Zasady uznawania kwalifikacji zawodowych

Niniejszy raport przedstawia zasady uznawania kwalifikacji zawodowych w państwach Unii Europejskiej. Podwaliną pod tę analizę stanowi ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. Nr 63, poz. 394), która weszła w życie z dniem 2 maja 2008 r.

Informacje ogólne

Zgodnie z ustawą z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. Nr 63, poz. 394) obywatele:

• państw członkowskich Unii Europejskiej,
• państw Konfederacji Szwajcarskiej,
• państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA),

którzy nabyli w tych państwach, kwalifikacje do wykonywania zawodów regulowanych lub działalności, o których mowa w załączniku nr IV do dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.Urz. UE L 255 z 30 września 2005 r., z późn. zm.), mają prawo do wykonywania swoich zawodów w innych krajach UE oraz w Polsce się na zasadach określonych w ustawie.

Przedsiębiorcy nie mogą uchylić się w myśl powyższych przepisów od nieuznawania kwalifikacji zawodowych obywateli. Muszą respektować zapisy ustawowe uznające kwalifikacje zawodowe i tym samym zapewniające prawo wykonywania w Rzeczypospolitej Polskiej zawodu regulowanego lub działalności na takich samych zasadach jak osoby, które kwalifikacje do ich wykonywania uzyskały w RP.

Zawód regulowany to zespół czynności zawodowych, których wykonywanie jest uzależnione od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określonych w odrębnych polskich przepisach, takich np. jak  karta nauczyciela, ustawa o wykonywaniu zawodu lekarza, czy prawo farmaceutyczne.

Uznawanie kwalifikacji

Przedsiębiorcy powinni wiedzieć, że osoba ubiegająca się o pracę u danego pracodawcy musi na wstępie przejść postępowanie w sprawie o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego, albo działalności gospodarczej na terytorium RP. W tym celu będzie podlegała przepisom ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.).

Organem uprawnionym do wydawania decyzji o wykonywaniu w Polsce zawodów regulowanych albo działalności przez obywateli państw członkowskich jest w każdym przypadku inny organ właściwy, uprawniony do podejmowania takich decyzji wobec obywateli polskich, które uzyskały prawa do wykonywania swoich zawodów na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Każda osoba, która na terytorium Polskim, chciałaby wykonywać określony zawód powinna w tym celu złożyć wniosek do właściwej komórki, która jest upoważniona do wydania zaświadczenia potwierdzającego prawo wykonywania danego zawodu. I tak, osoba ubiegająca się o uznanie kwalifikacji zawodowych lekarza medycyny ma obowiązek skontaktować się z odpowiednim departamentem Ministerstwa Zdrowia. Zainteresowany uznaniem kwalifikacji zawodowych w prawie, zobligowany jest pojąć kontakt z Ministerstwem Sprawiedliwości itd.

Pracodawcy mogą dać zatrudnienie osobom, które są w trakcie uznawania kwalifikacji zawodowych, jednakże bez prawa udzielania im zgody na wykonywanie czynności zastrzeżonych dla osób z odpowiednimi kwalifikacjami. Aby jednak zorientować się w sytuacji postępowania kwalifikacyjnego, pracodawcy mogą podpytać zainteresowanego czy otrzymał np. zawiadomienie o przyjęciu bądź odrzuceniu wniosku. Właściwy organ upoważniony jest do zawiadomienia wnioskodawcy o otrzymaniu wniosku w terminie miesiąca od dnia jego otrzymania. W przypadku stwierdzenia braków formalnych, właściwy organ wzywa do uzupełnienia wniosku w terminie przez siebie wskazanym pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania.

Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej

Opłata skarbowa w przypadku procedury uznania kwalifikacji zawodowych do pracy w zawodzie regulowanym, zgodnie z ustawą z dnia 26 kwietnia 2001 r. o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych (Dz.U. z 2001 r. Nr 87, poz. 954), wynosi 500 zł. Jeśli stosowane są dodatkowe wymagania (staż adaptacyjny lub test umiejętności) – wymagane mogą być dodatkowe opłaty za te środki kompensacyjne. W niektórych przypadkach należy wnieść opłatę za wpisanie do rejestru. Wysokość opłat ustala organ właściwy do uznania kwalifikacji do pracy w danym zawodzie. Informacje o opłatach muszą być dostępne dla wnioskodawcy.

Szczegółowe informacje dotyczące zawodów regulowanych oraz uznawania kwalifikacji do ich wykonywania można znaleźć na stronie internetowej Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej. Biuro to mieści się w Warszawie przy ul. Smolnej 13. Kontakt: (0-22) 828 81 61 lub biuro@buwiwm.edu.pl. 

Baza danych o zawodach regulowanych w Polsce znajduje się na stronie www.buwiwm.edu.pl.

Unia o kwalifikacjach

Zgodnie z Dyrektywą 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, każde państwo członkowskie uznaje dyplomy, świadectwa i inne dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji, przyznawane obywatelom państw członkowskich przez inne państwa członkowskie, poprzez nadawanie tym kwalifikacjom, odnośnie do prawa dostępu do rodzajów działalności, oraz ich prowadzenia na swoim terytorium, takiego samego znaczenia, jak tym dyplomom, świadectwom i innym dokumentom potwierdzającym posiadanie kwalifikacji, określonym w załączniku, które ono samo nadaje.

Dyplom – oznacza każdy dyplom, świadectwo lub inny dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji lub każdy zestaw takich dyplomów, świadectw lub innych dokumentów:

• który został wydany przez właściwe władze w państwie członkowskim, wyznaczone zgodnie z jego przepisami ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi,
• który wskazuje, że jego posiadacz pomyślnie ukończył naukę w szkolnictwie pomaturalnym trwającą co najmniej trzy lata lub jednakowy okres przy niepełnym wymiarze godzin, na uniwersytecie lub w instytucji szkolnictwa wyższego, bądź też instytucji o zbliżonym poziomie oraz, w razie konieczności, pomyślnie ukończył szkolenie zawodowe, wymagane jako uzupełnienie kształcenia po szkole średniej oraz
• który wskazuje, że jego posiadacz ma kwalifikacje zawodowe wymagane do podjęcia i wykonywania danego zawodu regulowanego w tym państwie członkowskim,

zakładając, że kształcenie i szkolenie, o których mowa w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie potwierdzającym posiadanie kwalifikacji, odbyły się głównie na terenie Wspólnoty, albo że posiadacz dyplomu ma trzyletnie doświadczenie zawodowe, poświadczone przez państwo członkowskie, w którym uznano dyplom, świadectwo lub inny dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji, pochodzące z państw trzecich.

Wyjaśnienia Ministerstwa Finansów na przykładzie uznawania kwalifikacji zawodowych księgowych

Wykonywanie zawodu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby, które nabyły swoje kwalifikacje zawodowe w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, uzależnione jest od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określonych w ustawie z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. Nr 63, poz. 394).

Zgodnie z art. 7 ww. ustawy postępowanie w sprawie uznania kwalifikacji wszczyna się na wniosek. Wzór wniosku o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego określa rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie wzoru formularzy składanych w postępowaniu o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych (Dz.U. z 2003 r. Nr 8, poz. 94). Wnioski należy składać do Departamentu Rachunkowości Ministerstwa Finansów. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające kwalifikacje (wykształcenie, doświadczenie zawodowe), składane w języku polskim lub z tłumaczeniem na język polski dokonanym przez tłumacza przysięgłego. Uznanie kwalifikacji zawodowych do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zależy przede wszystkim od programu kształcenia oraz szkolenia, jak również od doświadczenia zawodowego, jakimi legitymuje się wnioskodawca.

W przypadku, gdy program kształcenia i szkolenia odbytego przez wnioskodawcę w jego państwie różni się znacząco od programu kształcenia i szkolenia wymaganego w RP albo jeżeli zakres wykonywanego przez wnioskodawcę w jego państwie zawodu różni się w dużym stopniu od zakresu tego zawodu w RP, minister finansów może uzależnić decyzję o uznaniu kwalifikacji od odbycia przez wnioskodawcę stażu adaptacyjnego albo przystąpienia do testu umiejętności.

Warunki, sposób oraz tryb odbywania stażu adaptacyjnego oraz przeprowadzania testu umiejętności określa rozporządzenie ministra finansów z dnia 16 grudnia 2004 r. w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności przeprowadzanych w celu uznania kwalifikacji do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz.U. Nr 282, poz. 2803 ze zm.). Program stażu adaptacyjnego ustala minister finansów indywidualnie dla każdego wnioskodawcy, z uwzględnieniem istniejących różnic pomiędzy posiadanymi przez wnioskodawcę a wymaganymi kwalifikacjami do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, określonymi w rozporządzeniu ministra finansów z dnia 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (DZ.U. Nr 120, poz. 1022 ze zm.).

Staż adaptacyjny jest odbywany u wybranego przez wnioskodawcę przedsiębiorcy uprawnionego do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. W formularzu zgłoszeniowym wnioskodawca wskazuje, w jakim podmiocie i na jakiej podstawie prawnej będzie odbywał staż adaptacyjny. Z uwagi na to, że  minister finansów nie prowadzi rejestru podmiotów uprawnionych do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, a jedynie wykaz osób posiadających certyfikat księgowy, brak jest możliwości udostępnienia listy podmiotów, w których wnioskodawca może odbyć staż adaptacyjny.

Nadzór nad prawidłowym przebiegiem stażu sprawuje opiekun wyznaczony przez przedsiębiorcę. Oceny przebiegu stażu adaptacyjnego dokonuje opiekun w formie opinii, która, po zatwierdzeniu przez przedsiębiorcę, przekazywana jest ministrowi finansów w ciągu 14 dni. Opinia jest podstawą do wydania przez ministra finansów decyzji w sprawie uznania kwalifikacji do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Koszty związane z odbywaniem stażu adaptacyjnego pokrywa wnioskodawca.

W przypadku, gdy wnioskodawca decyduje się na przystąpienie do testu umiejętności, minister Finansów w drodze decyzji powołuje Komisję Egzaminacyjną, która jest odpowiedzialna za przygotowanie, przeprowadzanie i sprawdzanie testu umiejętności. W skład Komisji Egzaminacyjnej mogą zostać powołani pracownicy Ministerstwa Finansów oraz biegli rewidenci, nie będący pracownikami resortu. Test umiejętności przeprowadzany jest w języku polskim, w formie pisemnej. Należy podkreślić, że znajomość języka nie stanowi przedmiotu egzaminu. Błędy stylistyczne i gramatyczne popełnione przez wnioskodawcę podczas testu umiejętności nie podlegają ocenie, jeżeli nie wpływają na stopień zrozumienia odpowiedzi.

Decyzje o uznaniu kwalifikacji wydawane są nie później niż w terminie 4 miesięcy od dnia przedłożenia przez wnioskodawcę wszystkich niezbędnych dokumentów. W przypadku wnioskodawcy, który odbywa staż adaptacyjny lub przystępuje do testu umiejętności, bieg terminu ulega zawieszeniu do dnia uzyskania przez Ministra Finansów oceny przebiegu stażu adaptacyjnego lub testu umiejętności. W sprawie wydawania i doręczenia decyzji stosuje się przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego (z zastrzeżeniem przepisów ustawy). Przepisy KPA stosuje się także w przypadku odwołań od decyzji. Od decyzji wydanej w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Zgodnie z ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225 poz. 1635 ze zm.) od decyzji w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego należy wnieść opłatę skarbową w wysokości 523 zł. Zapłaty opłaty skarbowej należy dokonać gotówkowo lub bezgotówkowo na rachunek bankowy lub w kasie Urzędu m. st. Warszawy dla dzielnicy Śródmieście.

Wzory wniosków

Wzór wniosku o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego. Pobierz: TU

Wzór wniosku uzupełniającego o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego. Pobierz: TU 

Do powyższych wniosków pracownicy powinni dołączyć:

• uwierzytelnioną kserokopie ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo wnioskodawcy ze zdjęciem, datą i miejscem urodzenia.
• uwierzytelnioną kserokopie dokumentów potwierdzających świadczenie pracy lub prowadzenie działalności gospodarczej w danym zawodzie lub branży, w szczególności:
  a) świadectwo pracy lub umowa o pracę,
  b) zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub decyzja o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z adnotacją urzędu gminy potwierdzającą, że działalność nadal jest prowadzona,
  c) decyzja urzędu gminy o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej lub zaświadczenie potwierdzające wcześniejsze prowadzenie działalności wraz z informacją o dacie wyrejestrowania,
  d) umowa cywilnoprawna – w przypadku świadczenia pracy na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło,
  e) aktualny pełny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego (nie starszy niż 3 miesiące);
• uwierzytelnioną kserokopie dokumentów potwierdzających posiadanie przez wnioskodawcę kwalifikacji zawodowych;
• kopię potwierdzenia dokonania wpłaty w wysokości 50 zł na rachunek Wojewódzkiego Urzędu Pracy.

W przypadku gdy zaświadczenie o wpisie nie zawiera określenia przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności, należy dołączyć zaświadczenie o numerze identyfikacyjnym w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON).

Podstawa prawna:

• Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych,
• Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej Dz.U. z 2008 r. Nr 63, poz. 394.),
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2004 r. w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności przeprowadzanych w celu uznania kwalifikacji do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz.U. Nr 120, poz. 1022 ze zm.).

Przemysław Gogojewicz