Wszelkie nadane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych kary za niepłacenie bądź niepłacenie w terminie lub w zaniżonej wysokości składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych świadczeń pracowniczych podlegają przymusowemu uiszczeniu. W związku z tym wszczyna się postępowanie egzekucyjne.
Podstawa prawna
Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek, odsetek za zwłokę, kosztów egzekucyjnych, opłaty dodatkowej oraz opłaty prolongacyjnej podlegają egzekucyjnemu w administracji lub egzekucji sądowej. Zasady postępowania egzekucyjnego szczegółowo uregulowane są ustawą z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz przepisami wykonawczymi wydanymi na jej podstawie.
Zaległości należne ZUS podlegają zaspokojeniu w drodze postępowania egzekucyjnego w administracji przed innymi wierzytelnościami. Wyjątek stanowią tu koszty egzekucyjne, należności za pracę, należności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci. Pierwszeństwem objęte są także koszty ostatniej choroby i koszty pogrzebu dłużnika, w wysokości odpowiadającej miejscowym zwyczajom.
Egzekutor ZUS
Organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ten oddział, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń jest dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wynika to z przepisów prawnych ustanowionych artykułem 19 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jeżeli ściągnięcie należności z dłużnika nie dojdzie do skutku to ZUS powinien przekazać dalsze prowadzenie postępowania właściwemu urzędowi skarbowemu.
Płatnicy mających problemy z zapamiętywaniem rzeczy, za które stali się dłużnikami, muszą zważać na fakt, iż ZUS jest zwolniony, zgodnie z § 13 rozporządzenia ministra finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z obowiązku wysyłania upomnienia do dłużnika przed rozpoczęciem czynności egzekucyjnych. Jednakże, gdy już postępowanie egzekucyjne będzie na tyle zaawansowane, że ZUS będzie zamierzał wyegzekwować należności, które powstały na podstawie wydania decyzji administracyjnych, organ ten zobowiązany jest doręczyć upomnienie. Ma to miejsce w przypadku takich decyzji administracyjnych jak na przykład decyzje:
- o dokonaniu przypisu na koncie w wyniku przeprowadzonej kontroli,
- o wymierzeniu opłaty dodatkowej,
- o odpowiedzialności osoby trzeciej.
Zawieszenie postępowania
Organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania stosując się do przepisów z art. 56 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. Zgodnie z tym artykułem postępowanie egzekucyjne może zostać zawieszone w następujących sytuacjach:
- w przypadku utraty przez zobowiązanego dłużnika zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego,
- w przypadku wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnych,
- na żądanie wierzyciela,
- w przypadku śmierci zobowiązanego, jeśli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego,
- w innych przypadkach przewidzianych w odrębnych ustawach.
W wyżej wymienionej ustawie zgodnie z art. 59 § 1 postępowanie egzekucyjne ulega umorzeniu:
- jeśli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego,
- jeśli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli nie istniał,
- jeśli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa,
- jeśli zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na jego osobę,
- jeśli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny,
- w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego,
- jeśli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu,
- gdy postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania,
- na żądanie wierzyciela,
- w innych przypadkach przewidzianych w ustawach
Jeżeli zaistnieje sytuacja, w której z pewnością koszty postępowania egzekucyjnego przekroczą zaległości dłużnika, a możliwość uzyskania tych pieniędzy będzie nikła, to organ egzekucyjny może odstąpić od egzekucji, mimo że będzie ona na jakimś stopniu zaawansowania.