Rachunek bieżący jest rachunkiem prowadzonym przez banki w celu rejestracji wkładów pieniężnych klientów, udzielanych im kredytów i przeprowadzanych za jego pośrednictwem bankowych rozliczeń pieniężnych.
Bez rachunku bieżącego ani rusz
W polskiej praktyce rachunek bieżący ma charakter instytucjonalny, wynikający z prawa bankowego i Kodeksu cywilnego. Banki polskie prowadzą rachunki dla osób prawnych i fizycznych. Ogólne warunki otwierania i prowadzenia rachunku bieżącego, a także formy i tryb rozliczeń pieniężnych, przeprowadzanych za jego pośrednictwem ustala Prezes Narodowego Banku Polskiego. Banki obowiązane są do realizowania zleceń płatniczych bez zbędnej zwłoki lub w terminach przewidzianych umowa rachunku bieżącego. Są obowiązane przyjmować, przeliczać i sortować (liczenie banknotów i monet) wpłaty gotówkowe na te rachunki.
Bank otwiera klientowi rachunek na wniosek podpisany z ramienia danej osoby prawnej przez osoby uprawnione do składania w jej imieniu oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych. W treści wniosku podpisujący oświadczają że znają i przyjmują do wiadomości warunki umowy rachunku bieżącego, zawarte w odpowiednim regulaminie banku. Przyjęcie wniosku przez bank, otwarcie rachunku i nadanie mu numeru jest równoznaczne z zawarciem umowy rachunku bieżącego. Upoważnienie osób reprezentujących dany podmiot musi być potwierdzone właściwymi dokumentami. Wobec prywatnych podmiotów gospodarczych wynika ono z przedkładanego wyciągu rejestru handlowego. Jeżeli dany podmiot nie podlega wpisowi do rejestru handlowego, podstawę stanowi odpis karty rejestracyjnej, do którego należy dołączyć odpis umowy spółki. Jednostki spółdzielcze reprezentuje przynajmniej dwóch członków zarządu lub jeden członek zarządu i pełnomocnik ujawniony w rejestrze.
Do wniosku powinny być dołączone uwierzytelnione odpisy lub fotokopie dokumentów określających osobowość prawna danej jednostki i pełnomocnictwa i pełnomocnictwa występujących w jej imieniu osób. W przedsiębiorstwach państwowych będzie to wyciąg z rejestru lub akt erekcyjny, gdy nie podlega on wpisowi do rejestru, a ponadto nominacje i pełnomocnictwa osób powołanych do dokonywania czynności prawnych. Spółdzielnie składają wyciąg rejestru sadowego oraz statut spółdzielni. Organizacje społeczne legitymują się odpisem statutu, wyciągiem z rejestru stowarzyszeń i uchwałami upoważniającymi określone osoby do działań prawnych w imieniu organizacji. Dla osób fizycznych rachunki są otwierane na podstawie dowodu osobistego. Oprócz dokumentów stwierdzających osobowość prawna podmioty gospodarcze przedkładają bankowi zaświadczenia o wpisie do odpowiedniej ewidencji działalności gospodarczej, koncesje lub inny równoznaczny dokument, a ponadto zawiadomienie o nadaniu numeru statystycznego.
Umowa rachunku bieżącego
Występując o otwarcie rachunku bieżącego, składa się wniosek o jego otwarcie i prowadzenie, dokument stwierdzający uzyskanie osobowości prawnej lub zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, koncesje, lub dokument stwierdzający, ze podmiot został utworzony zgodnie z przepisami prawa, zaświadczenie o nadaniu statystycznego numeru identyfikacyjnego REGON oraz inne dokumenty, jeżeli obowiązek złożenia ich wynika z odrębnych przepisów.
Treść wniosku o otwarcie rachunku bieżącego lub odrębny formularz zawiera nazwiska osób upoważnionych do dysponowania rachunkiem bieżącym oraz wzory ich podpisów. Bank nie sprawdza uprawnień zgłoszonych osób, gdyż uczynił to w stosunku do osób podpisujących wniosek, których uprawnienia wynikają z dołączonych dokumentów.
Wszystkie późniejsze dokumenty w obrocie z bankiem musza być podpisane w sposób identyczny ze wzorami podpisów. Dotyczy to nie tylko pieczątki, ale także zewnętrznego wyglądu podpisu. Pracownicy banku, dostrzegając różnice w sposobie podpisywania dokumentów, mogą odmówić wykonania danej dyspozycji. Przytoczona zasada ma na celu zabezpieczenie klienta przed ewentualnymi nadużyciami. Dokumenty mogą być złożone w oryginałach lub uwierzytelnionych odpisach (odbitkach kserograficznych).
Odpisy nie poświadczone urzędowo przez notariusza podlegają sprawdzeniu i poświadczeniu przez bank, co do ich zgodności z oryginałem. Posiadacz rachunku zobowiązany jest do wskazania na piśmie oddziałowi banku rachunku, który uzna za podstawowy do rozliczeń z właściwym urzędem skarbowym, zgodnie z odrębnymi przepisami.
Otwarcie rachunku bieżącego następuje po podpisaniu umowy rachunku przez obie strony zawierające umowę. Umowę podpisują, w obecności pracownika oddziału banku, osoby fizycznie występującej o otwarcie rachunku bieżącego lub osoby upoważnionej do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych występującego o otwarcie rachunku bieżącego. Podpisy składane są pod odbitka stempla firmowego, o ile posiadacz rachunku takiego stempla używa. Osoby te zobowiązane są okazać dowody tożsamości. Integralna cześć umowy rachunku bieżącego stanowi karta wzorów podpisów, w której ustanowione są osoby upoważnione do dysponowania rachunkiem (rachunkami) oraz sposób podpisywania dyspozycji. Nazwiska tych osób, wzory ich podpisów oraz wzór stempla firmowego zamieszcza się na drugiej stronie karty wzorów podpisów. Za autentyczność i ważność podpisów odpowiadają osoby udzielające upoważnienia, podpisane na pierwszej stronie karty wzorów podpisów, zaś zmiany w karcie wzorów podpisów lub jej unieważnienie wymaga formy pisemnej. Umowa rachunku bieżącego może przewidywać wyodrębnienie na osobnym rachunku środków pieniężnych przeznaczonych na określone cele, jak również przeprowadzenie w tym zakresie rozliczeń pieniężnych.
Przez umowę rachunku bieżącego bank zobowiązuje się wobec posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nie oznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz do przeprowadzenia na jego zlecenia rozliczeń pieniężnych, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Środki pieniężne zgromadzone na rachunkach mogą być oprocentowane, jeżeli tak stanowi umowa rachunku bieżącego, z tym ze stopa procentowa w okresie obowiązywania może ulęgać zmianom. Wysokość stóp procentowych od środków na rachunkach bieżących podlegających oprocentowaniu określana jest zgodnie z uchwałami zarządu banku, których postanowienia podawane są do wiadomości klientom w komunikatach, wywieszanych w lokalach oddziałów danego banku.
Przenoszenie rachunku do innego oddziału
Przeniesienie rachunku bieżącego do innego oddziału banku może nastąpić na wniosek posiadacza rachunku, o ile na rachunku tym nie występuje zadłużenie z tytułu udzielonego kredytu w rachunku bieżącym lub z innego tytułu. Występując z wnioskiem o przeniesienie rachunku, posiadacz zobowiązany jest do zwrotu wydanych przez oddział banku blankietów itp. Nie zwrócenie przez posiadacza rachunku dokumentów i instrumentów przeznaczonych do dysponowania rachunkiem powoduje odpowiedzialność posiadacza za ewentualne szkody powstałe w wyniku ich użycia.
Oddział w dniu przekazania rachunku dokonuje przelewu środków pieniężnych stanowiących saldo rachunku bieżącego do oddziału przejmującego rachunek. Posiadacz rachunku może dysponować środkami pieniężnymi z przeniesionego rachunku po podpisaniu umowy rachunku bieżącego w oddziale przejmującym rachunek lub po wpływie środków pieniężnych, o których mowa wcześniej lub po dokonaniu wpłat na ten rachunek.
Posiadacz zgłasza zmiany
Posiadacz rachunku bieżącego obowiązany jest pisemnie powiadamiać oddział banku prowadzący rachunek o wszelkich zmianach danych dotyczących prowadzonego rachunku, w tym o zmianie nazwy (nazwiska) lub siedziby (adresu) oraz o odwołaniu lub wygaśnięciu udzielonych pełnomocnictw do dysponowania rachunkiem. Zaistniałe zmiany powinny być poświadczone odpowiednimi dokumentami. W wypadku nie powiadomienia oddziału o zmianach określonych wcześniej, nie odpowiada on za szkody, które mogą z tego powodu wyniknąć.
Zawiadomienie o utracie upoważnienia do dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bieżącym przez osoby wymienione w karcie wzorów podpisów jest skuteczne wobec banku od chwili doręczenia jego oddziałowi pisemnego zawiadomienia o :odwołaniu za stanowisk osób, z którymi upoważnienie było związane, a także odwołaniu lub wygaśnięciu udzielonego pełnomocnictwa. Utrata upoważnienia do dysponowania rachunkiem przez jedna lub kilka osób nie powoduje konieczność zmiany całej karty wzorów podpisów, jeżeli pozostałe osoby, uwzględniając wymagana liczbę podpisów, mogą prawidłowo dysponować rachunkiem.
Jak dysponować pieniędzmi?
Posiadacz rachunku bieżącego dysponuje środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bieżącym w oddziale banku do wysokości salda dyspozycyjnego tego rachunku. Ograniczenie w dysponowaniu środkami pieniężnymi może wynikać z przepisów o zajęciu rachunku bieżącego, egzekucji z rachunku bieżącego lub postanowień umowy rachunku bieżącego. W przypadku powstania salda debetowego na rachunku posiadacza, oddział nalicza od kwoty salda debetowego – za okres jego występowania – odsetki, według stopy procentowej określanej w uchwale zarządu banku dla kredytów przeterminowanych i kredytów postawionych po okresie wypowiedzenia w stan natychmiastowej wymagalności na cele gospodarcze i mieszkaniowe nie będących przedmiotem postępowania ugodowego. Naliczone odsetki oddział pobiera w pierwszej kolejności, z najbliższych wpływów na rachunek posiadacza. Oddział może odmówić wykonania zlecenia posiadacza rachunku tylko w wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych lub w umowie rachunku bieżącego.
Rozwiązywanie umowy
Zamkniecie rachunku bieżącego następuje z chwila rozwiązania umowy rachunku bieżącego. Strony mogą rozwiązać umowę rachunku bieżącego zawarta na czas nie oznaczony w każdym czasie, z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia.
Wypowiedzenie umowy rachunku bieżącego wymaga formy pisemnej. W przypadku wypowiedzenia umowy rachunku bieżącego przez oddział banku podaje się powód wypowiedzenia oraz termin likwidacji rachunku. Umowa rachunku bieżącego zawarta na czas oznaczony ulega rozwiązaniu z upływem terminu, na który została zawarta. Oddział może wypowiedzieć umowę rachunku bieżącego w wypadku rażącego niedopełnienia przez posiadacza rachunku obowiązków wynikających z umowy, np. wystawienia czeku bez pokrycia, spowodowania salda debetowego na rachunku i nie wyrównania go w wyznaczonym przez oddział terminie, bezprawnego podjęcia kwoty mylnie wypłaconej lub zaksięgowanej na jego rachunek i nie zwrócenia jej niezwłocznie, a także w przypadku braku obrotów na rachunku przez sześć miesięcy lub utraty uprawnień do prowadzenia działalności.
Zamykając rachunek bieżący oddział banku wręcza posiadaczowi rachunku za pokwitowaniem lub przesyła listem poleconym lub listem zwykłym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru informacje o saldzie rachunku i zwraca się, aby posiadacz rachunku w terminie 14 dni potwierdził wysokość salda, zwrócił nie wykorzystane blankiety czekowe i karty bankowe określił sposób zadysponowania saldem. Jeżeli posiadacz rachunku nie zadysponował przypadającym na jego rzecz saldem zamkniętego rachunku w terminie określonym wyżej, oddział. przeksięgowuje to saldo na nie oprocentowane konto przejściowe. W wypadku nie zwrócenia blankietów czekowych posiadacz rachunku powinien złożyć w oddziale oświadczenie uzasadniające fakt nie zwrócenia blankietów czekowych, podając ich serie i numery.
Roszczenia wynikające z umowy rachunku bieżącego przedawniają się z upływem dwóch lat, zaś dokumenty dotyczące obrotów przeprowadzonych na rachunkach bieżących przechowuje się przez okres 5 lat. Reklamacji wniesionych po tym terminie nie uwzględnia się.
Paweł Sankowski