Kredyt indywidualny a pożyczka gospodarcza

Spotykamy się z wieloma rodzajami i odmianami kredytów. Wybierzmy ten najlepiej odpowiadający naszym potrzebom.

Kredyty indywidualne

Kredyty

te są udzielane osobom fizycznym ale nie prowadzącym działalności gospodarczej. Ponieważ banki wiedzą, że osoby fizyczne w przeważającej większości starają się sumiennie zwracać pieniądze pożyczone od banku, dlatego ten rodzaj kredytów jest ostatnio bardzo mocno promowany. Jest to również związane z ujawnianiem się popytu na dobra konsumpcyjne trwałego użytku. Potocznie uważa się, iż kredyty konsumpcyjne pozwalają na szybsze dojście do pewnego standardu życia.

Kredyt na zakup dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku. Dzięki temu kredytowi można nabyć przykładowo samochód, meble, sprzęt gospodarstwa domowego. Kredyty te związane są najczęściej z systemem spłaty ratalnej. Przy tego typu kredytach jest wymagany zwykle udział własny kredytobiorcy (zwykle ok. 20% wartości kupowanego produktu).  Wysokość kredytu zależna jest od miesięcznych dochodów kredytobiorcy, a spłata kredytu nie przekracza zwykle.

Zabezpieczeniem kredytu są najczęściej dochody kredytobiorcy, które należy udokumentować (należy zaopatrzyć się w odpowiednie dokumenty wymagane przez bank). Istnieje możliwość (i jest często wykorzystywana), że jako zabezpieczenie stosuje się poręczenie. Zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 588 k.c.) roszczenia banku z tytułu kredytu udzielonego osobie fizycznej na zakup rzeczy ruchomych w systemie sprzedaży ratalnej są zabezpieczone ustawowym prawem zastawu na rzeczach zakupionych przy wykorzystaniu udzielonego kredytu (niestety prawo takie jest stosunkowo słabe, gdyż istnieje tak długo, jak długo rzecz znajduje się u kupującego, stąd dążenie banku do ustanawiania zastawu zwykłego lub rejestrowego.

Pożyczki pieniężne

Udzielane są przez banki bez określenia celu. Banki nie mają wpływu na sposób i na cele wydatkowania oddanych klientom pieniędzy. Dlatego banki starają się dobrze sprawdzić klientów ale także odpowiednio zabezpieczyć otrzymanie spłaty kredytu. Z tego też powodu banki wykluczają udzielenie pożyczki np. bezrobotnym, osobom o nieustalonych dochodach, już zadłużonych w innych bankach.

Pożyczki pieniężne są udzielane również posiadaczom rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych. Jej wysokość jest zwykle wielokrotnością uzyskiwanych dochodów. Pożyczka w ROR jest przeważnie udzielana na 1 rok. Pożyczki związane z ROR udostępniane są na osobnym rachunku albo na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym (tu: występuje wtedy saldo debetowe).

Pożyczki dla posiadaczy ROR-ów banki udzielają chętniej, gdyż mają lepszą kontrolę nad pieniędzmi. Poza tym udzielają pożyczki osobom, które już znają (bank wie, kiedy następują wpływy, kiedy z reguły są wypłaty z rachunku, co pozwala mu lepiej zarządzać własną płynnością).

Pożyczki lombardowe

Pożyczki te tak naprawdę różnią się od poprzednio opisanych tylko sposobem zabezpieczenie wierzytelności w banku. W tym przypadku udziela się pożyczki wraz z zastawem na rzecz banku (zwykle nie stosowane przy innych). Przedmiotem zastawu są zwykle dzieła sztuki, biżuteria, metale szlachetne. Przyznana pożyczka nie przekracza przeważnie 70 % wartości zastawionych przedmiotów. Wymagana jest tu wycena przeprowadzona przez rzeczoznawcę. Zastaw może także dotyczyć papierów wartościowych (dokładniej mówiąc praw z nich wynikających) a także bankowe lokaty terminowe.

Pożyczki udzielane są na krótki okres (od 1 tygodnia do 3 miesięcy). Oprocentowanie należy do maksymalnych w banku. Głównymi klientami są osoby pilnie potrzebujące środków finansowych a wielkość odsetek jest tutaj sprawą drugorzędną. Jak już wyżej powiedziano, wraz z umową pożyczki podpisywana jest umowa o ustanowienie zastawu. Na jej podstawie przedmiot zastawu jest przejmowany przez bank. W momencie spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizją bank zwraca przedmiot zastawu. Jeśli pożyczkobiorca nie spłaca pożyczki, bank przejmuje na własność przedmiot zastawu, aby zaspokoić swoje roszczenia.

Wszelkie koszty, które są związane z udzieleniem pożyczki (ubezpieczenie, wycena przedmiotu zastawu, przechowanie przedmiotu zastawu), są ponoszone przez klienta banku ubiegającego się o pożyczkę.

Kredyty gospodarcze

Kredyt kasowy – kredyt płatniczy lub przejściowy

Udzielany jest klientom w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie. Umożliwia on pokrywanie bieżących płatności, powodując powstawanie salda debetowego na rachunku bieżącym, które powinno być pokrywane automatycznie z bieżących wpływów. W dobrze zarządzanym przedsiębiorstwie minimalizuje się stan gotówki. W nagłych wypadkach (pojawiające się okazje na rynku) wykorzystuje się kredyt kasowy. Musi być on stawiany do dyspozycji klienta natychmiast. Zatem właściwe jest tu ograniczenie do minimum czasu trwania procedur przyznawania kredytu tego rodzaju kredytu.

Bank sprawdza stan na rachunku bieżącym co pewien czas, dlatego zarządzający gotówka w firmach powinni dokładnie wiedzieć, kiedy ta czynność jest dokonywana i starać się, aby w tych momentach saldo było jak najmniejsze.

Umowa dotycząca kredytu kasowego banki ustalają:

• pułap maksymalnego zadłużenia,
• maksymalny okres, w którym występuje ciągły stan debetowy.

Kredyt ten nie powinien być traktowany jako źródło środków finansowych przeznaczonych na pokrycie większych wydatków, lecz jako doraźna pomoc przy zachowywaniu płynności, gdy konieczne są spłaty drobnych zobowiązań.

Kredyt otwarty w rachunku bieżącym (kredyt in blanco, czysty)

Bardzo często występujący kredyt. Dzięki niemu na koncie może powstawać albo saldo kredytowe (gdy przeważają wpłaty na konto) lub debetowe (gdy następuje więcej wypływów i powstaje zadłużenie). Jest korzystny dla klienta, gdyż pozwala przedsiębiorcy zachować płynność w oczach jego kontrahentów oraz z powodu automatycznego zmniejszania zadłużenia, gdy następuje wpłata środków na rachunek, co zmniejsza realny koszt tego kredytu. Udzielanie tego kredytu nie wiąże się z określonym celem. Jest on udzielany, aby poprawić bieżącą płynność przy zwykłej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Z tego też powodu zaliczany jest do kredytów podwyższonego ryzyka.

W umowie kredytowej przedsiębiorca zostaje upoważniony do wydawania zleceń płatniczych, gdzie osobą, która ma pokrywać te zlecenia jest bank jako druga strona umowy kredytowej. Bank natomiast zobowiązuje się do zapłaty na podstawie w/w zleceń, choćby na koncie klienta w danym momencie nie było wystarczającej ilości środków pieniężnych. Bank płaci jednak tylko do wyraźnie określonej w umowie kwoty (zwanej limitem) i tylko w czasie obowiązywania umowy. Klient zobowiązuje się do wyrównywania salda rachunku w ustalonej wysokości. Jeśli tego nie zrobi, płaci większe odsetki od pożyczonej i nie zwróconej w terminie kwoty.

Przy tego typu kredycie powstaje stosuje się tzw. ’wolną marżę kredytową”. Pod tym pojęciem rozumie się kwotę, którą bank ma do dyspozycji przy opłacaniu zleceń klienta. Wylicza się ja jako różnicę między kwotą przyznanego kredytu a kwotą istniejącego zadłużenia. Wielkość przyznanego kredytu zależy od sytuacji finansowej i znajomości klienta przez bank.

Kredyt dyskontowy

Jest to rodzaj kredytu wekslowego. Jeden z podstawowych kredytów udzielanych jednostkom gospodarczym. Jest on udzielany w operacji dyskontowania weksla, czyli wcześniejszym (przed upływem terminu płatności weksla) wykupie weksla przez bank. Weksel uosabia w sobie kredyt kupiecki, gdyż wystawca weksla chciał odroczyć termin płatności. W operacji dyskonta weksla kredyt ten przekształcony zostaje w kredyt bankowy, a klient banku otrzymuje pieniądz w formie zapisu na rachunku bankowym. Bank udostępnia całą sumę przewidzianą w umowie kredytowej, lecz po potrąceniu sobie kwotę zwaną potocznie dyskontem, która jest wynagrodzeniem za to, że bank będzie musiał czekać na spłatę do terminu płatności weksla.

Przed udzieleniem tego rodzaju kredytu weksel jest bardzo dokładnie badany pod względem formalnym (czy zawiera wszystkie elementy prawnie wymagane do jego ważności) oraz pod względem merytorycznym (kto odpowiada za zapłatę weksla, czyli ocena zdolności kredytowej osób podpisanych na wekslu). Zwykle kredyt taki jest udzielany w oparciu o linię dyskontową lub w formie doraźnych transakcji jednorazowych. Jeśli kredyt jest udzielany w linii dyskontowej, wtedy klient może przedstawiać do wykupu przez bank weksle aż do kwoty określonej w umowie linii.

Przy tego typu kredycie bank potrąca obok dyskonta także jednorazową prowizję. Oprocentowanie realne tych kredytów jest z reguły nieco niższe od oprocentowania kredytów obrotowych. W Polsce kredyty te są zwykle udzielane, gdy termin do wykupu weksla nie jest dłuższy niż 90 dni (tylko takie weksle mogą być dyskontowane w NBP). Bardzo ważny dla klientów banku jest wewnętrzny regulamin banku dotyczący dyskontowania weksli, gdzie szczegółowo wymienione są wymagania wobec weksli, które mogą być podstawą uzyskania kredytów dyskontowych.

Kredyt akceptacyjny

Rodzaj kredytu wekslowego, w którym bank akceptuje ciągniony na niego weksel, wystawiany przez klienta (druga stronę umowy o kredyt). W zamian bank otrzymuje prowizję akceptacyjną. Klient zobowiązuje się do spłaty weksla w terminie jego płatności. Bank po akceptacji weksla staje się głównym dłużnikiem wekslowym. Klient może zaakceptowanym wekslem płacić swoim wierzycielom. Bank płaci za weksel na mocy prawa wekslowego, klient natomiast na mocy prawa cywilnego.

Kredyt ten jest wykorzystywany zwykle do finansowania fazy, magazynowania towaru lub utrzymywania zapasów. Także tu możliwa jest forma linii kredytowej lub kredytu jednorazowego.

Kredyt inwestycyjny

Udzielane na finansowanie przedsięwzięć, zmierzających do powiększenia lub ulepszenia majątku trwałego w przedsiębiorstwie. Zwykle są to kredyty długoterminowe lub średnioterminowe, a wartość umów kredytowych jest relatywnie duża. Głównym sposobem zabezpieczenia takich kredytów jest ustanowienie hipoteki, Stosuje się także poręczenia i gwarancje kredytowe. Spłata kredytu powinna nastąpić z zysków osiągniętych z finansowanej inwestycji. Logiczną konsekwencją tego faktu jest stosowanie okresów karencji w spłacie kredytu. Cel kredytowy jest w tym przypadku ściśle określony i bank kontroluje skrupulatnie wykorzystanie wypłaconych pieniędzy. Środki pieniężne mogą być wydatkowane na trzy rodzaje inwestycji:

• materialne (takie jak zakup nieruchomości, maszyn urządzeń, itp.),
• niematerialne (nabycie licencji, patentów, znaków towarowych),
• finansowe (zakup akcji lub udziałów ale nie w celach spekulacyjnych ani portfelowych, lecz inwestycyjnych, np. przy przejmowaniu innych przedsiębiorstw).

Przy udzielaniu kredytu inwestycyjnego bardzo dokładnie bada się zdolność kredytową klienta. Ważna jest również akceptacja projektu inwestycyjnego, a w szczególności pozytywne zaopiniowanie zdolności danej inwestycji do generowania zysków w przyszłości. Zwykle stosuje się także wymóg zainwestowania pewnej części środków własnych (zwykle ok. 20 % planowanych kosztów inwestycji), co ma zapewnić większą staranność przy inwestowaniu. Środki udostępniane są przez bank jednorazowo lub w transzach. Kredyty inwestycyjne udzielane są często w walutach wymienialnych a także oprocentowane wg zmiennej stopy procentowej (zwłaszcza długoterminowe).

Pożyczka a kredyt

Często się zdarza, że osoby przychodzące do banku dowiadują się, że w ofercie kredytowej są dostępne różne pożyczki i kredyty. Co je różni tak naprawdę? Spróbowaliśmy ująć to w punktach:

• umowa pożyczki jest instytucją prawa cywilnego (art. 720 – 724 K.c.), a udzielającym pożyczki może być tylko właściciel pieniędzy. Umowa kredytu jest uregulowana w prawie bankowym (rozdział V. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe). Wynika stąd wniosek, że kredyty mogą być udzielane tylko przez banki, w czynności bankowych (zastrzeżonych dla banków). Pożyczki, natomiast, może udzielać każdy, kto posiada gotówkę.
• w drodze umowy pożyczki następuje przeniesienie ma pożyczkobiorcę własności określonej kwoty pieniężnej, a udzielającemu pożyczki nie przysługuje prawo ingerowania w sposób wykorzystania tych pieniędzy. W przypadku umowy kredytu, bank zobowiązuje się jedynie oddać do czasowej dyspozycji kredytobiorcy określoną kwotę środków powierzonych mu przez deponentów. Zatem kredyt musi być zawsze zwrócony. Pieniądze tak naprawdę nie należą do kredytobiorcy.
• przedmiotem pożyczki mogą być: gotówka lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku jako przedmioty materialne. Przedmiotem kredytu nie są natomiast pieniądze jako rzeczy materialne (banknoty), lecz środki pieniężne występujące w postaci bezgotówkowego pieniądza bankowego. Nie można otrzymać kredytu w formie gotówki (do „ręki”).
• bank udziela kredytu na ściśle określony we wniosku kredytowym cel, przy pożyczce zaś nie jest wymagany taki warunek. Dlatego ważne jest, żeby przed zaciągnięciem kredytu dość precyzyjnie określić, na co ma być przeznaczony kredyt. Wyjątkiem są tu kredyty konsumpcyjne (tak naprawdę mają cechy i pożyczek i kredytów) i kredyty gospodarcze na wydatki bieżące.
• bank ma prawo do kontroli wykorzystania kredytu przez cały okres jego trwania, a w przypadku stwierdzenia sprzecznego z celem i warunkami umowy wykorzystania kredytu – wypowiedzenia umowy. W przypadku pożyczki nie ma takiego warunku. Jest to bardzo ważne zastrzeżenie, gdyż bank może kontrolować, w jaki sposób są wydawane jego pieniądze, a kredytobiorca nie może wydawać ich w sposób dowolny. Zwiększone w ten sposób jest bezpieczeństwo banku.
• od wykorzystania kredytu bank pobiera oprocentowanie (odsetki) oraz prowizję, pożyczka może być natomiast nieodpłatna. Pożyczka stosowana jest w życiu codziennym przez każdego z nas, gdy pożyczamy znajomym pieniądze. Gdyby obligatoryjnie trzeba było za nią płacić, utrudniło by to życie. Za kredyt zawsze trzeba jednak zapłacić, gdyż bank tak naprawdę nie pożycza swoich pieniędzy, tylko pieniądze z depozytów, za których dysponowanie także musi przecież płacić. Poza tym przecież celem banku jest uzyskiwanie zysków.
• umowa kredytu bankowego musi być – pod rygorem nieważności – zawarta na piśmie. Wymaganie to nie dotyczy pożyczki (choć warto zawrzeć ją także na piśmie dla celów dowodowych).

Bogusław Półtorak