Obowiązek dokumentowania obrotu dla potrzeb podatku VAT fakturami VAT przez podatników tego podatku określony został w art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, póz. 535 ze zm.). W myśl tego przepisu, podatnicy, o których mowa w art. 15 ustawy, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą dokonanie sprzedaży.
Wyjątki
Podatnicy, o których mowa w art. 15 ustawy o VAT – to osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, zdefiniowaną w ust. 2 tego przepisu, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Od podstawowego obowiązku wystawiania faktur VAT, określonego w powołanym art. 106 ustawy o VAT, istnieją oczywiście wyjątki:
- podatnicy nie mają obowiązku wystawiania faktur VAT osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej, chyba że osoby te zażądają udokumentowania transakcji fakturą,
- w przypadku sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu istnieje obowiązek wystawienia faktury również na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, Obowiązek wystawiania faktur dotyczy także dostawy towarów lub świadczenia usług, dokonywanych przez podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni lub zwolnieni, jeżeli miejscem opodatkowania tych czynności jest terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju lub terytorium państwa trzeciego i dla tych czynności podatnicy ci nie są zidentyfikowani dla podatku od wartości dodanej lub – w przypadku terytorium państwa trzeciego – podatku o podobnym charakterze.
Zasady wystawiania faktur VAT
Ustawa nie określa jednolitego wzoru faktury, ograniczając się do określenia w art. 106 ust. 1, iż powinny na niej figurować: potwierdzenie dokonania sprzedaży (co oznacza, że w sytuacji gdy nie mamy do czynienia ze sprzedażą – faktura VAT nie znajdzie zastosowania), data dokonania sprzedaży, cena jednostkowa bez sprzedaży (cena netto), podstawa opodatkowania (wartość netto), stawka podatku, kwota podatku, kwota należności, dane dotyczące podatnika i nabywcy.
Zasady wystawiania faktur VAT i innych dokumentów z nimi zrównanych uregulowane zostały szczegółowo w przepisach rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 97, póz. 971) zwanym dalej rozporządzeniem w sprawie faktur i tam właśnie odnaleźć można listę elementów niezbędnych na fakturze VAT, którymi są:
- imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy;
- numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy, z pewnymi zastrzeżeniami
zawartymi w § 12 ust. 10 i 11, a dotyczącymi numerów identyfikacyjnych; - dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży oraz data wystawienia i numer kolejny faktury oznaczonej jako „FAKTURA VAT”; podatnik może podać na fakturze miesiąc i rok dokonania sprzedaży w przypadku sprzedaży o charakterze ciągłym;
- nazwa towaru lub usługi;
- jednostka miary i ilość sprzedanych towarów lub rodzaj wykonanych usług;
- cena jednostkowa towaru lub usługi bez kwoty podatku (cenę jednostkową netto);
- wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto);
- stawki podatku;
- suma wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług z podziałem na poszczególne stawki podatku i zwolnionych od podatku oraz niepodlegających opodatkowaniu;
- kwota podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku;
- wartość sprzedaży towarów lub wykonanych usług wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku lub zwolnionych od podatku, lub niepodlegających opodatkowaniu;
- kwota należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażona cyframi i słownie.
Zgodnie z przepisami ustawy o VAT – zgodnymi w tym zakresie z dyrektywami unijnymi – faktury VAT nie muszą być podpisywane ani przez wystawcę ani przez odbiorcę.
Faktura wewnętrzna
Zgodnie z art. 106 ust. 7 ustawy o VAT, faktury wewnętrzne służą do dokumentowania następujących zdarzeń:
- przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia;
- wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności w całości lub w części;
- nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków;
- organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzonym przedsiębiorstwem, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części;
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów;
- dostawa towarów, dla których podatnikiem jest ich nabywca;
- import usług;
- zwrot kwot dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze.
Dane, jakie powinna zawierać faktura wewnętrzna określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie faktur.
Zgodnie z § 28 ww. rozporządzenia do faktur wewnętrznych stosuje się odpowiednio regulacje dotyczące zasad wystawiania „zwykłych” faktur VAT (czyli określone w § 12, § 16-20, § 22-23 i § 26 rozporządzenia), z tym że w przypadku:
- czynności określonych w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy (czyli m.in. przekazania towarów na potrzeby reprezentacji i reklamy), gdy brak jest konkretnego nabywcy towaru lub usługi, faktura nie zawiera danych dotyczących tego nabywcy oraz kwoty należnej z tytułu wykonania tych czynności;
- dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów oraz importu usług, faktury mogą nie zawierać numeru identyfikacji podatkowej kontrahenta.
Faktury wewnętrzne, można wystawić w jednym egzemplarzu i należy przechowywać wraz z całą dokumentacją dotyczącą podatku.
Zgodnie z art. 106 ust. 7, podatnik ma prawo do wystawienia jednej faktury wewnętrznej za dany okres rozliczeniowy (miesiąc lub kwartał) dokumentującej dokonane w tym okresie czynności.
Rozporządzenie nie określa urzędowego wzoru faktury wewnętrznej. Istnieje zatem duża dowolność w jej konstruowaniu, z tym że zachować należy minimum danych wymaganych na podstawie cytowanych powyżej przepisów ustawy oraz rozporządzenia wykonawczego.
Faktura VAT marża
Podatnicy świadczący ustugi turystyki (art. 119 ustawy) jak również podatnicy dokonujący dostawy towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków (art. 120 ustawy), dla których podstawą opodatkowania jest marża, dokumentują powyższe czynności tzw. „fakturą VAT marża”.
Dane jakie powinny znaleźć się na fakturze oznaczonej jako faktura VAT marża, określone zostały w przepisie § 12 ust. 8 rozporządzenia Ministra Finansów z dn-ia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie faktur. Faktura ta powinna zawierać:
- imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,
- numer NIP sprzedawcy i nabywcy,
- dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży oraz datę wystawienia i numer kolejny faktury,
- nazwę usługi,
- rodzaj wykonywanych usług,
- kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie,
- wyrazy „VAT marża”.
Faktura „VAT marża” jest więc dokumentem znacznie uproszczonym w porównaniu do zwykłej faktury VAT. Nie musi ona zawierać następujących danych: ceny jednostkowej usługi netto, wartości sprzedaży netto, stawki podatku, sumy wartości sprzedaży z podziałem na stawki, kwoty podatku od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku.
Podatnicy uprawnieni do stosowania szczególnej procedury rozliczania podatku VAT, o której mowa w art. 119 ustawy o VAT, nie mają obowiązku wyszczególniać na fakturze VAT swojej marży. W fakturze wpisują wyłącznie kwotę należności ogółem wyrażoną cyframi i słownie.
Podstawa prawna: Ustawa o podatku od towarów i usług (Dz.U z 2004 r Nr 54 poz, 535 z póź zm.)
Przemysław Gogojewicz