Każdy dorosły, pracujący obywatel państwa polskiego jest zobligowany do uczestniczenia w polityce podatkowej czy tego chce czy też nie. Nabywając czy sprzedające różnego typu towary oraz otrzymując dochody z różnych źródeł stykamy się z podatkami.
Terminy płatności podatków
Występującym z tytułu dokonywanych przez nas transakcji zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.
Wszelkie czynności związane z podatkami (ich naliczanie, informację na ich temat, postępowanie podatkowe, kontrola podatkowa i in.) są opisywane i regulowane prze różne akty prawne, ale przede wszystkim opierają się na ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – ordynacji podatkowej.
Zgodnie z art. 47 ordynacji podatkowej termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.
Natomiast w przypadku, gdy przepisy prawa podatkowego określają kalendarzowo:
- terminy płatności podatku,
- zaliczki na podatek,
- raty podatku,
a decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego nie została doręczona co najmniej na 14 dni przed terminem płatności podatku, pierwszej zaliczki na podatek lub pierwszej raty podatku, obowiązuje termin 14 dni od dni doręczenia decyzji.
Natomiast w sytuacji, kiedy podatnik jest obowiązany sam obliczyć i wpłacić podatek, to wówczas za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić.
Terminem płatności dla płatników i inkasentów jest ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, powinna nastąpić wpłata należności z tytułu podatku.
Minister Finansów określa, w drodze rozporządzenia, kalendarzowo terminy płatności poszczególnych podatków, zaliczek na podatek lub rat podatku.
W interesie podatnika
Zdarzają się sytuacje, w których podatnik nie może wywiązać się z obowiązujących go terminów płatności. W ochronie podatników powstał artykuł 48 ordynacji podatkowej, który mówi o tym, że organ podatkowy, ze względu na ważny interes podatnika, na jego wniosek, może:
- odroczyć termin płatności podatku,
- rozłożyć na raty zapłatę podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,
- odraczać inne terminy przewidziane w przepisach prawa podatkowego, z wyjątkiem terminów określonych w art. 68-71 (Zobowiązanie podatkowe nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Natomiast jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego lub w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, to zobowiązanie podatkowe nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy); art. 76 § 1 (artykuł ten dotyczy nadpłaty, która podlega zwrotowi w terminie 30 dni od wydania wiążącej decyzji, 30 dni od dnia złożenia wniosku bądź też 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania lub deklaracji); art. 78 § 1 (określa się w nim, że prawo do zwrotu nadpłaty wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin określony w art. 76 § 1); art. 80 § 1 (określa się w nim termin wygaśnięcia prawa do nadpłaty w określonych sytuacjach), art. 87 § 3 i 4 (dotyczący terminów wystawiania rachunków dla kupującego – do 7 dni od dnia wykonania usługi lub sprzedaży bądź od dnia zgłoszenia się po rachunek ale nie później niż 3 miesiące od zaistniałej transakcji), art. 88 § 1 (Podatnicy wystawiający rachunki są obowiązani kolejno je numerować i przechowywać kopie tych rachunków w kolejności ich wystawienia przez 5 lat kalendarzowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek) i art. 118 (Nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat).
W przypadku wydania decyzji o odroczeniu terminu płatności lub rozłożeniu na raty spłaty podatku terminem płatności jest dzień, w którym, zgodnie z decyzją, powinna nastąpić zapłata odroczonego podatku albo poszczególnych rat, na jakie została rozłożona zaległość podatkowa lub podatek.
Jeżeli w tak wyznaczonym terminie, określonym ponadto w decyzji, podatnik nie dokonał zapłaty odroczonego podatku bądź nie zapłacił którejkolwiek z rat, na jakie została rozłożona zaległość podatkowa lub podatek, terminem płatności tej raty lub odroczonego podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku, jest 14 dni od wydania decyzji bądź od przewidzianego wcześniej terminu.
Z uwagi na interes publiczny Minister Finansów może, w drodze rozporządzenia, przedłużać terminy przewidziane w przepisach prawa podatkowego, z wyjątkiem terminów określonych w artykułach przytoczonych powyżej, czyli w art. 68-71, art. 76 § 1, art. 78 § 1, art. 80 § 1, art. 87 § 3 i 4, art. 88 § 1 i art. 118.
Zaległość podatkowa
W myśl art. 51 ordynacji podatkowej zaległością podatkową nazywany jest podatek nie zapłacony w terminie płatności.
Ponadto za zaległość podatkową uważa się również nie zapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek lub ratę podatku.
Przepisy te stosowane są również wobec należności z tytułu podatków, zaliczek na podatki oraz rat podatków nie wpłaconych w terminie płatności przez płatnika lub inkasenta.
Zgodnie z art. 52. § 1 na równi z zaległością podatkową traktuje się również powstałe na skutek płacenia podatku:
- nadpłatę, jeżeli w zeznaniu lub w deklaracji podatkowej została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych,
- zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, chyba że podatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy,
- wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej.
W przypadku, kiedy zwrot nadpłaty lub zwrot podatku został dokonany, bowiem ze złożonej deklaracji wynikało, że podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych, organ podatkowy może zwrócić się do niego o okazanie dokumentów lub o złożenie fotokopii dokumentów, które, zgodnie z przepisami, potwierdzają prawo do skorzystania z ulgi (art. 275), to wówczas wyżej przytoczonych pkt 1 i 2 nie stosuje się.
Odsetki za zwłokę
Od powstałych zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwłokę.
Odsetek za zwłokę nie nalicza się jednak w następujących sytuacjach:
- jeżeli w postępowaniu zabezpieczającym organ podatkowy, przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub przed upływem terminu płatności podatku, dokonał zajęcia środków pieniężnych, rzeczy lub praw majątkowych, a następnie, po upływie terminu płatności podatku, środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych,
- za okres od dnia następnego po upływie terminu do przekazania odwołania organowi odwoławczemu do dnia otrzymania odwołania przez ten organ,
- za okres od następnego dnia po upływie terminu do rozpatrzenia odwołania do dnia doręczenia stronie decyzji organu odwoławczego,
- w przypadku zawieszenia postępowania z urzędu – od dnia wystąpienia przesłanek powodujących zawieszenie postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania.
Odsetki za zwłokę naliczane są również do nadpłat, zwrotu podatku oraz wynagrodzeń płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej.
W większości przypadków odsetki za zwłokę naliczane są przez podatnika, płatnika lub inkasenta.
W przypadkach, gdy:
- podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji,
- podatnik obowiązany do zapłaty podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku bez złożenia deklaracji, nie wykonał tego obowiązku w całości lub w części (art. 21 § 3 i 4),
- płatnik lub inkasent pobrał wynagrodzenie nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a w związku z tym organ podatkowy wydał decyzję o zwrocie nienależnego wynagrodzenia (art. 28 § 2),
- płatnik lub inkasent nie dopełnił obowiązków obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu bądź też w przypadku inkasenta – nie dopełnił obowiązku pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu, a organ podatkowy wydał decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika (inkasenta), w której określił wysokość nie pobranego lub pobranego, a nie wpłaconego podatku (art. 30 § 1).
odsetki za zwłokę nalicza organ podatkowy, określając ich wysokość na dzień wydania decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej, decyzji o zwrocie wynagrodzenia lub decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika (inkasenta).
Naliczanie odsetek
W przypadkach nadpłaty, zwrotu podatku, czy pobrania wynagrodzenia odsetki za zwłokę naliczane są odpowiednio od dnia:
- zwrotu nadpłaty lub jej zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych,
- zwrotu podatku,
- pobrania wynagrodzenia.
W myśl art. 54 odsetek za zwłokę nie nalicza się w następujących sytuacjach:
- jeżeli w postępowaniu zabezpieczającym organ podatkowy, przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub przed upływem terminu płatności podatku, dokonał zajęcia środków pieniężnych, rzeczy lub praw majątkowych, a następnie, po upływie terminu płatności podatku, środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych – przepis ten stosuje się odpowiednio do przejęcia na poczet zaległości podatkowych zajętych uprzednio rzeczy lub praw majątkowych,
- za okres od dnia następnego po upływie terminu do przekazania odwołania organowi odwoławczemu do dnia otrzymania odwołania przez ten organ,
- za okres od następnego dnia po upływie terminu do rozpatrzenia odwołania do dnia doręczenia stronie decyzji organu odwoławczego,
- w przypadku zawieszenia postępowania z urzędu – od dnia wystąpienia przesłanek powodujących zawieszenie postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania.
Minister Finansów może określić, w drodze rozporządzenia, inne niż wymienione powyżej sytuacje, w których odsetki za zwłokę nie są naliczane.
Zgodnie z obowiązującym prawem podatkowym odsetki za zwłokę powinny być wpłacane bez wezwania organu podatkowego.
W sytuacji, kiedy dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim, w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę (art. 55 § 2).
Natomiast podstawowa stawka odsetek za zwłokę wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
Stawka odsetek za zwłokę może ulec obniżeniu lub podwyższeniu w stopniu odpowiadającym obniżeniu lub podwyższeniu podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, poczynając od dnia, w którym stopa ta uległa zmianie.
Obowiązująca stawka odsetek za zwłokę jest ogłaszana przez Ministra Finansów w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Opłata prolongacyjna
W przypadku wydania decyzji o odroczeniu terminu spłaty podatku bądź też rozłożeniu podatku na raty, w sytuacji, kiedy ta decyzja dotyczy podatków stanowiących dochód budżetu państwa, organ podatkowy ustala opłatę prolongacyjną.
Stawka opłaty prolongacyjnej wynosi 50% ogłaszanej stawki odsetek za zwłokę.
Natomiast wysokość opłaty prolongacyjnej oblicza się przy zastosowaniu stawki opłaty prolongacyjnej obowiązującej w dniu wydania decyzji o ustaleniu takowej opłaty.
Terminy płatności opłaty prolongacyjnej są takie same jak w przypadku terminów płatności podatków. Stosuje się również takie same przepisy w sytuacji niedotrzymania terminu płatności.
Organ podatkowy może odstąpić od ustalenia opłaty prolongacyjnej, gdy:
przyczyną wydania decyzji o odroczeniu terminu spłaty podatku bądź rozłożenia tej spłaty na raty były klęska żywiołowa lub wypadek losowy
wydanie decyzji o odroczeniu terminu spłaty podatku bądź rozłożenia tej spłaty na raty następuje w związku z bankowym postępowaniem ugodowym lub postępowaniem układowym.
W myśl art. 57 § 7 ordynacji podatkowej rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa może wprowadzić opłatę prolongacyjną – w wysokości nie większej niż wspomniane już 50 % ogłaszanej stawki odsetek za zwłokę – z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności podatków stanowiących dochód odpowiednio – gminy, powiatu lub województwa.
Powyższe przepisy stosuje się również do rozłożonych na raty należności płatników lub inkasentów, wynikających z decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej.
Szczegółowe zasady naliczania opłaty prolongacyjnej, tak jak w przypadku odsetek za zwłokę określane są w drodze rozporządzenia przez Ministra Finansów.
Wygaśnięcie zobowiązań podatkowych
Powstałe na skutek rożnej działalności społeczno – gospodarczej zobowiązanie podatkowe może ulec całkowitemu bądź częściowemu wygaśnięciu.
Zgodnie z art. 59 ordynacji podatkowej zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek:
- zapłaty podatku, w tym również potrącenia oraz zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych, zaniechania poboru podatku, a także umorzenia zaległości podatkowych,
- pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta,
- przedawnienia.
W przypadku zobowiązań płatnika lub inkasenta wygasają one w całości lub w części wskutek:
- zapłaty należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,
- przedawnienia.