Darowizna od rodziców – czy trzeba płacić od niej podatek?

Kornelia Szczurek

6 marca 2024 (07:00) / Aktualizacja: 5 marca 2024 (13:05) Komentuj teraz!

Darowizna w rodzinie to popularny sposób przekazywania majątku między pokoleniami. Najczęściej to rodzice przekazują pieniądze, nieruchomość lub samochód swojemu dziecku. Obdarowana osoba powinna mieć świadomość, że co do zasady, otrzymany darowizną majątek podlega opodatkowaniu.

W przypadku rodzinnych darowizn, można uniknąć płacenia podatku, ale jeśli przekroczy się określoną kwotę, to tak czy inaczej, trzeba dokonać stosownych formalności. Darowizna rodziny – jak rozliczyć darowiznę pieniężną i jakie są konsekwencje jej niezgłoszenia? Sprawdzamy, co trzeba wiedzieć, o darowiźnie w najbliższej rodzinie.

Czym jest darowizna? Podstawa prawna opodatkowania rodzinnej darowizny

Zacznijmy od wyjaśnienia, co to jest darowizna. Jej definicja została zaczerpnięta z Kodeksu Cywilnego z art. 888, z którego wynika, że darowizna to „forma umowy, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”.

Przedmiotem darowizny mogą być środki pieniężne, jak również nieruchomości czy rzeczy ruchome, jak choćby samochód.

Trzeba pamiętać, że w świetle prawa przyjmując darowiznę, musimy odprowadzić podatek. Wynika to z Ustawy o podatku od spadków i darowizn. To, jaka będzie wysokość podatku, zależy przede wszystkim od kwoty darowizny oraz stopnia pokrewieństwa obdarowanego i darczyńcy.

Darowizna rodziców a forma przekazania darowizny

Niektórzy zastanawiają się, czy przekazanie darowizny pieniężnej wymaga zawarcia umowy darowizny w formie pisemnej, czy krok ten można pominąć. Okazuje się, że rodzice, dokonując przekazania darowizny obdarowanemu dziecku, mogą przygotować pisemną umowę darowizny pieniężnej, lecz nie muszą. Udokumentowanie darowizny w taki sposób nie jest bowiem w świetle prawa warunkiem koniecznym. Bliscy mogą zatem dać darowiznę, nie podpisując przy tym z obdarowanym żadnego dokumentu.

Darowizna w rodzinie – grupy podatkowe

Na gruncie podatku od spadków i darowizn wyróżnia się następujące grupy podatkowe:

• Grupa 1 – małżonek, zstępni (np. córka, syn, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb, zięć, synowa, teściowie.
• Grupa 2 – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych.
• Grupa 3 – pozostałe osoby niezaliczone do pozostałych grup.

Kwota wolna od podatku obowiązująca od 1 lipca 2023:

• Grupa 1 – 36 120 zł.
• Grupa 2 – 27 090 zł.
• Grupa 3 – 5 733 zł.

Darowizna od rodziców – która grupa podatkowa?

Wysokość podatku od darowizny na zasadach ogólnych uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa między stronami. W prawie wyszczególniono trzy grupy, przy czym dla każdej wyszczególniono kwoty wolne od podatku. Rodzice i dzieci należą do tzw. grupy podatkowej 0, która została wyszczególniona w ramach grupy pierwszej.

Do grupy zerowej należą:

• małżonek,
• zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki),
• wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie),
• pasierb,
• rodzeństwo,
• ojczym,
• macocha.

Podatek od darowizny a darowizna rodziców

Dobra informacja dla osób otrzymujących darowiznę od najbliższej rodziny, w tym przypadku rodziców, jest taka, że zaliczając się do zerowej grupy podatkowej, można liczyć na zwolnienie z podatku. Brak opodatkowania otrzymanej darowizny nie oznacza jednak, że osoba obdarowana nie musi nic robić. W przypadku darowizny od rodziny przekraczającej określoną kwotę, w świetle prawa powinna bowiem zgłosić fakt nabycia darowizny do stosownego organu.

Formalności, czyli jak się rozliczamy z darowizn? Zwolnienie z podatku

Jeśli chodzi o to, kiedy trzeba dokonać zgłoszenia, kluczową rolę odgrywa kwota darowizny. W przypadku zerowej grupy podatkowej kwota wolna od podatku wynosi 36 120 zł. Gdy wartość darowizny jest wyższa, to powinna zostać zgłoszona do Urzędu Skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny.

Na jakim druku zgłosić otrzymaną darowiznę?

Zgłoszenia powinno się dokonać na druczku SD-Z2. Potrzebna też będzie dokumentacja darowizny. Jeśli rozliczamy się z darowizny pieniężnej, wystarczy dowód wpłaty na rachunek bankowy. W przypadku każdej innej niż pieniężna, wymagany jest dokument, z którego wynika jej wartość oraz oświadczenie obdarowanej osoby o jej przyjęciu.

Ważne! Na wniosku SD-Z2 należy wykazać nadwyżkę otrzymanej kwoty przekraczającą limit wolny od podatku od spadków i darowizn. Nie ma zatem konieczności podawania całej kwoty darowizny.

Jeżeli nabycie na własność pieniędzy lub rzeczy od rodziców nastąpi więcej niż jeden raz, to wtedy ujmuje się wartości otrzymanych darowizn łącznie w okresie 5 lat. Podstawę opodatkowania stanowi zatem suma wszystkich otrzymanych darowizn od jednej osoby, przy czym nie ma żadnego limitu darowizn.

Warto przeczytać: Dotacje dla samozatrudnionych w 2024. Jak przedsiębiorcy mogą uzyskać wsparcie?

Obowiązek podatkowy – na kim ciąży?

Warto też dodać, kto ma obowiązek zgłosić darowiznę. Dokonać zgłoszenia otrzymanego tytułem darowizny majątku do Urzędu Skarbowego powinien sam obdarowany, darczyńca natomiast nie musi dopełniać żadnych formalności.

Uwaga! Aby uniknąć płacenia podatku darowizny pieniężnej, trzeba dotrzymać wskazanego terminu. W sytuacji jego przekroczenia podatnik traci możliwość skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania otrzymanej darowizny. Dotyczy to również darowizny rodziny i nie ma tutaj znaczenia fakt, czy umowa darowizny została spisana, czy nie.

Niezgłoszona darowizna

Powiedzieliśmy już sobie, że obdarowany przez rodziców ma obowiązek zgłosić darowiznę do US, jeżeli wartość darowizny przekracza 36 120 zł. W przeciwnym razie darowizna ta zostanie opodatkowana na zasadach ogólnych. W zależności od stanowiska US niezgłoszenie darowizny może się również wiązać z karą za niedotrzymanie obowiązku zgłoszeniowego.

Przekazanie do majątku firmowego środków otrzymanych tytułem darowizny

Darowizna od rodziców, zarówno w postaci środków pieniężnych, jak i w formie nieruchomości czy samochodu, może zostać przekazana przez przedsiębiorcę na cele działalności, czyli jako środek trwały. Odpisy amortyzacyjne od środków trwałych otrzymanych na drodze darowizny wprowadzonych do majątku firmowego mogą stanowić koszt podatkowy tylko w określonym przypadku.

Czy można odwołać darowiznę rodziców?

Po przekazaniu darowizny obdarowanemu odwołanie swojej darowizny jest praktycznie niemożliwe. Odwołanie wchodzi w grę tylko wtedy, gdy obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności (art. 899 k.c.). Przykładem takiej rażącej niewdzięczności może być np. popełnienie przestępstwa przez obdarowanego przeciwko darczyńcy. Wtedy ten drugi powinien na piśmie poprosić o zwrot udokumentowanej darowizny. Jeśli otrzymany darowizną majątek nie zostanie przez obdarowanego zwrócony, darczyńca może dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej.

Darowizna – odliczenie darowizny pieniężnej od dochodu (PIT darowizna)

Rozliczając PIT, można uzyskać ulgę z tytułu darowizny, jednak dotyczy to wyłącznie ściśle określonych przypadków. Odliczenia od uzyskanego w roku podatkowym dochodu podlegają darowizny przekazane organizacjom pożytku publicznego. Zatem jedynie wtedy można odliczyć darowizny od podatku, natomiast darowizny od członka rodziny nie podlegają odliczeniu.

Suma odliczenia limitowana jest do kwoty 6% uzyskanego w danym roku dochodu, czyli przychodu pomniejszonego o koszty uzyskania przychodów.

Testament a darowizna – jaka jest różnica?

Na koniec warto jeszcze powiedzieć sobie, co różni darowiznę i testament. Główną różnicą jest tutaj moment bezpłatnego przekazania określonych składników majątku. W drugim przypadku dochodzi do niego po śmierci testatora, z kolei darowizna pozwala na obdarowanie ze skutkiem natychmiastowym.

Trzeba jednak pamiętać, że darowizny udzielone przez spadkodawcę za życia wchodzą w skład masy spadkowej. I nie ma tutaj znaczenia, czy obdarowanym był ktoś z rodziny, czy dowolna osoba prawna.

Warto przeczytać: PIT-5: co to jest i czy nadal trzeba go rozliczać?