Jak założyć fundację
Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Zachowania tej formy nie wymaga się, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie. W oświadczeniu woli o ustanowieniu fundacji fundator powinien wskazać cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. Mogą to być pieniądze, papiery wartościowe, a także oddane fundacji na własność rzeczy ruchome i nieruchomości.
Ważnym dokumentem jest statut. Jest to dokument odrębny od oświadczenia woli o ustanowieniu statutu. To fundator ustala statut fundacji, określający co najmniej:
- nazwę fundacji,
- siedzibę,
- majątek,
- cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji,
- skład i organizację zarządu,
- sposób powoływania zarządu (nawet sam fundator nie jest uprawniony do odwołania członków organu fundacji, jeżeli jej statut nie przyznaje mu tego uprawnienia; uprawnienia fundatora w tym zakresie nie przechodzą na jego spadkobierców),
- obowiązki i uprawnienia zarządu i jego członków.
Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące:
- prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej (fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów. Jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż 1000 złotych; jeżeli fundator przewiduje prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację od chwili jej ustanowienia, to w oświadczeniu o ustanowieniu fundacji nie ma obowiązku określenia wartości środków majątkowych przeznaczonych do prowadzenia tej działalności),
- dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją,
- zmiany celu lub statutu (to warto uwzględnić; nawet sam fundator nie może zmienić statutu fundacji, gdy jej statut nie upoważnia go do dokonywania takich zmian),
- tworzenia obok zarządu innych organów fundacji (np. rad nadzorczych, rad programowych, komisji rewizyjnych itd.),
- przeznaczenia środków majątkowych fundacji po jej likwidacji (w braku takich postanowień środki te powinny być przeznaczone na cele, o których mowa na samym początku niniejszej strony).
Fundator może wskazać ministra właściwego ze względu na cele fundacji. Oświadczenie fundatora w tej sprawie powinno być dołączone do statutu i przekazane sądowi prowadzącemu rejestr fundacji.
Uprawnienia fundatora do tworzenia statutu nie przechodzą na jego następców prawnych, z jednym wyjątkiem – gdy ustanowiono fundację w testamencie, to statut tworzony jest w ramach polecenia przez spadkobiercę (spadkobierców).
Fundator może odstąpić od osobistego ustalenia statutu i upoważnić do jego ustalenia inną osobę fizyczną lub prawną.
Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS.
Likwidacja fundacji
W razie osiągnięcia celu, dla którego fundacja była ustanowiona, lub w razie wyczerpania środków finansowych i majątku fundacji, fundacja podlega likwidacji w sposób wskazany w statucie. Jeżeli statut nie przewiduje likwidacji fundacji lub jego postanowienia w tym przedmiocie nie są wykonywane, w wypadkach wymienionych wyżej właściwy minister lub starosta zwraca się do sądu o likwidację fundacji.
W wypadkach innych niż przewidziane wyżej likwidacja fundacji może nastąpić tylko na mocy przepisu ustawy.
Jeżeli statut fundacji nie określa przeznaczenia środków majątkowych pozostających po jej likwidacji, sąd orzeka o przeznaczeniu tych środków z uwzględnieniem celów, którym fundacja służyła.