Analiza ekonomiczna działalności gospodarczej jest to zespół czynności badawczych, dotyczących jej wyników rzeczowych i finansowych, stanu ekonomicznego i pozycji na rynku oraz organizacji procesów i metod działania. Pojęcie analizy ekonomicznej odnosi się do metody badania naukowego, która polega na rozłożeniu badanego przedmiotu lub zjawiska na części składowe, w celu wykrycia składników przyczyniających się do kształtowania danego podmiotu lub zjawiska.
Rola analizy w zarządzaniu firmą
Celem analizy ekonomicznej jest przygotowanie odpowiednich informacji stanowiących podstawę do podejmowania decyzji gospodarczych. Analiza ekonomiczna zapoznaje z występującymi faktami i zjawiskami oraz ustala przyczyny tych zjawisk i faktów. Analiza ekonomiczna służy do oceny działalności i jej skutków. Wyniki te służą przede wszystkim do samokontroli i samooceny własnej działalności. Na pod-stawie danych analizy ekonomicznej można ustalić, czy dotychczasowa działalność przebiega zgodnie z założeniami oraz można określić i uzasadnić najkorzystniejsze kształtowanie się działalności w przyszłości.
Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa jest instrumentem zarządzania oraz systemem metod oceny. Jej priorytetowa rola i znaczenie w zarządzaniu odzwierciedla się głównie w procesach prognozowania, decydowania i kontrolowania. Pozwala ona na uczynienie misji i celu ostatecznego przedsiębiorstwa zasadniczą podstawą oceny skuteczności i racjonalności jego działania w wymiarze funkcjonalnym, dysfunkcjonalnym i niefunkcjonalnym.
Zarządzanie jest złożonym procesem o największej doniosłości dla stworzenia i zapewnienia warunków pomyślnej realizacji wielu różnorodnych celów i zadań zorientowanych wokół wypełniania misji i celów ostatecznych przedsiębiorstwa. Misja i cel ostateczny przedsiębiorstwa, w postaci maksymalizacji długo-okresowego zysku i rozwoju przedsiębiorstwa, w sposób jednoznaczny wskazują na potrzebę tworzenia wielokryterialnego i wielowymiarowego systemu ocen, zdolnego do ich promowania.
Misję i cel ostateczny przedsiębiorstwa zaliczyć można do wiodących kategorii filozofii i pragmatyki działania przedsiębiorstwa. Misja kreuje podstawy formułowania, realizacji i kontroli celu ostatecznego, który, wynikając z niej, winien nie tylko przystawać do misji, lecz przede wszystkim ją wzmacniać i rozwijać. Tego rodzaju stwierdzenie można uznać za zasadniczy paradygmat zarządzania oraz podstawę rozważań poświęconych roli i znaczeniu funkcjonalnej analizy ekonomicznej w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Analiza funkcjonalna, podobnie jak każda inny rodzaj analizy ekonomicznej, jest trudna do zdefiniowania z uwagi na jej wszechobecność we wszystkich funkcjach zarządzania oraz ze względu na liczne ważne zadania, jakie pełni w tym procesie. O funkcjonalnej analizie ekonomicznej należy mówić – podobnie jak pozostałych rodzajach analizy ekonomicznej – jako o systemie metod i jako instrumencie zarządzania, niezbędnym dla koordynacji, synchronizacji i integracji działalności rzeczowej i regulacyjnej przedsiębiorstwa. Zasadniczym celem opracowania jest wskazanie, iż funkcjonalny wymiar analizy ekonomicznej wprost wiąże się nie tylko z misją i celem ostatecznym przedsiębiorstwa, lecz także z koniecznością zapewniania trwałych warunków jego egzystencji.
Analiza od podszewki
Funkcjonalna analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa jest wyodrębniona z całokształtu analiz ekonomicznych na podstawie kryterium stosowanych metod analitycznych. Należy ją przeto rozumieć jako system metod diagnozowania i analizowania istnienia i współzależności działania określonych elementów, części, procesów i struktur ze względu głównie na jeden zasadniczy wymiar ewaluacji. Tym podstawowym wymiarem oceny jest ich wpływ na powodzenie funkcjonowania przedsiębiorstwa jako całości. Tak sformułowany zasadniczy punkt odniesienia oceny wpływu elementów, części, procesów i struktur na powodzenie działania przedsiębiorstwa jako całości nie stanowi jasno sformułowanej podstawowej hipotezy opracowania, którą jest twierdzenie o tym, że analiza funkcjonalna jest jednocześnie instrumentem zarządzania i systemem metod oceny działalności przedsiębiorstwa pretendującym do zajęcia szczególnego miejsca w systemie zarządzania nie tylko przedsiębiorstwami zarobkującymi. Przyjęcie misji i celu ostatecznego przedsiębiorstwa, w postaci maksymalizacji zysku długookresowego i rozwoju tej jednostki gospodarczej za podstawę odniesienia zasadniczych twierdzeń odnoszących się do analizy funkcjonalnej, znajduje uzasadnienie w tej koncepcji zarządzania przedsiębiorstwem zarobkującym, w której misja jest najpoważniejszym celem i zarazem kryterium oceny zasadności i racjonalności działania każdego podmiotu gospodarującego. Podejście funkcjonalne w analizie ekonomicznej wskazuje bowiem w sposób jednoznaczny, iż pewne funkcje są niezbędne w przedsiębiorstwie, gdyż bez nich przedsiębiorstwo nie przetrwa oraz pewne formy i struktury społeczne, organizacyjne i prawne są konieczne do wypełnienia tych niezbędnych funkcji.
Przedstawienie istoty, a nawet samego pojęcia, analizy funkcjonalnej wymaga wskazania, iż nie jest to łatwe i proste zadanie. Zasygnalizowana trudność i złożoność zdefiniowania pojęcia analizy funkcjonalnej wynika z samego wieloznacznego określenia terminu funkcja. Jest ona jednym z podstawowych pojęć matematyki, wyrażającym wzajemny związek lub zależność co najmniej dwóch wielkości. W architekturze i sztuce jest ona podstawą aprobaty elementów technicznych i estetycznych dzieła. W biologii funkcja jest rozumiana jako procesy życiowe lub organiczne rozważane ze względu na to, w jaki sposób przyczyniają się do podtrzymania działania organizmu. Funkcją powtarzalnych procesów fizjologicznych jest ich zgodność z potrzebami organizmu.
Misja i cel firmy
Przyjęcie do rozważań nad analizą funkcjonalną misji i celu ostatecznego przedsiębiorstwa w postaci maksymalizacji zysku długookresowego i rozwoju przedsiębiorstwa jest – jak się wydaje – uzasadnioną koncepcją i zarazem praktyką jego działania także z uwagi, iż zawiera w sobie dwie zasadnicze kategorie o charakterze krytycznym dla funkcjonowania tej jednostki gospodarczej. Sprzyja ona również pozytywnemu eksponowaniu kompleksowego i zarazem systemowego podejścia do zarządzania przedsiębiorstwem, w którym odzwierciedla się wielość funkcji realizowanych w sposób jednoczesny przez tę jednostkę na rzecz otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego. Co więcej, tworzenie i kontrolowanie relacji misja – cel ostateczny przedsiębiorstwa w sposób bezpośredni kształtuje programy, budżety, procedury realizacji strategii działań tej jednostki oraz kreuje możliwość budowania i analizy zewnętrznych i wewnętrznych relacji przedsiębiorstwa z jego otoczeniem.
Skierowanie rozważań na rolę i znaczenie analizy funkcjonalnej w kontekście relacji misja – cel ostateczny przedsiębiorstwa w sposób jednoznaczny odsłania także konieczność wielopodmiotowej, wieloaspektowej oraz zmieniającej się oceny działania tej jednostki w zależności od przyjętego kryterium. W analizie funkcjonalnej jednym z zasadniczych kryteriów oceny jest określenie bilansu funkcji danego elementu, części, procesu itp. z punktu widzenia działań przedsiębiorstwa jako całości. Jeśli te elementy, części i procesy oraz struktury działania przyczyniają się do realizacji celu przedsiębiorstwa, wówczas pełnią one użyteczną rolę i mają charakter funkcjonalny.
Wyróżnienie funkcjonalnego i tym samym dysfunkcjonalnego i niefunkcjonalnego charakteru podmiotów, przedmiotów, procesów i struktur działania przedsiębiorstwa pozwala na sporządzenie bilansu ich wkładu do realizacji celu ostatecznego tej jednostki. Tego rodzaju ujęcie nie wynika tylko z potrzeby diagnozowania roli i miejsca poszczególnych elementów w wypełnianiu celu ostatecznego i misji przedsiębiorstwa, lecz z konieczności prewencyjnych i terapeutycznych działań kadry zarządzającej, w którym to działaniu diagnostyczne opisy tworzą podstawę oceny funkcji spełnianych przez uregulowaną formalnie i nieformalnie oraz apriorycznie działalność przedsiębiorstwa. Zachodzi pytanie o to, czy w realizacji zasadniczego celu opracowania potrzebne jest zwrócenie uwagi na podejście funkcjonalne w ekonomicznej i organizacyjnej analizie decyzyjnej przedsiębiorstwa. Analiza decyzyjna jest tym rodzajem analizy, w której odsłania się paradygmat konieczności wyboru, realizacji i kontroli tych decyzji, które wynikając z prognozowania i planowania, tworzą trwałe możliwości osiągania celów funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa. Tego rodzaju stwierdzenie nie przesłania potrzeby postrzegania analizy decyzyjnej jako systemu metod oceny zorientowanych na racjonalizację działalności regulacyjnej i rzeczowej przedsiębiorstwa.
Ocena ta, stanowiąc podsystem motywacji, określa pożądane kierunki, warunki działań oraz sposoby gospodarowania zasobami zorientowane na realizację wielu różnorodnych celów i dla różnych grup interesów przedsiębiorstwa. Generalnie biorąc, wyróżnić można – ze względu na podmiotowy charakter oceny działania przedsiębiorstwa – cele trojakiego rodzaju, a mianowicie: właścicieli, zarządzających oraz pozostałych interesariuszy. Ten trójdzielny charakter oceny działania przedsiębiorstwa sformułowany jest jako wynik wyróżnienia trzech operacyjnych celów przedsiębiorstwa o różnym priorytecie w zależności od czasu, warunków i sytuacji mających miejsce w samym przedsiębiorstwie, jak i poza nim.
Interpretacja pojęcia funkcji
Wymiary interpretacyjne pojęcia funkcja odnosić się mogą także do publicznych zebrań, rodzaju specjalizacji i specyfikacji jednostki oraz aktywności przypisanej obowiązkom związanym ze statusem społecznym, z zajmowaniem stanowisk urzędowych itp.
Podkreślić należy, iż funkcje nie są jedynie udziałem osób zajmujących określone stanowiska. Dotyczą one szerokiej gamy unormowanych działań, procesów społecznych, wzorów kultury i systemów przekonań istniejących w społeczeństwie. Z tego względu te różnorodne i zapewne niepełne określenia i przekroje analityczne pojęcia funkcja pozwalają wskazać na szczególną rolę i miejsce poszczególnych elementów, części, procesów i struktur w działalności przedsiębiorstwa. Ich szczególność i tym samym ważność rozpatrywana jest z punktu widzenia pełnienia przez nie jakichś ważnych, a nawet żywotnych dla przedsiębiorstwa funkcji.
Uwagi końcowe
Funkcjonalna analiza ekonomiczna jest szczególnego rodzaju instrumentem i systemem metod oceny, która pozwala na uczynienie misji i celu ostatecznego przedsiębiorstwa zasadniczą podstawą wartościowania skuteczności i racjonalności jego działania. Działanie to przyjąć może formę funkcjonalną, dysfunkcjonalną i niefunkcjonalną. Te trzy formy działania uwidaczniają zasadniczą wagę i znaczenie relatywizmu diagnostyczno – analitycznego. Relatywizm ten pozwala wskazać na rodzaj funkcji pełnionych przez dane elementy, procesy, struktury w działalności przedsiębiorstwa. Winny zmierzać do wzrostu elastyczności przedsiębiorstwa oraz wykorzystania wyobraźni ludzkiej dla formułowania i realizacji sztuki osiągania sukcesu przez przedsiębiorstwo.
Paweł Sankowski