 31 grudnia 1998 r. spełnić warunki wymagane do uzyskania emerytury.

Urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Osoby te mogą przechodzić na emeryturę na ogólnych warunkach określonych dla grupy osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., w tym korzystać również z wcześniejszych emerytur. Możliwe jest to, o ile osoba uprawniona nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego oraz spełniła warunki do uzyskania emerytury na dotychczasowych warunkach do dnia 31 grudnia 2006 r. Ponadto wymagane jest, aby nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy wobec ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Niespełnienie warunków wymaganych do uzyskania emerytury do dnia 31 grudnia 2006 r. umożliwia tej grupie ubezpieczonych, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze skorzystanie z tzw. emerytur pomostowych.

Jeżeli jednak została podpisana umowa o członkostwo z funduszem emerytalnym lub nie spełnione zostały warunki do uzyskania emerytury na dotychczasowych warunkach do dnia 31 grudnia 2006 r., to do uzyskania prawa do emerytury wystarcza osiągnięcie wieku 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Brak jest wymogu posiadania minimalnego okresu ubezpieczenia. Dotyczy to w szczególności osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., ponieważ oni nabywać będą prawo do emerytury na nowych warunkach.

Wysokość emerytury dla Urodzonych po 31 grudnia 1948 r, będzie wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony zdecyduje się przejść na emeryturę.
Podstawę obliczenia emerytury utworzy kwota składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne, ich coroczną waloryzację oraz zwaloryzowany kapitał początkowy (jeśli ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu przed 1 stycznia 1999 r.).

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę zostanie wyrażony w latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna służąca do ustalenia liczby miesięcy, w których przeciętnie będzie pobierana nowa emerytura. Przekroczenie tej liczby miesięcy nie będzie miało żadnego wpływu na wysokość i zasady waloryzacji pobieranego później świadczenia. Średnie dalsze trwanie życia dla wieku emerytalnego jest ustalane wspólnie dla mężczyzn i kobiet. Dane, w formie tablic dalszego trwania życia, są publikowane corocznie przez Prezesa GUS w terminie do dnia 31 marca. Tablice te będą podstawą do przyznawania emerytur na wnioski ubezpieczonych zgłoszone od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. mogły wybrać, czy zechcą ulokować całą składkę emerytalną na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS w ramach I filaru, czy też, do 31 grudnia 1999 r., zdecydowały się na wybór jednego z otwartych funduszy emerytalnych w ramach II filaru, co powoduje konieczność przekazania części składki emerytalnej do wybranego funduszu emerytalnego.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1968 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. muszą ulokować część składki emerytalnej na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS, a część w jednym z otwartych funduszy emerytalnych (obowiązkowy podział składki między I i II filar).

Wysokość emerytury mieszanej

Przepisami ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 169, poz. 1412) zostało określone, że emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej urodzonej po 31 grudnia 1948 r. będzie wynosiła:

• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2009:
  80 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 (na zasadach dotychczasowych) oraz 20 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 (na nowych zasadach),
• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2010:
  70 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 (na zasadach dotychczasowych) oraz 30 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 (na nowych zasadach),
• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2011:
  55 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 (na zasadach dotychczasowych) oraz 45 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 (na nowych zasadach),
• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2012:
  35 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 (na zasadach dotychczasowych) oraz 65 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 (na nowych zasadach),
• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2013:
  20 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 (na zasadach dotychczasowych) oraz 80 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 (na nowych zasadach).

Powyższe uregulowania nie będą stosowane do osób, które są członkami otwartego funduszu emerytalnego oraz do tych ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie przepisów art. 46 lub 50, a więc przepisów o tzw. wcześniejszych emeryturach, przyznawanych przed osiągnięciem 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn

Okresy składkowe, nieskładkowe i uzupełniające

Do obliczenia stażu ubezpieczeniowego bierze się pod uwagę:

• okresy składkowe – są nimi m.in.: okresy ubezpieczenia, opłacania składki na ubezpieczenie społeczne oraz np. zasadniczej służby wojskowej, działalności kombatanckiej, pracy przymusowej, internowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Szczegółowo wymienione są w art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dokumentowane są m.in. przez: świadectwa pracy, wpisy do legitymacji ubezpieczeniowej w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, potwierdzenie ubezpieczenia przez ZUS, potwierdzenie opłacania składek, książeczkę wojskową lub zaświadczenie Wojskowej Komisji Uzupełnień, zaświadczenia wydawane przez Instytut Pamięci Narodowej lub Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, zaświadczenia i decyzje Urzędu Pracy, dokumenty wydawane przez inne podmioty oraz zeznania świadków.
• okresy nieskładkowe – są nimi m.in. okresy: pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego (chorobowego i opiekuńczego), świadczenia rehabilitacyjnego, okresu nauki w szkole wyższej, niewykonywania pracy na skutek represji politycznych, pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego. Szczegółowo wymienione są w art. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dokumentowane są m.in. przez: zaświadczenia pracodawcy, decyzje ZUS, dyplomy ukończenia szkoły wyższej, zaświadczenia wystawione przez szkoły wyższe, zaświadczenia i decyzje Urzędu Pracy, dokumenty wydawane przez inne podmioty oraz zeznania świadków.

• okresy uzupełniające – to okresy mogące zostać uwzględnione, jeżeli suma okresów składkowych i nieskładkowych nie wystarcza do uzyskania prawa do emerytury i traktuje się je jako okresy składkowe. Są nimi:
  – okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki;
  – przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia;
  – przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Jeśli wymienione okresy uzupełniające zostały już uwzględnione do nabycia prawa do świadczenia z tytułu ubezpieczenia rolników, to nie mogą być już uwzględniane przy ustalaniu okresu wymaganego do przyznania emerytury z ZUS.

Przykład:

Ubezpieczony 65 letni mężczyzna złożył wniosek o przyznanie emerytury. Zdołał udokumentować 3 lata i 2 miesiące okresów składkowych oraz 19 lat i 6 miesięcy okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego.

W tym wypadku do wymaganego stażu ubezpieczeniowego zostanie zaliczony pełny udowodniony wymiar okresu składkowego, tj. 3 lata i 2 miesiące oraz 16 lat i 10 miesięcy okresów uzupełniających, do jakich zaliczana jest praca w gospodarstwie rolnym. W sumie daje to 20 lat stażu ubezpieczeniowego wymaganego dla uzyskania emerytury o skróconym okresie składkowym i nieskładkowym. Emerytura taka nie ma jednak gwarancji podwyższenia jej wysokości do kwoty najniższej emerytury.

Ustalone tak okresy od ukończenia 15 roku życia powinny zostać wpisane do kwestionariusza dotyczącego okresów składkowych i nieskładkowych, tj. do druku ZUS RP-6

Co to jest podstawa wymiaru emerytury

Wysokość emerytury ustalanej według dotychczasowych zasad uzależniona jest od następujących składników:

• wysokości podstawy wymiaru,
• uwzględnionego okresu składkowego i nie składkowego,
• kwoty bazowej, obowiązującej w dacie powstania prawa do świadczenia.

Podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenie emerytalne, według przepisów prawa polskiego, z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie (z ostatnich 19 lat kalendarzowych – dla wniosków zgłoszonych w 1999 r. i z ostatnich 20 lat – dla wniosków zgłoszonych w 2000 r. i w latach następnych).

Ubezpieczony może również wskazać do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z okresu 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.
Oprócz podstawy wymiaru składek do podstawy wymiaru emerytury dolicza się inne składniki przysługujące ubezpieczonemu (m.in. kwoty zasiłków chorobowych, wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy itp.).

Osoba, która miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, może do obliczenia podstawy wymiaru emerytury wskazać podstawę wymiaru tej renty w wysokości uwzględniającej kolejne waloryzacje tej podstawy wymiaru lub wnioskować o ustalenie nowej podstawy.

Osoba, która pobierała świadczenie przedemerytalne, może wskazać podstawę wymiaru emerytury przyjętą do ustalenia świadczenia przedemerytalnego w wysokości uwzględniającej wszystkie kolejne waloryzacje lub wnioskować o ustalenie nowej podstawy. Podstawę wymiaru emerytury ustala się mnożąc indywidualny wskaźnik podstawy wymiaru przez kwotę bazową.

Kwota bazowa

Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego wynagrodzenia, pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Kwota bazowa jest ustalana corocznie i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

Od 1 marca 2006 r. kwota bazowa wynosi 1977,20 zł.

Emerytura wynosi: 24% kwoty bazowej, o której mowa wyżej, oraz
po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nie składkowych
– z uwzględnieniem szczególnych regulacji.

Emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru wcześniej przyznanej renty (lub podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjętej do obliczenia świadczenia przedemerytalnego), oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury. Regulacji tej nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Okresy nie składkowe uwzględnia się w wymiarze nie przekraczającym 1/3 uwzględnionych okresów składkowych.

Liczymy podstawę wymiaru emerytury

Wysokość emerytury ustalanej według dotychczasowych zasad uzależniona jest od następujących składników:

• wysokości podstawy wymiaru,
• uwzględnionego okresu składkowego i nie składkowego,

kwoty bazowej, obowiązującej w dacie powstania prawa do świadczenia.

Liczymy wysokość emerytury

Przykład

Ubezpieczony urodzony 2 marca 1941 r. udowodnił łącznie 35 lat okresów składkowych oraz 4 lata okresów nie składkowych. Łączny udowodniony staż ubezpieczeniowy wynosi 39 lat. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych wynosi 68,64%, a więc podstawa wymiaru emerytury wynosi 1.357,15 zł (68,64% x 1977,20 zł, tj. obowiązująca aktualnie kwota bazowa).

Obliczenie wysokości emerytury:

24% x 1977,20 zł = 474,53 zł

(420 mies. x 1,3%) : 12 mies. x 1357,15 zł = 617,50 zł

(48 mies. x 0,7%) : 12 mies. x 1357,15 zł = 38,00 zł

Łączna kwota emerytury wynosi 1.130,00 zł miesięcznie (474,53 + 617,50 + 38,00).

Najniższa wysokość emerytury od 1 marca 2006 r. wynosi 597,46 zł.

Co powinni wiedzieć przyszli emeryci kontynuujący pracę zawodową

Na zawieszenie lub zmniejszenie emerytur i rent wpływa przychód uzyskany przez emerytów lub rencistów będących jednocześnie:

• pracownikami,
• pracownikami wykonującymi jednocześnie umowę zlecenia, umowę agencyjną lub umowę o dzieło na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy,
• osobami wykonującymi pracę nakładczą,
• członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi,
• osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność lub osobami z nimi współpracującymi,
• osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• żołnierzami zawodowymi,
• funkcjonariuszami Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej i Służby Więziennej.

Zasady dotyczące zawieszania i zmniejszania wysokości emerytur i rent nie dotyczą emerytów i rencistów osiągających honoraria z tytułu działalności twórczej i artystycznej.
Stosuje się je natomiast w odniesieniu do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego w związku z posiadaniem ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz osób wykonujących działalność, nie podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

Przy ustalaniu przychodu uwzględnia się także kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego. Do przychodu tego wlicza się również wynagrodzenia za czas niezdolności pracownika do pracy wypłacone na podstawie przepisów Kodeksu pracy.

Do przychodów mających wpływ na zawieszanie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych nie wlicza się natomiast przychodów uzyskiwanych z tytułu wykonywania pracy zarobkowej nie objętej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi.

Przychody nieobjęte obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, a tym samym nie uwzględniane przy ustalaniu przychodu wpływającego na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń, to np. uzyskiwane z tytułu:

• darowizn i zapomóg,
• umowy o dzieło, praw autorskich i patentowych,
• wynajmu lub dzierżawy nieruchomości albo lokali, chyba że wynajem lub dzierżawa stanowią przedmiot działalności gospodarczej.

Na zmniejszenie wysokości emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba wpływa przychód w wysokości przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższej jednak niż 130% tego wynagrodzenia. Wysokość tego zmniejszenia uzależniona jest od kwoty osiąganego przychodu. Określone zostały maksymalne kwoty zmniejszeń.

Kwoty maksymalnych zmniejszeń zostały ustalone w następujących wysokościach:

• 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla emerytury i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 18% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 20,4% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba,

a następnie podwyższane są w kolejnych terminach waloryzacji.

Świadczenie podlega zmniejszeniu o kwotę maksymalnego zmniejszenia wyłącznie wówczas, gdy przychód osiągnięty przez emeryta lub rencistę, przekraczający 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jest wyższy od kwoty maksymalnego zmniejszenia.

Jeżeli natomiast przychód osiągnięty przez świadczeniobiorcę przekracza dopuszczalną kwotę przychodu obliczoną wskaźnikiem 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia o kwotę niższą od kwoty maksymalnego zmniejszenia, to wysokość świadczenia ulega zmniejszeniu o faktyczną kwotę przekroczenia. Osiąganie przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia powoduje zawieszenie prawa do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.

Co trzeba wiedzieć

Kwoty maksymalnego zmniejszenia, podwyższane poprzez zastosowanie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji, wynoszą:

• dla emerytury i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy – 413,37 zł od 1 marca 2006 r.,
• dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy – 310,05 zł od 1 marca 2006 r.,
• dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba – 351,38 zł od 1 marca 2006 r.

Dopuszczalne kwoty limitów w 2005 i 2006 r.

70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
    

Kwota graniczna przychodu w 2005 r. odpowiadająca:

• 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi 19 814,50 zł
• 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi 36 797,40 zł

Dokumenty niezbędne do wystąpienia z wnioskiem o emeryturę

Podstawą do rozpoczęcia przez ZUS postępowania w sprawie świadczenia emerytalnego jest poprawnie wypełniony wniosek dostępny w ZUS (ZUS RP-1). Wniosek emerytalny może zgłosić do ZUS sam ubezpieczony lub jego pełnomocnik. Wniosek musi zostać złożony do jednostki ZUS właściwej ze względu na miejsce zameldowania wnioskodawcy.

Ubezpieczony ubiegający się o emeryturę ma zagwarantowane prawo do wymagania od pracodawcy pomocy w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczenia. Pracodawca nie może odmówić wydawania pracownikowi zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do emerytury lub jej wysokości.

Wniosek o emeryturę przyjmują uspołecznione zakłady pracy od pracowników, a zakłady karne lub areszty śledcze od osób pozbawionych wolności. Wniosek o emeryturę powinien zostać dostarczony do ZUS za zgodą ubezpieczonego do 30 dni przed zamierzonym terminem przejścia na emeryturę. Natomiast od pracowników nie uspołecznionych zakładów pracy oraz od osób nie będących pracownikami wniosek o emeryturę przyjmują jednostki ZUS, właściwe ze względu na miejsce stałego pobytu wnioskodawcy.

Istnieje możliwość wycofania zgłoszonego przez siebie wniosku o emeryturę, jednak jedynie do dnia uprawomocnienia się decyzji, czyli w miesiąc od dnia jej doręczenia.

Do wniosku o emeryturę (ZUS RP-1) należy dodatkowo dołączyć:

• dokument stwierdzający datę urodzenia;
• kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nie składkowych (ZUS RP-6), w którym należy podać posiadane przez ubezpieczonego okresy składkowe i nie składkowe na podstawie posiadanych dokumentów potwierdzających istnienie tych okresów;
• dokumenty potwierdzające istnienie okresów składkowych i nie składkowych wydawane przez zakłady pracy i inne uprawnione do tego instytucje i organizacje (np.: świadectwa pracy, wpisy do legitymacji ubezpieczeniowej, książeczka wojskowa, dyplomy ukończenia szkół);
• zaświadczenie o wynagrodzeniu w kolejnych latach pracy (ZUS RP-7) wydawane tylko przez pracodawcę. Powinno ono być pobrane od każdego z pracodawców. Innym dokumentem może być legitymacja ubezpieczeniowa z wpisami o okresach zatrudnienia i osiąganych wynagrodzeniach.

W przypadku gdy przyznanie emerytury uzależnione jest od zaliczenia do grupy inwalidzkiej, niezbędne jest dołączenie zaświadczenia o istnieniu inwalidztwa.

Uzyskanie decyzji i postępowanie odwoławcze

Decyzja o prawie do emerytury lub jej wysokości po raz pierwszy ZUS powinien wydać w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.

Wypłata emerytury następuje niezwłocznie po wydaniu decyzji, o ile ustalone zostało prawo do świadczenia oraz jego wysokość w wyniku decyzji ZUS.

Po wydaniu decyzji ZUS wypłaca emeryturę w najbliższym terminie płatności. Jednak, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni, wypłata następuje w następnym terminie płatności.

Postępowanie odwoławcze

Odwołanie od decyzji emerytalnej może zostać wniesione przez ubezpieczonego w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się do okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem ZUS.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.)
• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 162, poz. 1118 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. nr 10, poz. 49 z późn. zm.)

Zobacz: Zestawienie przeciętnych wynagrodzeń w latach 1950-2005

Artur Rdzanek, Przemysław Gogojewicz

Artur Rdzanek, Przemysław Gogojewicz