Finansowanie składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych

Polskie przepisy wprowadzają jednakowe zasady ustalania wysokości składek na poszczególne rodzaje ryzyka ubezpieczeniowego dla wszystkich grup ubezpieczonych, w tym także osób niepełnosprawnych, z wyjątkiem składek na ubezpieczenie wypadkowe. W przypadku osób niepełnosprawnych wprowadzają  jednak, w określonych sytuacjach, przejęcie finansowania składek na ubezpieczenia społeczne tych osób przez budżet państwa lub Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

Wysokość i finansowanie składek na ubezpieczenia społeczne

Dla wszystkich ubezpieczonych, w tym ubezpieczonych  osób niepełnosprawnych zgodnie z art. 22 ust. 1 pkt. 1-3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o s.u.s.  obowiązują jednakowe stopy procentowe składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, które wynoszą:

• 19,52% – na ubezpieczenie emerytalne,
• 13,00% – na ubezpieczenia rentowe,
• 2,45% – na ubezpieczenie chorobowe.

Obowiązującą danego płatnika składek stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się zgodnie z przepisami ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą wypadkową.

Składki na ubezpieczenia społeczne w przypadku pracowników finansowane są w następujący sposób:

• składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansują z własnych środków, w równych częściach ubezpieczeni i płatnicy składek,
• składki na ubezpieczenie chorobowe finansują w całości, z własnych środków, ubezpieczeni,
• składki na ubezpieczenie wypadkowe finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek.

W przypadku osób wykonujących pracę nakładczą składki finansowane są w następujący sposób:

• składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansują z własnych środków, w równych częściach ubezpieczeni i płatnicy składek,
• składki na ubezpieczenie chorobowe finansują w całości, z własnych środków, ubezpieczeni.

Osoby wykonujące pracę nakładczą nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu.

W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe finansowane są przez ubezpieczonych.

Składki na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych nalicza się na podanych wyżej zasadach, określonych w ustawie o s.u.s.  oraz w ustawie  wypadkowej, z wyjątkami określonymi przepisami ustawy o rehabilitacji. Ustawą o rehabilitacji  wprowadzono szczególne zasady finansowania składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych, które są pracownikami i osobami wykonującymi pracę nakładczą a także osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. W ustawie tej ustalono również i zdefiniowano stopnie niepełnosprawności.

Zakłady pracy zatrudniające mniej niż 25 osób oraz zakłady pracy zatrudniające co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny etat

W zakładach pracy zatrudniających mniej niż 25 osób (art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych; Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.; zwanej dalej ustawą o rehabilitacji) w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności:

• część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenie emerytalne finansuje PFRON,
• część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie emerytalne od pracodawcy, finansuje budżet państwa.

Pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników (art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji)   w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ogółem w wysokości co najmniej 6% , w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych:

• zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności –  część wynagrodzenia odpowiadającą należnej składce od pracownika na ubezpieczenie emerytalne oraz część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej od pracodawcy składce na ubezpieczenie emerytalne, finansuje PFRON,
• zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności – część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie wypadkowe, finansuje PFRON.

Przez osoby zatrudnione rozumie się:

• pracowników oraz
• osoby wykonujące pracę nakładczą (art. 25 ust. 5 ustawy).

Przy ustalaniu liczby zatrudnionych – dla celów stosowania art. 25 ust. 2 i 3a – stosuje się przepisy art. 21 ust. 5, art. 25 ust. 10 oraz art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji.

Do liczby pracowników (art. 21 ust. 5)  nie wlicza się,  jeżeli nie są to osoby niepełnosprawne, osób zatrudnionych:

• na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,
• przebywających na urlopach wychowawczych,
• nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej,
• będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy,
• nieświadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego,
• przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy. Wyłączenia nie stosuje się wobec pracowników przebywających na urlopie bezpłatnym udzielonym na ich wniosek za zgodą pracodawcy.

W celu ustalenia, czy zatrudniony pracuje w pełnym czy też w niepełnym wymiarze czasu pracy, w odniesieniu do pracowników niepełnosprawnych stosuje się art. 15 ustawy, zgodnie z którym czas pracy:

• osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo – jest to pełny wymiar czasu pracy w stosunku do takiego pracownika,
• osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo,
• jest to pełny wymiar czasu pracy w stosunku do takiego pracownika.

Do liczby zatrudnionych, zgodnie z art. 25 ust. 10 i art. 28 ust. 3 ustawy, zalicza się osoby wykonujące pracę nakładczą, którym wynagrodzenie ustalono co najmniej w wysokości:

• najniższego wynagrodzenia – w stosunku do wykonawców, dla których praca nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania,
• połowy minimalnego wynagrodzenia – w stosunku do pozostałych wykonawców.

Wymiar czasu pracy osób wykonujących pracę nakładczą ustala się jako iloraz wysokości ustalonego wynagrodzenia i minimalnego wynagrodzenia (art. 28 ust. 4). Ustalony w ten sposób maksymalny wymiar czasu pracy nie może przekraczać jednego etatu (art. 28 ust. 5). A zatem, jeżeli w umowie o pracę nakładczą wynagrodzenie ustalone zostało w wysokości:

• 75% minimalnego wynagrodzenia, należy przyjąć, że wykonawca pracuje w wymiarze 3 etatu,
• 150% minimalnego wynagrodzenia, należy przyjąć, że wykonawca pracuje w wymiarze jednego etatu.

Jeżeli w umowie o pracę nakładczą wynagrodzenie ustalone zostało w wysokości niższej niż:

• minimalne wynagrodzenie – w stosunku do wykonawców, dla których praca nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania,
• połowa minimalnego wynagrodzenia – w stosunku do pozostałych wykonawców,
  wykonawców tych nie wlicza się do liczby zatrudnionych – także gdy są to osoby niepełnosprawne – a pracodawca nie ma prawa do dofinansowania za nich składek na ubezpieczenia emerytalne, o którym mowa w art. 25 ust. 2 i  3a.

Do liczby osób wykonujących pracę nakładczą, zgodnie z art. 28 ust. 6 oraz art. 21 ust. 5, nie wlicza się odpowiednio,  jeżeli nie są to osoby niepełnosprawne, osób zatrudnionych:

• na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,
• przebywających na urlopach wychowawczych,
• nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej,
• będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy,
• nieświadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego,
• przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne  ustawy. Wyłączenia nie stosuje się wobec wykonawców przebywających na urlopie bezpłatnym udzielonym na ich wniosek za zgodą pracodawcy.

Przykłady obliczania zatrudnienia w przeliczeniu na pełny etat

Przykład 1

W zakładzie pracy pracuje 30 pracowników, w tym:

• 25 pracowników – na pełny etat,
• 5 pracowników – na 1 etatu.

Od 1 do 31 stycznia 2005 r.:

• 1 pracownik – niebędący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na pełny etat przebywa na urlopie wychowawczym – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych,
• 1 pracownik – niebędący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na pełny etat odbywa zasadniczą służbę wojskową – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych,
• 1 pracownik – niebędący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na pełny etat przebywa na urlopie bezpłatnym, którego obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy  – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych.

W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 24,5 pracowników w przeliczeniu na pełny etat.
Oznacza to, że na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy o rehabilitacji pracodawca ma prawo do dofinansowania składek na ubezpieczenie emerytalne należnych za styczeń 2005 r. za pracowników ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.

Przykład 2

W zakładzie pracy pracuje 30 pracowników, w tym:

• 27 pracowników – na pełny etat,
• 3 pracowników – na 1 etatu.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest niższy od 6%.

Od 1 do 31 stycznia 2005 r.:

• 1 pracownik – niebędący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na pełny etat przebywa na urlopie wychowawczym – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych,
• 2 pracowników – niebędących osobami niepełnosprawnymi,  zatrudnionych na pełny etat odbywa zasadniczą służbę wojskową – pracowników tych nie wlicza się do liczby zatrudnionych.

W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 25,5 pracowników w przeliczeniu na pełny etat. Oznacza to, że pracodawca nie ma prawa do dofinansowania składek należnych za styczeń 2005 r. za pracowników niepełnosprawnych.

Przykład 3

W zakładzie pracy pracuje 30 pracowników, w tym:

• 27 pracowników – na pełny etat,
• 3 pracowników – na 1 etatu.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi 6%.

Od 1 do 31 stycznia 2005 r.:

• 1 pracownik – niebędący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na 1 etatu przebywa na urlopie wychowawczym – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych,
• 1 pracownik –  niebędący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na 1 etatu odbywa zasadniczą służbę wojskową – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych.

W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 27,5 pracowników w przeliczeniu na pełny etat. Oznacza to, że na podstawie art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji pracodawca ma prawo do dofinansowania następujących składek należnych za styczeń 2005 r.:

• na ubezpieczenie emerytalne – za pracowników niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• na ubezpieczenie wypadkowe – za pracowników zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Przykład 4

W zakładzie pracy pracuje 30 pracowników, w tym:

• 25 pracowników – na pełny etat,
• 5 pracowników – na 1 etatu.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest wyższy od 6%.

Od 1 do 31 stycznia 2005 r.:

• 1 pracownik – niebędący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na pełny etat przebywa na urlopie wychowawczym – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych,
• 1 pracownik –  niebędący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na pełny etat odbywa zasadniczą służbę wojskową – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych,
• 1 pracownik – będący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na pełny etat przebywa na urlopie bezpłatnym – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy obowiązek udzielenia tego urlopu określają czy też nie określają odrębne  ustawy.

W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 25,5 pracowników w przeliczeniu na pełny etat.
Oznacza to, że na podstawie art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji  pracodawca ma prawo do dofinansowania następujących składek należnych za styczeń 2005 r.:

• na ubezpieczenie emerytalne – za pracowników niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• na ubezpieczenie wypadkowe – za pracowników zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Przykład 5

W zakładzie pracy pracuje 30 pracowników, w tym:

• 25 pracowników – na pełny etat,
• 5 pracowników – na 1 etatu.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest niższy od 6%.

Za okres od 1 do 31 stycznia 2005 r.:

• 1 pracownik zatrudniony na pełny etat otrzyma zasiłek macierzyński – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy jest osobą niepełnosprawną czy też  jest osobą pełnosprawną,
• 1 pracownik zatrudniony na pełny etat otrzyma zasiłek opiekuńczy – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy jest osobą niepełnosprawną czy też jest osobą pełnosprawną,
• 1 pracownik – będący osobą niepełnosprawną,  zatrudniony na pełny etat otrzyma świadczenie rehabilitacyjne – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych.
  W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 27,5 pracowników w przeliczeniu na pełny etat.
  Oznacza to, że pracodawca nie ma prawa do dofinansowania składek należnych za styczeń 2005 r. za pracowników niepełnosprawnych.

Przykład 6

W zakładzie pracy pracuje 30 pracowników, w tym:

• 25 pracowników – na pełny etat,
• 5 pracowników – na 1 etatu.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest wyższy od 6%.

Za okres od 1 do 31 stycznia 2005 r.:

• 1 pracownik zatrudniony na pełny etat otrzyma zasiłek macierzyński – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy jest osobą niepełnosprawną czy też  jest osobą pełnosprawną,
• 1 pracownik zatrudniony na pełny etat otrzyma zasiłek opiekuńczy – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy jest osobą niepełnosprawną czy też  jest osobą pełnosprawną,
• 1 pracownik – niebędący osobą niepełnosprawną, zatrudniony na pełny etat otrzyma świadczenie rehabilitacyjne – pracownika tego nie wlicza się do liczby zatrudnionych.

W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 26,5 pracowników w przeliczeniu na pełny etat.
Oznacza to, że na podstawie art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji  pracodawca ma prawo do dofinansowania następujących składek należnych za styczeń 2005 r.:

• na ubezpieczenie emerytalne – za pracowników niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• na ubezpieczenie wypadkowe – za pracowników zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Przykład 7

W zakładzie pracy pracuje 30 pracowników, w tym:

• 25 pracowników – na pełny etat,
• 5 pracowników – na 1 etatu.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest niższy od 6%.

Za okres od 1 do 31 stycznia 2005 r.:

• 2 pracowników zatrudnionych na pełny etat otrzyma zasiłek macierzyński – pracowników tych wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy są osobami niepełnosprawnymi czy też  są osobami pełnosprawnymi,
• 1 pracownik zatrudniony na 1 etatu otrzyma zasiłek chorobowy – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy jest osobą niepełnosprawną czy też  jest osobą pełnosprawną.

Za okres od 2 do 31 stycznia 2005 r.:

• 1 pracownik zatrudniony na pełny etat otrzyma zasiłek macierzyński – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy jest osobą niepełnosprawną czy też  jest osobą pełnosprawną.

W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 27,5 pracowników w przeliczeniu na pełny etat.
Oznacza to, że pracodawca nie ma prawa do dofinansowania składek należnych za styczeń 2005 r. za pracowników niepełnosprawnych.

Przykład 8

W zakładzie pracy pracuje 30 pracowników, w tym:

• 25 pracowników – na pełny etat,
• 5 pracowników – na 1 etatu.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest wyższy od 6%.

Za okres od 1 do 31 stycznia 2005 r.:

• 2 pracowników zatrudnionych na pełny etat otrzyma zasiłek macierzyński – pracowników tych wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy są osobami niepełnosprawnymi czy też  są osobami pełnosprawnymi,
• 1 pracownik zatrudniony na 1 etatu otrzyma zasiłek chorobowy – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy jest osobą niepełnosprawną czy też  jest osobą pełnosprawną.

Za okres od 2 do 31 stycznia 2005 r.:

• 1 pracownik zatrudniony na pełny etat otrzyma zasiłek macierzyński – pracownika tego wlicza się do liczby zatrudnionych, bez względu na to, czy jest osobą niepełnosprawną czy też  jest osobą pełnosprawną.

W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 27,5 pracowników w przeliczeniu na pełny etat.
Oznacza to, że na podstawie art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji  pracodawca ma prawo do dofinansowania następujących składek należnych za styczeń 2005 r.:

• na ubezpieczenie emerytalne – za pracowników niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• na ubezpieczenie wypadkowe – za pracowników zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Przykład 9

W zakładzie pracy pracuje:

• 26 pracowników – na pełny etat,
• 5 wykonawców, którym w umowach o pracę nakładczą wynagrodzenie ustalono w wysokości niższej od połowy minimalnego wynagrodzenia – wykonawców tych nie uwzględnia się w liczbie zatrudnionych.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest niższy od 6%.

W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 26 pracowników i wykonawców w przeliczeniu na pełny etat. Oznacza to, że pracodawca nie ma prawa do dofinansowania składek należnych za styczeń 2005 r. za pracowników i wykonawców niepełnosprawnych.

Przykład 10

W zakładzie pracy pracuje:

• 24 pracowników – na pełny etat,
• 1 wykonawca, któremu w umowie o pracę nakładczą wynagrodzenie ustalono w wysokości minimalnego wynagrodzenia – wykonawcę tego uwzględnia się w liczbie zatrudnionych.
• 4 wykonawców, którym w umowach o pracę nakładczą wynagrodzenie ustalono w wysokości niższej od połowy minimalnego wynagrodzenia – wykonawców tych nie uwzględnia się w liczbie zatrudnionych.

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest wyższy od 6%.

W okresie od 1 do 31 stycznia 2005 r. wszyscy zatrudnieni w zakładzie pracowali. W styczniu 2005 r. zakład zatrudnia 25 pracowników i wykonawców w przeliczeniu na pełny etat. Oznacza to, że na podstawie art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji  pracodawca ma prawo do dofinansowania następujących składek należnych za styczeń 2005 r.:

• na ubezpieczenie emerytalne – za pracowników i wykonawców niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, z wyłączeniem wykonawców, którym w umowach o pracę nakładczą wynagrodzenie ustalono w wysokości niższej od połowy minimalnego wynagrodzenia,
• na ubezpieczenie wypadkowe – za pracowników zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Jeżeli w danym miesiącu zatrudnienie jest zmienne, dla wyliczenia stanu zatrudnienia w przeliczeniu na pełny etat należy stosować metodę średniej arytmetycznej ze stanów dziennych w tym miesiącu, tzn. należy zsumować stan zatrudnienia z każdego dnia w miesiącu, łącznie z niedzielami i świętami, przyjmując dla tych dni stan z dnia poprzedniego, a następnie podzielić przez liczbę dni w miesiącu. Stan zatrudnienia w przeliczeniu na pełny etat należy wyliczyć z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.

Przykład 11

W zakładzie pracy pracuje 26 pracowników na pełny etat. Od 15 do 31 stycznia 2005 r. 2 pracowników – niebędących osobami niepełnosprawnymi – przebywa na urlopie wychowawczym. Stan zatrudnienia w przeliczeniu na pełny etat dla stycznia 2005 r. należy wyliczyć w następujący sposób:

[(14 x 26) + (17 x 24)] : 31 = (364 + 408) : 31 = 772 : 31 = 24,90

gdzie:

• 14 – oznacza liczbę dni stycznia, w których pracowało 26 pracowników,
• 17 – oznacza liczbę dni stycznia, w których pracowało 24 pracowników,
• 24,90 – oznacza stan zatrudnienia w styczniu w przeliczeniu na pełny etat.

Przykład 12

W zakładzie pracy pracuje 26 pracowników na 1 etatu. Od 15 do 31 stycznia 2005 r. 2 pracowników – niebędących osobami niepełnosprawnymi – przebywa na urlopie wychowawczym. Stan zatrudnienia w przeliczeniu na pełny etat dla stycznia 2005 r. należy wyliczyć w następujący sposób:

[(14 x 26 x 1/2) + (17 x 2 4 x 1/2)] : 31 = (182 + 204) : 31 = 386 : 31 = 12,45

gdzie:

• 14 – oznacza liczbę dni stycznia, w których pracowało 26 pracowników na 1 etatu
• 17 – oznacza liczbę dni stycznia, w których pracowało 24 pracowników na 1 etatu
• 12,45 – oznacza stan zatrudnienia w styczniu w przeliczeniu na pełny etat.

Przykład 13

W zakładzie pracy pracuje 26 wykonawców, którym w umowie o pracę nakładczą wynagrodzenie ustalono w wysokości minimalnego wynagrodzenia. Od 15 do 31 stycznia 2005 r. 2 wykonawców – niebędących osobami niepełnosprawnymi – nie świadczyło pracy w związku z odbywaniem zasadniczej służby wojskowej. Stan zatrudnienia w przeliczeniu na pełny etat dla stycznia 2005 r. należy wyliczyć w następujący sposób:

[(14 x 26) + (17 x 24)] : 31 = (364 + 408) : 31 = 772 : 31 = 24,90

gdzie:

• 14 – oznacza liczbę dni stycznia, w których pracowało 26 wykonawców
• 17 – oznacza liczbę dni stycznia, w których pracowało 24 wykonawców
• 24,90 – oznacza stan zatrudnienia w styczniu w przeliczeniu na pełny etat.

Zakłady pracy chronionej oraz zakłady aktywności zawodowej

W zakładach pracy chronionej i zakładach aktywności zawodowej (art. 25 ust. 3 ustawy o rehabilitacji)  w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych (tj. osób zaliczonych do znacznego, umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności a także osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o niepełnosprawności wydanym przed ukończeniem 16. roku życia):

• część wynagrodzenia odpowiadającą należnej składce pracownika na ubezpieczenia emerytalne i chorobowe –  finansuje PFRON,
• część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracodawcy – finansuje budżet państwa, a część odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie wypadkowe  – finansuje PFRON.

Przez osoby zatrudnione rozumie się:

• pracowników oraz
• osoby wykonujące pracę nakładczą.

Jeżeli w umowie o pracę nakładczą wynagrodzenie ustalone zostało w wysokości niższej niż:

• minimalne wynagrodzenie – w stosunku do wykonawców, dla których praca nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania,
• połowa minimalnego wynagrodzenia – w stosunku do pozostałych wykonawców,
  pracodawca nie ma prawa do dofinansowania za nich składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, o którym mowa w art. 25 ust. 3 (art. 28 ust. 3).

Umowy cywilnoprawne traktowane przez ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych jak umowy o pracę

W rozumieniu ustawy o s.u.s., (art. 8 ust. 2a)  za pracownika  uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W takim przypadku w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uwzględnia się, obok przychodu ze stosunku pracy, przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło. Do tego przychodu stosuje się zasady finansowania składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych, określone w art. 25 ust. 2, ust. 3 i ust. 3a ustawy o rehabilitacji.

Przykład 1

Zakład pracy chronionej zawarł z własnym pracownikiem posiadającym orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności umowę zlecenia. W maju 2005 r. pracownik z tytułu umowy o pracę osiągnął przychód w wysokości 1000 zł, z tytułu umowy zlecenia – 200 zł. W imiennym raporcie miesięcznym składanym za tego pracownika za maj 2005 r. z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 XX  pracodawca powinien wykazać składki naliczone od kwoty 1200 zł. W ostatecznym rozliczeniu, wykazanym w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, składki te finansują (zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy o rehabilitacji):

• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – PFRON,
• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – budżet państwa,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracownik,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – budżet państwa,
• składkę na ubezpieczenie chorobowe – PFRON,
• składkę na ubezpieczenie wypadkowe – PFRON.

Składki finansowane przez PFRON oraz budżet państwa powinny zostać wykazane w imiennym raporcie miesięcznym w polach przeznaczonych dla składek finansowanych odpowiednio przez ubezpieczonego i płatnika składek, natomiast w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA – w polach przeznaczonych dla składek finansowanych przez PFRON i budżet państwa.

Przykład 2

Zakład pracy zatrudniający 20 pracowników w przeliczeniu na pełny etat zawarł z własnym pracownikiem  posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności umowę zlecenia. W maju 2005 r. pracownik z tytułu umowy o pracę osiągnął przychód w wysokości 1000 zł, z tytułu umowy zlecenia – 200 zł. W imiennym raporcie miesięcznym składanym za tego pracownika za maj 2005 r. z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 XX  pracodawca powinien wykazać składki naliczone od kwoty 1200 zł. W ostatecznym rozliczeniu, wykazanym w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, składki te finansują (zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy o rehabilitacji):

• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – PFRON,
• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – budżet państwa,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracownik,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracodawca,
• składkę na ubezpieczenie chorobowe – pracownik,
• składkę na ubezpieczenie wypadkowe – pracodawca.

Składki finansowane przez PFRON oraz budżet państwa powinny zostać wykazane w imiennym raporcie miesięcznym w polach przeznaczonych dla składek finansowanych odpowiednio przez ubezpieczonego i płatnika składek, natomiast w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA – w polach przeznaczonych dla składek finansowanych przez PFRON i budżet państwa.

Przykład 3

Zakład pracy zatrudniający 20 pracowników w przeliczeniu na pełny etat zawarł  z własnym pracownikiem posiadającym orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności umowę zlecenia. W maju 2005 r. pracownik z tytułu umowy o pracę osiągnął przychód w wysokości 1000 zł, z tytułu umowy zlecenia – 200 zł. W imiennym raporcie miesięcznym składanym za tego pracownika za maj 2005 r. z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 XX  pracodawca powinien wykazać składki naliczone od kwoty 1200 zł. Składki te finansują:

• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – pracownik,
• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – pracodawca,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracownik,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracodawca,
• składkę na ubezpieczenie chorobowe – pracownik,
• składkę na ubezpieczenie wypadkowe – pracodawca.

Pracodawca zatrudniający mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełny etat nie ma prawa do dofinansowania składek za pracownika o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Przykład 4

Zakład pracy zatrudniający 26 pracowników w przeliczeniu na pełny etat, o wskaźniku zatrudnienia osób niepełnosprawnych 6%, zawarł z własnym pracownikiem posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności umowę zlecenia. W maju 2005 r. pracownik z tytułu umowy o pracę osiągnął przychód w wysokości 1000 zł, z tytułu umowy zlecenia – 200 zł. W imiennym raporcie miesięcznym składanym za tego pracownika za maj 2005 r. z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 XX  pracodawca powinien wykazać składki naliczone od kwoty 1200 zł. W ostatecznym rozliczeniu, wykazanym w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, składki te finansują (zgodnie z art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji):

• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – PFRON,
• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – PFRON,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracownik,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracodawca,
• składkę na ubezpieczenie chorobowe – pracownik,
• składkę na ubezpieczenie wypadkowe – pracodawca.

Składki finansowane przez PFRON powinny zostać wykazane w imiennym raporcie miesięcznym w polach przeznaczonych dla składek finansowanych odpowiednio przez ubezpieczonego i płatnika składek, natomiast w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA – w polach przeznaczonych dla składek finansowanych przez PFRON.

Przykład 5

Zakład pracy zatrudniający 26 pracowników w przeliczeniu na pełny etat, o wskaźniku zatrudnienia osób niepełnosprawnych 6%, zawarł z własnym pracownikiem posiadającym orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności umowę zlecenia. W maju 2005 r. pracownik z tytułu umowy o pracę osiągnął przychód w wysokości 1000 zł,  z tytułu umowy zlecenia – 200 zł. W imiennym raporcie miesięcznym składanym za tego pracownika za maj 2005 r. z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 XX  pracodawca powinien wykazać składki naliczone od kwoty 1200 zł. W ostatecznym rozliczeniu, wykazanym w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, składki te finansują (zgodnie z art. 25 ust. 3a ustawy o rehabilitacji):

• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – pracownik,
• 1 składki na ubezpieczenie emerytalne – pracodawca,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracownik,
• 1 składki na ubezpieczenia rentowe – pracodawca,
• składkę na ubezpieczenie chorobowe – pracownik,
• składkę na ubezpieczenie wypadkowe – PFRON.

Składka finansowana przez PFRON powinna zostać wykazana w imiennym raporcie miesięcznym w polu przeznaczonym dla składek na ubezpieczenie wypadkowe, natomiast w deklaracji rozliczeniowej – w polu przeznaczonym dla składek finansowanych przez PFRON.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą

Osobom niepełnosprawnym (art. 25 ust. 3b ustawy o rehabilitacji) podejmującym po raz pierwszy działalność gospodarczą PFRON finansuje:

• 75% składek na ubezpieczenie emerytalne – w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
• 50% składek na ubezpieczenie emerytalne – w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• 50% składek na ubezpieczenie wypadkowe – w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Działalność musi być podejmowana (a nie już wcześniej prowadzona) przez osobę niepełnosprawną w rozumieniu ustawy i musi być ona podejmowana przez tę osobę po raz pierwszy od dnia uzyskania przez nią statusu osoby niepełnosprawnej.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania (art. 13 pkt 4 ustawy o s.u.s.). Oznacza to, że od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności mają także prawo do finansowania składek przez PFRON na zasadach określonych w art. 25 ust. 3b ustawy o rehabilitacji. 

Przez prowadzenie działalności gospodarczej rozumie się prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie:

• przepisów o działalności gospodarczej, w tym w ramach spółki cywilnej – zgodnie bowiem z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia  2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz. 1807), za przedsiębiorców, w rozumieniu tej ustawy, uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, o której mowa w art. 2,
• innych przepisów szczególnych.

Oznacza to, że z dofinansowania składek przez PFRON nie mogą skorzystać osoby wymienione w art. 8 ust. 6 pkt 2, 3 i 4 ustawy o s.u.s., tj.:

• twórcy i artyści,
• osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
• osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólnicy spółek jawnych, komandytowych i partnerskich.

Przykład 1

Osoba niepełnosprawna podjęła działalność gospodarczą 1 grudnia 2002 r. i prowadziła ją do 30 listopada 2003 r. (dokonała wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej). Następnie  1 lutego 2004 r. podjęła ponownie prowadzenie działalności gospodarczej – osoba ta nie ma prawa do dofinansowania składek przez PFRON.

Przykład 2

Osoba niepełnosprawna podjęła działalność gospodarczą 1 grudnia 2002 r. W okresie od 1 grudnia 2003 r. do 31 stycznia 2004 r. czasowo zaprzestała prowadzenia działalności (bez dokonywania wyrejestrowania z ewidencji  działalności gospodarczej) – osoba ta nie ma prawa do dofinansowania składek przez PFRON.

Przykład 3

Osoba pełnosprawna podjęła działalność gospodarczą 1 grudnia 2002 r. i prowadziła ją do 30 listopada 2003 r. (dokonała wykreślenia z ewidencji działalność gospodarczej). Z dniem 15 stycznia 2004 r. uzyskała orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Następnie  1 lutego 2004 r. podjęła ponownie prowadzenie działalności gospodarczej – osoba ta ma prawo do dofinansowania składek przez PFRON.

Przykład 4

Osoba pełnosprawna podjęła działalność gospodarczą 1 grudnia 2002 r. i prowadziła ją do 10 stycznia 2004 r. (dokonała wykreślenia z ewidencji działalność gospodarczej). 15 stycznia 2004 r. uzyskała orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Następnie 1 marca 2004 r. podjęła ponownie prowadzenie działalności gospodarczej – osoba ta ma prawo do dofinansowania składek przez PFRON w okresie od 1 marca 2004 r.

Przykład 5

Osoba niepełnosprawna podjęła działalność gospodarczą 1 lutego 2004 r. W okresie od 1 kwietnia do 31 października 2004 r. czasowo zaprzestała prowadzenia działalności (bez dokonywania wyrejestrowania z ewidencji  działalności gospodarczej) – osoba ta ma prawo do dofinansowania składek przez PFRON w okresie:

• od 1 lutego do 31 marca 2004 r. oraz
• od 1 listopada 2004 r.

Finansowanie składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych przez  PFRON (zgodnie z art. 25 ust. 11 ustawy o rehabilitacji)  nie dotyczy absolwentów, którzy na swój wniosek zostali zwolnieni z obowiązku ich opłacania na podstawie odrębnych przepisów. Art. 25 ust. 11 ustawy dotyczy absolwentów wymienionych w art. 25 ust. 3b, a więc absolwentów , którzy podjęli działalność gospodarczą.

Fragment pochodzi z opracowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pt. „Szczególne zasady finansowania, rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych” – kwiecień 2005 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych