Często przy wypełnianiu różnorakich formularzy zastanawiamy się nad tym, czym w istocie jest przychód, jak bardzo różni się od dochodu itp. Niekiedy problem z rozróżnieniem tych dwóch terminów jest widoczny w przypadku składania różnych wniosków czy deklaracji majątkowych. Pomylenie tych dwóch rzeczy może sprowadzić nieporozumienia a nawet kłopoty.
Definicja dochodu
Dla uwierzytelnienia definicji dochodu posłużymy się stwierdzeniami zawartymi w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992 roku.
W myśl art. 12 tejże ustawy przychodami nazywa się w szczególności:
- otrzymane pieniądze,
- otrzymane wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe,
- wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń oraz przychodów w naturze, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie,
- wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem umorzonych pożyczek z Funduszu Pracy, wartość zwróconych wierzytelności, w tym pożyczek (kredytów), które z wyjątkiem:
– wierzytelności, które uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana,
– udzielonych przez jednostki organizacyjne uprawnione, na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady ich funkcjonowania do udzielania kredytów (pożyczek), straconych kredytów (pożyczek), pomniejszonych o kwotę nie spłaconych odsetek i równowartość rezerw na te kredyty (pożyczki), zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów,
– strat poniesionych przez bank z tytułu udzielonych po dniu 1 stycznia 1997 r. gwarancji albo poręczeń spłaty kredytów i pożyczek,
zostały odpisane jako nieściągalne lub zaliczone do straconych albo na które utworzono rezerwy zaliczone uprzednio do kosztów uzyskania przychodów.
Przychód proporcjonalny do udziału
W razie zwrotu części tych wierzytelności przychód ustala się proporcjonalnie do udziału zwróconej części wierzytelności w jej ogólnej kwocie.
- u ubezpieczycieli – kwota stanowiąca równowartość zmniejszenia stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, utworzonych zgodnie z odrębnymi przepisami,
- w bankach – kwota stanowiąca równowartość rezerwy na ryzyko ogólne, utworzonej zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939) rozwiązanej lub wykorzystanej w inny sposób.
Przychody, które występują w walutach obcych przelicza się na złote według kursów średnich z dnia uzyskania przychodu, ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.
Ponadto przychody z tytułu różnic kursowych od własnych środków lub wartości pieniężnych w walutach obcych ustala się jako różnicę między wartością tych środków obliczoną przy zastosowaniu kursu kupna walut z dnia faktycznego otrzymania przychodu oraz kursu kupna walut z dnia ich otrzymania albo kursu sprzedaży z dnia nabycia walut, ogłaszanego odpowiednio przez bank dewizowy, z którego usług korzystał podatnik.
Zgodnie z art. 12 ust. 3 za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
Natomiast w sytuacji, kiedy przychody wyrażone są w walutach obcych, a między dniem ich uzyskania i dniem faktycznego otrzymania występują różne kursy walut, to wówczas następuje odpowiednie podwyższenie lub obniżenie tych przychodów o różnice wynikające z zastosowania kursu kupna walut z dnia faktycznego otrzymania przychodów, ustalonego przez bank dewizowy, z którego usług korzystał uzyskujący przychód, oraz z zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia uzyskania przychodu.
Co nie jest przychodem?
Do przychodów nie są zaliczane następujące rzeczy:
- pobrane wpłaty lub zarachowane należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych,
- otrzymane lub zwrócone pożyczki (kredyty), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów),
- kwoty naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów),
- zwrócone udziały lub wkłady w spółdzielni,
- umorzenie udziałów lub akcji w spółce, w tym wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej – w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia,
- zwrócone udziałowcom (akcjonariuszom) dopłaty wniesionych do spółki zgodnie z odrębnymi przepisami – w wysokości określonej w złotych na dzień ich faktycznego wniesienia,
- przychody otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego (akcyjnego), funduszu udziałowego albo funduszu założycielskiego albo funduszu organizacyjnego ubezpieczyciela, a w towarzystwach funduszy powierniczych – wartości aktywów tych funduszy,
- przychody otrzymywanych przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych z tytułu zapisów na jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne,
- przychody, które w rozumieniu przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, zwiększają ten fundusz,
- zwrócone, umorzone lub zaniechane podatki i opłaty stanowiące dochody budżetu państwa albo budżetów jednostek samorządu terytorialnego, nie zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,
- zwrócone inne wydatki nie zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,
zwrócone, umorzone lub zaniechane wpłaty dokonywane na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie odrębnych przepisów, nie zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, - odsetki otrzymanych w związku ze zwrotem nadpłaconych zobowiązań podatkowych i innych należności budżetowych,
- oprocentowania zwrotu różnicy podatku od towarów i usług, w rozumieniu odrębnych przepisów,
- kwota stanowiąca równowartość umorzonych zobowiązań, w tym także z tytułu pożyczek (kredytów), jeżeli umorzenie zobowiązań jest związane z bankowym postępowaniem ugodowym w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków lub z postępowaniem układowym w rozumieniu przepisów prawa o postępowaniu układowym,
- należny podatek od towarów i usług,
- zwrócona różnica podatku od towarów i usług oraz zwrócony podatek akcyzowy, dokonywanych na podstawie odrębnych przepisów,
- zwolnionych od wpłat należności z tytułu podatku od towarów i usług w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym,
dopłaty wnoszone do spółki, jeżeli ich wniesienie następuje w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach, - kwoty stanowiące nadwyżkę nad kwotą nominalną otrzymaną za akcje przy ich wydaniu i przekazaną na kapitał zapasowy,
- w spółdzielniach i ich związkach – kwoty wpisowego, przeznaczone na fundusz zasobowy,
- w przypadku łączenia się spółek, jeżeli spółka przejmująca wydaje udziały (akcje) udziałowcom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej – nadwyżki wartości otrzymanego przez spółkę przejmującą majątku spółki przejmowanej ponad wartość udziałów (akcji) przyznanych udziałowcom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej, z wyjątkiem majątku przejętego w wyniku umorzenia posiadanych przez spółkę przejmującą udziałów (akcji) spółki przejmowanej; przepisy te stosuje się odpowiednio do członków spółdzielni.
W przypadku najmu
Jak mówi ustawa zarówno w przypadku najmu, jak i dzierżawy wszelkich rzeczy albo praw majątkowych oraz umów mających podobny charakter, do przychodów nie zalicza się:
- części przychodów stanowiącej spłatę określonej w umowie wartości przedmiotu najmu lub dzierżawy, odpowiadającej cenie nabycia lub kosztowi wytworzenia tych rzeczy albo praw majątkowych przez wynajmującego lub wydzierżawiającego, jeżeli rzecz tę lub prawo, zgodnie z odrębnymi przepisami, zalicza się do składników majątku najemcy lub dzierżawcy albo używającego:
– w takiej sytuacji, gdy wysokość kwoty spłaty wartości rzeczy albo praw przypadająca na poszczególne raty płacone przez najemcę lub dzierżawcę albo używającego nie jest określona w umowie, to wówczas jest ona ustalana proporcjonalnie do okresu trwania umowy.
Można również otrzymywać przychód tak zwany w naturze. Jego wartość oblicza się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w dniu osiągnięcia przychodu w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia.
Jak wcześniej zostało wspomniane w skład przychodu wchodzą również nieodpłatne świadczenia.
Ich wartość ustala się w następujący sposób:
- według cen stosowanych wobec innych odbiorców – jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia,
- według cen zakupu – jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione,
- w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy tego lokalu – jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu,
- według cen rynkowych stosowanych w danej miejscowości, w dacie otrzymania świadczenia – w pozostałych przypadkach.
Ustalenie tego, czy przedmiot umowy najmu lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych, albo umowy o podobnym charakterze zalicza się do składników majątku wynajmującego lub wydzierżawiającego bądź najemcy lub dzierżawcy albo używającego, może zostać określone jedynie w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.
Art. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych uznaje za przychód z nieruchomości udostępnionych nieodpłatnie w całości lub w części do używania innym osobom prawnym i fizycznym oraz jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej, równowartość czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości, ustaloną na podstawie przeciętnej wysokości czynszów stosowanych w danej miejscowości przy najmie lub dzierżawie nieruchomości tego samego rodzaju.
Tego przepisu nie stosuje się jednak do wszystkich lokali. Istnieje kilka stanowiących wyjątek od tego zalecenia. Nie stosuje się tego przy udostępnieniu:
- lokali mieszkalnych osobom pozostającym z podatnikiem w stosunku pracy, dla których stanowi ono nieodpłatne świadczenie w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- nieruchomości lub jej części do użytku na cele działalności naukowej, naukowo-technicznej, oświatowej, oświatowo-wychowawczej, kulturalnej, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów, kultu religijnego oraz związkom zawodowym.
Natomiast w momencie kiedy nieruchomość, prawa majątkowe oraz inne rzeczy zbywane są odpłatnie to za przychodem z nich jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie.
Na podstawie przeciętnych cen
W sytuacji, kiedy cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.
W takim przypadku wartość rynkową nieruchomości i praw majątkowych oraz innych rzeczy określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia zawarcia umowy.
Gdy zdarzy się tak, iż wartość wyrażona w cenie określonej w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, to wówczas organ podatkowy powinien wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub do wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej.
W razie:
- nieudzielenia odpowiedzi,
- niedokonania zmiany wartości,
- niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej,
organ podatkowy powinien określić wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych.
W sytuacji, kiedy wartość określona w opisany powyżej sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, to wówczas koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.