Urlop na żądanie. Kiedy faktycznie można go wziąć i ile dni przysługuje?

Kornelia Szczurek

31 maja 2024 (08:00) / Aktualizacja: 29 maja 2024 (11:30) Komentarze: 1

Urlop na żądanie, uregulowany w kodeksie pracy, jest elastycznym narzędziem, które umożliwia pracownikowi szybką reakcję na niespodziewane sytuacje życiowe. Odpowiednio wykorzystany może być nieocenionym wsparciem w zarządzaniu nieplanowanymi wydarzeniami, jednocześnie minimalizując zakłócenia w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.

Z uwagi na rosnącą potrzebę zachowania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, zrozumienie zasad regulujących ten rodzaj urlopu staje się kluczowe zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. W dalszej części artykułu omówimy sobie, kiedy można skorzystać z urlopu na żądanie, ile dni przysługuje pracownikowi, jak go zgłosić pracodawcy oraz jakie są obowiązki i prawa obu stron umowy o pracę w tym zakresie.

Warto przeczytać: Obowiązki pracodawcy, czyli co musisz wiedzieć, zatrudniając pracowników

Urlop w pracy – co warto wiedzieć?

Urlop w systemie pracy stanowi istotny element relacji między pracownikiem a pracodawcą. Wszelkie nieobecności pracownika, w tym urlopy, podlegają określonym regulacjom. Pracownik ma prawo do urlopu płatnego, który może wykorzystać zgodnie z dostępnym limitem dni płatnych. Jednym z rodzajów takiego urlopu jest urlop na żądanie.

W celu skorzystania z urlopu pracownik zazwyczaj składa pisemny lub elektroniczny wniosek o urlop, który musi zostać zatwierdzony przez pracodawcę. Jeśli ktoś ma zaległy urlop wypoczynkowy, może połączyć go z bieżącym urlopem, co pozwoli wykorzystać stary urlop.

Urlop wlicza się do wynagrodzenia pracownika, a dni płatne są uwzględniane przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego.

Urlop na żądanie

Urlop na żądanie to specyficzna forma urlopu, która przysługuje każdemu pracownikowi zgodnie z przepisami polskiego kodeksu pracy. Umożliwia on elastyczne reagowanie na niespodziewane sytuacje życiowe.

Zasady udzielania urlopu na żądanie wymagają, aby pracodawca został poinformowany o zamiarze skorzystania z tego uprawnienia, ale kodeks pracy nie precyzuje obowiązku zgłaszania powodu wzięcia urlopu.

Pracodawca zazwyczaj ma obowiązek udzielenia urlopu na żądanie, ze względu na ograniczoną możliwość odmowy, co czyni ten mechanizm istotnym elementem prawa pracy, zapewniając pracownikom dodatkową elastyczność i ochronę.

Urlop na żądanie a urlop wypoczynkowy

Niektórym wydaje się, że urlop na żądanie to dodatkowe dni odpoczynku, niezależne od urlopu wypoczynkowego. Taka interpretacja jest jednak błędna, gdyż urlop na żądanie stanowi integralną część urlopu wypoczynkowego i nie zwiększa łącznej liczby dni wolnych dostępnych dla pracownika.

Różnica między standardowym urlopem a urlopem na żądanie polega jedynie na sposobie zgłoszenia go pracodawcy. Ten drugi urlop zgłosić można bardziej spontanicznie, bez większego wyprzedzenia.

Zgodnie z przepisami prawa pracy niewykorzystany urlop wypoczynkowy nie przechodzi na kolejny rok kalendarzowy. Oznacza to, że pracownik traci prawo do tych dni wolnych.

Zasady korzystania z urlopu na żądanie

Pracownik ma prawo wziąć cztery dni rocznie urlopu na żądanie, zgodnie z przepisami kodeksu pracy. Zasady udzielania go wymagają, aby pracownik poinformował pracodawcę o zamiarze wzięcia takiego urlopu najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia. Powiadomienie szefa powinno nastąpić w formie, która jest przyjęta w danej firmie, na przykład elektronicznie lub ustnie. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia urlopu, chyba że istnieją wyjątkowe okoliczności, które uniemożliwiają jego przyznanie.

Urlop na żądanie przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, niezależnie od stażu pracy czy rodzaju wykonywanych obowiązków. Nie wymaga wcześniejszego planowania, co czyni go szczególnie użytecznym w przypadku nieprzewidzianych okoliczności.

Jak poinformować pracodawcę o chęci wzięcia urlopu na żądanie?

Zgłoszenie urlopu na żądanie pracodawcy może odbyć się tak naprawdę w dowolnej formie, pod warunkiem że jest ona akceptowana w danej firmie. Wniosek o urlop może więc zostać złożony osobiście, telefonicznie, smsem, e-mailem, a także na piśmie. Najlepiej jednak zrobić to pisemnie (w formie papierowej lub elektronicznej), żeby w razie ewentualnego dochodzenia mieć namacalny dowód, że zgłoszenie urlopu miało miejsce.

Wniosek o urlop na żądanie – wzór

Powiedzieliśmy już sobie, jak zgłosić wniosek o urlop, teraz omówimy, jak on powinien wyglądać. Prawo pracy nie przewiduje szczególnej formy wniosku o udzielenie urlopu na żądanie. Najważniejsze jednak, żeby zawrzeć w nim takie informacje jak:

• dane pracownika,
• dane pracodawcy,
• termin,
• wykorzystany limit urlopu,
• miejscowość i data,
• podpis pracownika.

Powód wzięcia urlopu na żądanie – czy trzeba go zgłaszać?

Pracownik ma prawo do urlopu na żądanie, co oznacza, że nie jest zobowiązany do zgłaszania powodu jego brania. Zgłoszenie urlopu na żądanie pracodawcy musi nastąpić najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu na żądanie, ale zgodnie z przepisami kodeksu pracy, pracownik nie musi wyjaśniać, dlaczego chce skorzystać z tego prawa.

Przysługujący pracownikowi urlop na żądanie najczęściej wykorzystywany jest na takie okoliczności jak:

• wypadek samochodowy,
• awaria środka transportu,
• śmierć kogoś bliskiego (jeśli nie przysługuje urlop okolicznościowy),
• włamanie i kradzież,
• nagła choroba bliskiej osoby.

Ile jest płatny urlop na żądanie?

Zapłata za urlop na żądanie jest wypłacana pracownikowi na takich samych warunkach jak za inne przepracowane dni. Otrzymuje on więc pełne wynagrodzenie za dni urlopu na żądanie, które zostały zgodnie z przepisami udzielone przez pracodawcę. Wynagrodzenie to jest wliczane do regularnej pensji pracownika i wypłacane w terminie ustalonym przez firmę.

Termin wykorzystania urlopu na żądanie

Termin wykorzystania urlopu na żądanie jest regulowany zasadami udzielania tego rodzaju urlopu, które określone zostały w kodeksie pracy.

Pracownik, mając prawo do czterech dni urlopu na żądanie w ciągu roku kalendarzowego, może samodzielnie zdecydować, kiedy chce skorzystać z tego uprawnienia. Jednak istotne jest, aby termin wykorzystania urlopu na żądanie był zgodny z potrzebami firmy i możliwościami organizacyjnymi, a także zgłoszony w sposób przewidziany przez zasady obowiązujące w miejscu pracy.

Podsumowując, termin urlopu na żądanie determinowany jest przez porozumienie między pracownikiem a pracodawcą, przy uwzględnieniu możliwości obu stron oraz przepisów prawa pracy.

Urlop na żądanie – 4 dni na raz czy pojedynczo?

W ciągu roku kalendarzowego pracownik może skorzystać z maksymalnie 4 dni urlopu na żądanie. Istnieje możliwość wykorzystania tego urlopu zarówno cztery razy po jednym dniu, jak i w formie jednego bloku czasowego trwającego cztery dni. Wybór zależy od preferencji pracownika oraz jego potrzeb.

Odmowa udzielenia urlopu na żądanie przez pracodawcę

Zgodnie z Kodeksem Pracy, urlop na żądanie jest jednym z uprawnień pracownika, które daje mu prawo do wzięcia wolnego na określony czas bez wcześniejszego uzgodnienia z pracodawcą. Pracownik może skorzystać z tego prawa, zgłaszając pracodawcy chęć wzięcia urlopu na żądanie. W świetle prawa pracodawca ma obowiązek udzielenia takiego urlopu, jednak istnieją pewne wyjątki.

Choć pracownik ma prawo do 4 dni urlopu na żądanie, to może pracodawca odmówić jego udzielenia, jeśli nie ma możliwości zastąpienia pracownika w danym czasie, co mogłoby zakłócić normalny przebieg pracy.

Gdy nie ma istotnych przesłanek jak np. zagrożenie interesu przedsiębiorstwa czy jego działalności, pracodawca nie może odmówić pracownikowi urlopu na żądanie.

Pracodawca ma możliwość niewyrażenia zgody na urlop na żądanie i jeśli zdecyduje się z niej skorzystać, to pracownik ma obowiązek przyjść do pracy. Jeśli natomiast uzna, że już sam fakt wypisania wniosku jest równoznaczny z wolnym dniem, to będzie to urlop bezpodstawny. Rozpoczęcie urlopu na żądanie bez udzielenia go przez pracodawcę zostanie uznane za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy. A trzeba pamiętać, że jest to ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.

Warto przeczytać: Najniższa krajowa, a koszty pracodawcy. Co warto wiedzieć w tym temacie?