Zasady zwrotu podatku VAT dla podatników nieposiadających siedziby na terytorium Wspólnoty regulują przepisy XIII Dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 17 listopada 1986 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (86/560/EEC).
Warunki ubiegania się o zwrot podatku VAT
Przepisy XIII Dyrektywy stanowią konsekwencję zasad określonych w VI Dyrektywie, która przewiduje neutralność podatku VAT dla podatników oraz powszechność opodatkowania działalności gospodarczej na terytorium Wspólnoty.
W zasadzie uregulowania zawarte w XIII Dyrektywie są zbliżone do wynikających z VIII Dyrektywy, która dotyczy zasad i warunków dokonywania zwrotu podatnikom, których siedziba znajduje się w państwie członkowskim.
Podmiotem uprawnionym do żądania zwrotu podatku jest podatnik nieposiadający siedziby na terytorium Wspólnoty, który na terytorium kraju zwrotu nie wykonywał w okresie objętym wnioskiem, czynności podlegających opodatkowaniu. W przypadku gdyby wykonywał czynności podlegające opodatkowaniu w danym kraju, byłby obowiązany do zarejestrowania się dla celów VAT na jego terytorium i odzyskiwałby podatek dokonując obniżenia podatku należnego o podatek naliczony w składanych deklaracjach.
Jest oczywiście pewna grupa usług, które pomimo tego, że należą do czynności opodatkowanych, nie są wyłączone z możliwości ubiegania się o zwrot podatku VAT. Należą do nich usługi transportowe i usługi z nimi związane, wykonywane na terytorium kraju zwrotu. Generalnie usługi te korzystają ze zwolnienia z opodatkowania z prawem jednak do odliczenia podatku naliczonego.
Wyjątki
Przewoźnicy nie muszą rejestrować się w państwach, na terytorium których wykonują swoje usługi, jednak ponoszą tam pewne koszty związane z prowadzoną działalnością. Nie mogąc zatem realizować prawa do odliczenia podatku VAT poprzez obniżanie podatku należnego, które wiązałoby się z koniecznością rejestracji i składania deklaracji we wszystkich państwach, w których świadczone są usługi, przewoźnicy mają możliwość ubiegania się o zwrot podatku w danym państwie członkowskim.
Drugim wyjątkiem od ogólnej zasady jest świadczenie usług, w przypadku których podatek płacony jest wyłącznie przez usługobiorcę. Usługodawca nie musi w takim przypadku rejestrować się w państwie, na terytorium którego wykonał usługę. Wszelkie obowiązki dotyczące rozliczeń z tytułu podatku VAT przejmuje usługobiorca. Aby jednak zapłacony za granicą podatek VAT był dla usługodawcy finansowo neutralny, XIII Dyrektywa umożliwiła mu ubieganie się o zwrot podatku.
W oparciu o regulacje unijne, polskie przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 23 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku od towarów i usług niektórym podmiotom (Dz. U. nr 89, póz. 851), określającego zasady zwrotu podatku zagranicznym podmiotom wskazują, iż w drodze wyjątku wymienione niżej czynności wykonywane na terytorium Polski nie skutkują brakiem możliwości ubiegania się o zwrot VAT:
- usługi transportowe i usługi pomocnicze związane bezpośrednio z importem towarów, w przypadku gdy wartość tych usług zwiększyła podstawę opodatkowania,
- usługi w zakresie kontroli i nadzoru ruchu lotniczego, świadczone na rzecz przewoźników powietrznych oraz innych podmiotów wykonujących rejsy w transporcie międzynarodowym,
- usługi związane z obsługą startu, lądowania, parkowania, obsługą pasażerów i ładunków oraz inne usługi świadczone na rzecz przewoźników powietrznych oraz innych podmiotów wykonujących rejsy w transporcie międzynarodowym,
- usługi świadczone na obszarze polskich portów morskich, związane z transportem
międzynarodowym, polegające na obsłudze lądowych i morskich środków transportu, - usługi ratownictwa morskiego, nadzoru nad bezpieczeństwem żeglugi morskiej i śródlądowej oraz usługi związane z ochroną środowiska morskiego i utrzymaniem akwenów portowych i torów podejściowych,
- usługi związane z obsługą statków, wymienionych w klasie PKWiU ex 35.11 należących do armatorów morskich, z wyłączeniem usług świadczonych na cele osobiste załogi,
- usługi polegające na remoncie, przebudowie lub konserwacji statków, wymienionych w klasie PKWiU ex 35.11 oraz ich części składowych,
- usługi polegające na remoncie, przebudowie lub konserwacji środków transportu lotniczego oraz ich wyposażenia i sprzętu zainstalowanego na nich, używanych do transportu międzynarodowego,
- usługi, w stosunku do których podatnikami rozliczającymi podatek od towarów i usług są usługobiorcy usług z importu a więc:
– usługi niematerialne, o których mowa wart. 27 ust. 4 ustawy, a ponadto
– wewnątrzwspólnotowe usługi transportu towarów,
– usługi pomocnicze do wewnątrzwspólnotowej usługi transportu towarów, takie jak załadunek, rozładunek, przeładunek i podobne czynności,
– usługi pośrednictwa i spedycji związane z wewnątrzwspólnotowymi usługami
transportu towarów,
– usługi wykonywane przez pośredników,
– usługi wyceny majątku rzeczowego ruchomego i usługi na ruchomym majątku rzeczowym jeżeli nabywca usługi poda swój wewnątrzwspólnotowy numer, pod jakim jest zidentyfikowany dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych; - dostawy towarów, dla której zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy podatnikiem jest ich nabywca.
Wydatki, które dają prawo do otrzymania zwrotu VAT
Podatek VAT od poniesionych wydatków można odzyskać tylko wtedy, gdy zakupione towary bądź usługi są związane z:
- działalnością gospodarczą, która dawałaby prawo do odliczenia podatku VAT, gdyby była prowadzona w kraju zwrotu;
- działalnością opodatkowaną lub sprzedażą zwolnioną, która uprawnia jednak do odliczenia podatku naliczonego w kraju siedziby,
- transakcjami, wodniesieniu do których obowiązanym do zapłaty podatku jest usługobiorca.
Prawo do zwrotu podatku VAT będzie wiec przysługiwało podatnikowi nieposiadającemu siedziby w danym kraju, jeżeli w porównywalnych warunkach prawo takie przysługiwałoby podatnikowi mającemu siedzibę w tym kraju. Przede wszystkim wydatki muszą dawać prawo do odliczenia podatku VAT w państwie zwrotu. Nie może bowiem mieć miejsca sytuacja, w której zakres odliczeń dla podatnika krajowego jest węższy niż podatnika nieposiadającego siedziby w danym państwie.
Ograniczenia stosowane przez państwa członkowskie
Państwa członkowskie mogą skorzystać również z prawa nałożenia dodatkowych wymogów na podmioty ubiegające się o zwrot podatku. Mają także możliwość wyłączenia pewnych kategorii kosztów z katalogu wydatków uprawiających do ubiegania się o zwrot.
W odróżnieniu od postanowień VIII Dyrektywy, państwa członkowskie mają możliwość wprowadzenia zasady wzajemności w stosunku do podatników spoza Wspólnoty ubiegających się o zwrot podatku. Zasada ta uzależnia dokonanie zwrotu podatku VAT od przyznania przez państwa trzecie porównywalnego prawa, które umożliwiałoby odzyskanie podatku VAT podmiotom zagranicznym. Nie wszystkie państwa skorzystały z tego prawa. Zasady wzajemności nie wymagają m.in.: Belgia, Dania, Finlandia, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Szwecja i Wielka Brytania. Wśród tych, które wprowadziły zasadę wzajemności jest Polska, Francja, Hiszpania, Niemcy i Portugalia. Część państw wprowadziło wymóg istnienia umowy dwustronnej pomiędzy państwami, która reguluje zasady zwrotu podatku VAT. Należą do nich m. in.: Austria, Grecja i Włochy.
Ponadto, państwa członkowskie dokonujące zwrotu podmiotom spoza Wspólnoty, mogą nałożyć na wnioskujących wymóg ustanowienia w państwie zwrotu przedstawiciela podatkowego. Przedstawiciel w imieniu uprawionego podmiotu składa wniosek o zwrot podatku i otrzymuje ten zwrot. Ponosi, zatem odpowiedzialność za prawidłowe sporządzenie dokumentów i ewentualnie dokonuje zwrotu nienależnie wypłaconych kwot.
Podstawa prawna: Ustawa o podatku od towarów i usług (Dz.U z 2004 r Nr 54 poz, 535 z póź zm.)
Przemysław Gogojewicz