Osoby podlegające ubezpieczeniom wypadkowym w razie wypadku bądź choroby zawodowej mogą otrzymać świadczenia finansowane z funduszu wypadkowego, funkcjonującego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Czym jest wypadek?
Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.), uważa za wypadek nagłe zdarzenie związane z pracą, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz (czyli uszkodzenie tkanek lub narządów człowieka) albo śmierć, które nastąpiło:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- w czasie lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w momencie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między jego siedzibą a miejscem wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy.
Nowością w definicji wypadku przy pracy jest określenie, że za wspomniany wypadek uważa się jedynie zdarzenie powodujące uraz lub śmierć. Nie mogą być już uznawane za wypadek tzw. zdarzenia bezurazowe, powodujące np. tylko straty materialne.
Tak jak wypadek przy pracy traktuje się też wypadek, któremu pracownik uległ:
- w czasie podróży służbowej, chyba że spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie miało związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u danego pracodawcy organizacje związkowe.
Gdy przyczyny zewnętrzne powodują wypadek
Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenia wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, któremu uległy osoby podlegające, zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.), ubezpieczeniu wypadkowemu z innych tytułów niż stosunek pracy. Chodzi tu o zdarzenia powstałe podczas:
- uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
- wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
- pełnienia mandatu posła lub senatora, jeżeli parlamentarzysta pobiera uposażenie;
- odbywania szkolenia lub stażu przez absolwenta pobierającego stypendium na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy;
- wykonywania pracy na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych przez członków takich spółdzielni oraz inne osoby niezatrudnione na podstawie umowy o pracę i wynagradzane według zasad obowiązujących członków spółdzielni;
- pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, z wyjątkiem pracy wykonywanej poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy oraz przez uczniów szkół ponadpodstawowych i studentów niemających ukończonych 26 lat;
- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;
- wykonywania zwykłych czynności związanych z działalnością pozarolniczą, tzn. prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej, byciem twórcą lub artystą, wykonywaniem (w rozumieniu ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne -Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.) wolnego zawodu;
- zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej.
Kto ma prawo do świadczeń?
Prawa do świadczeń z funduszu wypadkowego nie mają ubezpieczeni poszkodowani w wypadkach, których jedyną przyczyną było naruszenie przez nich przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, wskutek umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa.
Świadczenia te nie przysługują również ubezpieczonym, którzy będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających, bądź substancji psychotropowych, przyczynili się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.
Nowym rozwiązaniem jest zastrzeżenie, że poszkodowani wskutek wypadku przy pracy bądź choroby zawodowej, którzy prowadzą pozarolniczą działalność, współpracują przy takiej działalności albo są duchownymi opłacającymi składki na swoje ubezpieczenie oraz członkowie ich rodzin nie mogą dostać świadczeń „wypadkowych”, jeśli w dniu wypadku lub złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej zalegają ze składkami na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 2 zł. Fundusz wypadkowy wypłaci im świadczenia, dopiero gdy spłacą całe zadłużenie.
Prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania i dodatku pielęgnacyjnego przedawnia się w takich przypadkach jednak już po upływie 6 miesięcy od dnia wypadku lub złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z uwagi na chorobę zawodową.
Podstawa prawna: (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.