Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą starać się o pomoc publiczną na restrukturyzację należności publicznoprawnych, muszą jednak spełnić wiele warunków jakie przed nimi stawia rząd. Raport odpowiada na fundamentalne pytanie: Kto i na jakich warunkach może skorzystać z pomocy?

Kto może liczyć na pomoc?

Rozporządzenie Rady Ministrów wprowadziło wiele warunków, które mali i średni przedsiębiorcy muszą spełnić, aby otrzymać pomoc publiczną na restrukturyzację niektórych należności publicznoprawnych.

Pomoc restrukturyzacyjna dotyczy przede wszystkim przedsiębiorców w celu realizacji procesu restrukturyzacji ich zakładów pracy. Pomoc na restrukturyzację ograniczona jest do minimum finansowego niezbędnego dla danego przedsiębiorcy, aby przywrócić mu ponownie zdolność do konkurowania i rozwijania firmy.

Pomoc na restrukturyzację niektórych należności publicznoprawnych może być udzielona małemu i średniemu przedsiębiorcy, znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej, jeżeli przedsiębiorca:

• jest spółką, w której odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest ograniczona, a strata spółki przewyższa połowę kapitału zakładowego, w tym strata wykazana przez spółkę za okres poprzednich 12 miesięcy przewyższa jedną czwartą tego kapitału,
• jest spółką, w której przynajmniej niektórzy wspólnicy w sposób nieograniczony odpowiadają za zobowiązania spółki, strata przewyższa połowę jej kapitału według ksiąg spółki, w tym strata wykazana przez spółkę za okres poprzednich 12 miesięcy przewyższa 1/4 tego kapitału,
• niezależnie od formy prawnej przedsiębiorstwa, spełnia ono kryteria kwalifikujące je do objęcia postępowaniem upadłościowym.

O pomoc publiczną na restrukturyzację należności publicznoprawnych mogą starać się mali i średni przedsiębiorcy, o ile:

• nie należą do żadnej grupy kapitałowej, czyli do takiej grupy przedsiębiorców, którzy nie spełniają kryteriów określonych w załączniku I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. ;
• nie są przejmowani przez grupę kapitałową, z wyjątkiem sytuacji, gdy mały i średni przedsiębiorca wykaże, że jego trudna sytuacja ekonomiczna ma charakter wewnętrzny, nie jest natomiast wynikiem nieuzasadnionego podziału kosztów w ramach grupy kapitałowej i nie może zostać przezwyciężona przez samą grupę.

Beneficjentami pomocy publicznej mogą być również mali i średni przedsiębiorcy, którzy nie prowadzą działalności na rynku, na którym występuje lub może występować długoterminowa strukturalna nadprodukcja, oceniana według kryteriów określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej dotyczących udzielania pomocy publicznej na restrukturyzację należności publicznoprawnych.

Przykład 1

Średniej wielkości firma komputerowa należąca do grupy informatycznej, działająca na runku polskim zbyła w zeszłym roku aktywa na rzecz firmy działającej na tym samym rynku. Firma zbywająca aktywa wykorzystała w zeszłym roku przysługujące jej prawo do skorzystania z pomocy publicznej na restrukturyzację należności publicznoprawnych? Czy w związku ze zbyciem aktywów i raz już wykorzystanej pomocy ze środków publicznych, może ona w dalszym ciągu liczyć na pomoc restrukturyzacyjną należności publicznoprawnych?

Nie. W przypadku otrzymania pomoc na ratowanie przedsiębiorstwa lub restrukturyzację (bez względu na fakt zbycia swoich aktywów), dalsza pomoc na restrukturyzację należności publicznoprawnych może być udzielona dopiero po upływie 10 lat, licząc od daty otrzymania pomocy ze środków na restrukturyzację.

Przy czym pomocą restrukturyzacyjną nazywamy ograniczone w czasie wsparcie finansowe udzielane przedsiębiorcy w celu umożliwienia prowadzenia działalności gospodarczej przez czas niezbędny do dokonania koniecznych analiz oraz opracowania planu restrukturyzacji albo likwidacji działalności.

Przykład 2

Mały przedsiębiorca, skupiony w większej grupie kapitałowej wzajemnie się wspierającej, zwraca się z podaniem o udzielenie mu pomocy publicznej na restrukturyzację. Warto przy tym nadmienić, że przedsiębiorca wcześniej nie otrzymał pomocy restrukturyzacyjnej przydzielonej całej grupie przedsiębiorców, w której działa, a pomoc dla grupy nastąpiła z końcem zeszłego roku. Czy w związku z tym ma on realne szanse, aby taką pomoc otrzymać?

Niestety nie. Przedsiębiorca działając w większej grupie kapitałowej, nie może samodzielnie liczyć na pomoc ze środków publicznoprawnych, gdyż po pierwsze działa w całej grupie kapitałowej, a po drugie grupa ta otrzymała już środki z pomocy publicznej na restrukturyzację.

W przypadku gdy przedsiębiorca należący do grupy kapitałowej otrzymał pomoc na ratowanie lub restrukturyzację przewidziany planem dla całej grupy kapitałowej, inny członkowie tej grupy mogą otrzymać taką pomoc, dopiero po upływie 10 lat, od chwili otrzymania pomocy restrukturyzacyjnej przewidzianej dla całej grupy.

Pomoc publiczna przed wymagalnym okresem 10 lat przerwy pomocowej

Pomoc na restrukturyzację należności może być udzielona przed upływem okresu 10 lat od przyznania małemu i średniemu przedsiębiorcy pomocy na ratowanie, o ile pomoc na ratowanie została udzielona w ramach tego samego procesu restrukturyzacji.

Pomoc na restrukturyzację należności może być udzielona przed upływem okresu 10 lat od przyznania małemu i średniemu przedsiębiorcy pomocy na ratowanie, również jeżeli jest konieczna z powodu nieprzewidywalnych okoliczności, za które mały i średni przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności oraz minęło co najmniej 5 lat od przyznania małemu i średniemu przedsiębiorcy pomocy na ratowanie, po której nie nastąpiło przyznanie pomocy na restrukturyzację, a mały i średni przedsiębiorca wykazywał długoterminową zdolność do konkurowania na rynku (tzn. zdolność do pokrywania kosztów prowadzonej działalności gospodarczej, w tym kosztów amortyzacji i kosztów finansowych, bez konieczności dalszego wspierania środkami publicznymi).

Pomoc na restrukturyzację przysługuje przed upływem 10 lat od daty jej otrzymania, również w wyjątkowych i nieprzewidywalnych okolicznościach, za które mały i średni przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności. Pomoc na restrukturyzację należności może być udzielona przed upływem co najmniej 10 lat od daty najpóźniejszego z następujących zdarzeń: przyznania małemu i średniemu przedsiębiorcy pomocy na ratowanie lub upływu okresu restrukturyzacji przewidzianego w poprzednim planie restrukturyzacji.

Udział środków własnych w finansowaniu kosztów restrukturyzacji

Udział środków własnych małego i średniego przedsiębiorcy w finansowaniu kosztów restrukturyzacji przedsiębiorstwa nie może być niższy niż:

• 25 % kosztów restrukturyzacji wynikających z planu restrukturyzacji, w przypadku małego przedsiębiorcy;
• 40 % kosztów restrukturyzacji wynikających z planu restrukturyzacji, w przypadku średniego przedsiębiorcy.

Środkami własnymi małego i średniego przedsiębiorcy nazywamy środki finansowe tego przedsiębiorcy, lub całej grupy kapitałowej, do której należy ten przedsiębiorca, w tym środki pochodzące ze sprzedaży majątku lub środki uzyskane od instytucji finansowych lub z innych źródeł na warunkach rynkowych oraz bez udziału pomocy publicznej.

Środki własne powinny stanowić rzeczywisty wkład w finansowanie kosztów restrukturyzacji i nie obejmować środki pochodzące z amortyzacji oraz planowanych zysków.

Pomoc na restrukturyzację należności nie może być udzielona, jeżeli:

• restrukturyzacja małego i średniego przedsiębiorcy jest ograniczona wyłącznie do restrukturyzacji finansowej i nie prowadzi do usunięcia przyczyn powstawania strat;
• służy finansowaniu nowych inwestycji, z wyjątkiem sytuacji, gdy są one niezbędne do odzyskania przez małego i średniego przedsiębiorcę długookresowej zdolności do konkurowania na rynku.

Jak otrzymać pomoc na restrukturyzację?

Postępowanie restrukturyzacyjne wszczyna się w dniu wpływu wniosku do właściwego organu restrukturyzacyjnego. Przedsiębiorca składa wniosek do organu restrukturyzacyjnego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę przedsiębiorcy, odrębnie do każdego organu właściwego ze względu na zobowiązania.

Jeżeli organ restrukturyzacyjny jest właściwy w sprawach więcej niż jednego rodzaju należności objętych restrukturyzacją, jednym wnioskiem obejmuje się wszystkie rodzaje należności będące we właściwości tego organu, np. urząd skarbowy, do którego został złożony wniosek, prowadzi postępowanie restrukturyzacyjne w zakresie wszystkich zobowiązań podatkowych.

Mały i średni przedsiębiorca ubiegający się o pomoc na restrukturyzację należności musi złożyć podmiotowi udzielającemu pomocy plan restrukturyzacji co do którego nie ma wątpliwości, że nie pozostaje on w sprzeczności z programem restrukturyzacji, czyli programem opracowanym przez przedsiębiorcę, zawierającym m.in. analizę i ocenę stanu ekonomiczno-finansowego przedsiębiorcy, określenie sposobów działania, które mogą zapewnić osiągnięcie trwałej poprawy wyniku finansowego wraz ze wskazaniem źródeł finansowania przedsięwzięć restrukturyzacyjnych, prognozę efektów ekonomiczno-finansowych – którego celem jest poprawa sytuacji finansowej przedsiębiorcy, stworzenie perspektyw jego rozwoju oraz tworzenie nowych miejsc pracy.

Plan restrukturyzacji powinien zawierać elementy określone w części III.8.A pkt 2 załącznika I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE, czyli:

• prezentację różnych założeń rynkowych, wynikających z badań rynku;
• analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa;
• prezentację proponowanej przyszłej strategii przedsiębiorstwa i opis sposobu powrotu do płynności finansowej;
• opis wydatkowania planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów;
• harmonogram wdrożenia różnych środków oraz ostateczny termin wdrożenia planu restrukturyzacyjnego w całości;
• informacje o zdolnościach produkcyjnych przedsiębiorstwa, w oparciu o stan bieżący, jak również o przewidywany stan po otrzymaniu środków pomocowych;
• opis uzgodnień finansowych do celów restrukturyzacji, a szczególnie wykorzystanie obecnego kapitału, sprzedaż aktywów lub spółek zależnych w celu finansowania restrukturyzacji, finansowe zobowiązania udziałowców i osób trzecich.

Plan restrukturyzacyjny powinien zawierać nazwisko autora planu i datę jego sporządzenia, a także określać środki wyrównujące działalność konkurencji na rynku, polegające na zbyciu aktywów, ograniczeniu zdolności produkcyjnych lub udziału w rynku.

Przedsiębiorca ubiegający się o pomoc na restrukturyzację należności jest zobowiązany do złożenia oświadczenia, że w okresie restrukturyzacji nie będzie korzystał z pomocy publicznej innej niż pomoc de minimis lub pomoc w ramach wyłączeń grupowych (jeżeli działa on w grupie kapitałowej) lub występując o pomoc, poinformuje podmiot udzielający pomocy, że jest w trakcie restrukturyzacji.

Plan restrukturyzacji powinien zostać zrealizowany zgodnie z jego założeniami. A zatem przedsiębiorca nie może zwiększać zdolności produkcyjnych w okresie realizacji planu restrukturyzacji. Warto przy tym dodać, że podmioty udzielające pomocy wydają beneficjentowi zaświadczenie stwierdzające, że udzielona pomoc publiczna jest pomocą de minimis.

Zmiana planu restrukturyzacyjnego

Może się zdarzyć, że przedsiębiorca będzie chciał zmienić założenia realizowanego przez siebie planu restrukturyzacyjnego z uwagi na nowe pomysły, czy sytuacje gospodarczo-rynkową. Co w takiej sytuacji, może zrobić?

Aby zmienić zasady planu restrukturyzacyjnego, nawet jeżeli uruchomiono w stosunku do niego pomoc ze środków publicznych, ważne jest, aby nowy plan restrukturyzacyjny po zmianie nadal prowadził do osiągnięcia przez małego i średniego przedsiębiorcę długookresowej zdolności konkurowania na rynku. Warto przy tym podkreślić, że zarówno pierwotny plan restrukturyzacyjny, jak również plan wtórny zmodyfikowany nie podlega notyfikacji Komisji Europejskiej.

Kiedy przedsiębiorca nie otrzyma pomocy restrukturyzacyjnej?

Przedsiębiorca nie otrzyma pomocy ze środków publicznych jeżeli złożył wniosek do odpowiedniego resortu zajmującego się udzieleniem mu pomocy publicznej na restrukturyzację, a między czasie podjął kroki likwidacyjne prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa zobowiązany jest niezwłocznie powiadomić organ restrukturyzacyjny o likwidacji działalności albo wszczęciu wobec niego postępowania likwidacyjnego albo o ogłoszeniu upadłości – w terminie 7 dni od zaistnienia tych okoliczności.

Nie podlegają restrukturyzacji zaległości z tytułu składki na ubezpieczenie emerytalne. Nie podlegają restrukturyzacji również zaległości podatkowe i celne określone w decyzji właściwego organu podatkowego, organu celnego lub organu kontroli skarbowej oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wpłat do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz opłat i kar dla Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej określone w wyniku postępowania kontrolnego – jeżeli zaległości te określone zostały w związku z dokonywaniem czynności prawnych mających na celu obejście przepisów podatkowych, o należnościach celnych, o ubezpieczeniach społecznych lub przepisów dotyczących wymiaru i poboru tych należności.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 września 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania małym i średnim przedsiębiorcom pomocy publicznej na restrukturyzację niektórych należności publicznoprawnych (Dz.U. 2006 r. nr 169, poz. 1202);
• Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz.U. 2004 r. nr 123, poz. 1291 ze zm.);
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz.U. 2002 r. nr 155, poz. 1287 ze zm.).

Przemysław Gogojewicz