Zatrudnianie pracowników z Rosji, Ukrainy i Białorusi

Stale rosnąca liczba osób wyjeżdżających z Polski za pracą i braki kadrowe, w szczególności w sektorze budowlanym, wymogła na rządzie zmiany ustawowe, ułatwiające podejmowanie pracy przez obywateli Rosji, Ukrainy i Białorusi. Od 20 lipca 2007 roku weszły w życie przepisy, pozwalające na zatrudnianie pracowników zza wschodniej granicy bez specjalnego zezwolenia. Wyłącznie na podstawie oświadczenia pracodawcy mogą pracować w każdym sektorze gospodarki przez maksymalnie 3 miesiące w ciągu danego półrocza.

Legalizacja zatrudnienia pracowników bloku wschodniego

Wykonywanie pracy przez cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę jest dopuszczalne w przypadku cudzoziemców:

• nie posiadających obywatelstwa państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub obywatelstwa państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie należącego do Unii Europejskiej lub obywatelstwa Konfederacji Szwajcarskiej, pełniących funkcję w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym lub są spółkami kapitałowymi w organizacji, jeżeli przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy i czas ich pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z pełnieniem funkcji – bez względu na liczbę osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą, w których funkcja jest pełniona – nie przekracza trzech miesięcy w ciągu kolejnych sześciu miesięcy;
• będących studentami szkół wyższych lub uczniami szkół zawodowych, skierowanymi do odbycia, w okresie nie przekraczającym sześciu miesięcy w roku kalendarzowym, praktyk zawodowych przewidzianych regulaminem studiów lub programem nauczania, zorganizowanych w ramach umowy pomiędzy zagraniczną szkołą wyższą lub zawodową a pracodawcą, zarejestrowanej w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę pracodawcy;
• będących obywatelami państw graniczących z Rzeczpospolitą Polską, wykonujących pracę w okresie nie przekraczającym trzech miesięcy w ciągu kolejnych sześciu miesięcy, jeżeli otrzymają oni oświadczenie polskiego pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę pracodawcy.

W toku postępowania w sprawie zezwolenia bierze się pod uwagę informacje:

• starosty właściwego ze względu na miejsce wykonywania pracy przez cudzoziemca na temat sytuacji na lokalnym rynku pracy oraz na temat możliwości zabezpieczenia potrzeb kadrowych pracodawcy;
• pracodawcy o:
  a) podjętych przez niego działaniach w zakresie powierzenia pracy, która jest przedmiotem wniosku, obywatelowi polskiemu lub cudzoziemcowi niepodlegającemu obowiązkowi posiadania zezwolenia lub obywatelowi państwa członkowskiego Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub obywatelowi Konfederacji Szwajcarskiej,
  b) działaniach, które miały miejsce w związku z umieszczeniem oferty w systemie informatycznym wymiany informacji o wolnych miejscach pracy Europejskich Służb Zatrudnienia.

Następnie pracodawca oświadczenie to wysyła cudzoziemcowi, a on na podstawie tego oświadczenia w polskiej placówce dyplomatycznej na terenie kraju zamieszkania otrzymuje wizę.

Jak uzyskać pozwolenie na pracę dla cudzoziemca?

Zezwolenie na pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wydaje się na pisemny wniosek pracodawcy. Zezwolenie jest wydawane na okres oznaczony przez pracodawcę i odpowiednio wojewodę datami. Aby uzyskać zezwolenie za zatrudnienie pracownika zza granicy, Pracodawca powinien w tym celu zwrócić się ze stosownym wnioskiem do wojewody ze wzglądu na miejsce siedziby pracodawcy. Pracodawca starając się o pozyskanie pracownika z zagranicy musi wykazać, że nie był w stanie znaleźć odpowiedniego kandydata na dane stanowisko wśród obywateli polskich.

Oprócz zgłoszenia wolnego etatu w PUP, pracodawca zobowiązany jest do zawieszenia w urzędzie pracy oferty pracy. Taką samą ofertę powinien zamieścić w gazecie, Internecie, a także umieścić w bazie EURES. Pracodawca, który zamierza wystąpić o zgodę na zezwolenie na pracę dla obcokrajowca nie może znajdować się w stanie upadłości lub likwidacji. Warunkiem jest także posiadanie lokalu na prowadzenie działalności gospodarczej i zatrudnianie co najmniej jednego Polaka.

Pracodawca występując do wojewody z wnioskiem o pozwolenie na zatrudnienie cudzoziemca powinien złożyć następujące dokumenty:

• wniosek o wydanie zezwolenia na pracę,
• dowód wpłaty,
• rejestr handlowy/zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej,
• dokument potwierdzający prawo do lokalu,
• zaświadczenie o nadaniu REGON,
• zaświadczenie o nadaniu numeru NIP,
• umowa spółki,
• uchwała o powołaniu do pełnienia funkcji w zarządzie osoby prawnej,
• kopia dokumentów podróży cudzoziemca,
• dokumenty potwierdzające równoważność kwalifikacji zawodowych cudzoziemca oraz poziom jego wykształcenia,
• wykaz stanu zatrudnienia,
• informacja starosty o złożonej przez pracodawcę ofercie pracy w urzędzie pracy,
• dokumenty potwierdzające podjęcie przez pracodawcę działań w zakresie powierzenia pracy, która jest przedmiotem wniosku (ogłoszenia np. w prasie, Internecie) wraz z pisemną informacją odnośnie realizacji,
• informacja pracodawcy w zakresie realizacji oferty EURES,
• zaświadczenie o niekaralności cudzoziemca w Polsce,
• zakres czynności cudzoziemca na wnioskowanym stanowisku pracy,
• upoważnienie/pełnomocnictwo do reprezentowania pracodawcy w przypadku reprezentowania przez inne osoby.

Kolejnym krokiem jest otrzymanie przez pracodawcę przyrzeczenia wydania obcokrajowcowi zezwolenia na pracę. Przyrzeczenie to otrzymuje od wojewody, który w pewnych przypadkach może odmówić, np. w sytuacji, jeśli pracodawca bez uzasadnionej przyczyny nie zatrudni bezrobotnych lub poszukujących pracy skierowanych przez urząd pracy na oferowane stanowisko. Wojewoda może również odmówić np. w sytuacji, gdy pracodawca chce zatrudnić cudzoziemca, któremu brak odpowiednich kwalifikacji, albo gdy we wniosku podane są nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje. Pracodawca nie otrzyma przyrzeczenia także, jeśli obcokrajowiec, którego chce zatrudnić został skazany w Polsce na karę pozbawienia wolności, a w przypadku wyroku w zawieszeniu – do czasu upływu okresu zawieszenia.

Gdy pracodawca otrzyma od wojewody przyrzeczenie wydania obcokrajowcowi zezwolenia na pracę przesyła je do cudzoziemca, a ten na podstawie tego przyrzeczenia stara się o dokumenty legalizujące jego pobyt w Polsce. Kiedy je otrzyma rozpoczyna się procedura związana z wydaniem mu zezwolenia na wykonywanie pracy na terenie Polski. Pracodawca składa pisemny wniosek do wojewody, a ten po uwzględnieniu sytuacji na lokalnym rynku pracy (informację na ten temat otrzymuje na podstawie opinii z urzędu pracy) wydaje decyzję. Zezwolenie zostaje wydane zazwyczaj na okres 12 miesięcy (tylko w województwie lubelskim na 24 miesiące).

Po odebraniu zezwolenia pracodawca może podpisać umowę o pracę z cudzoziemcem. Pracodawcy często popełniają błąd i nie czekając na zezwolenie, podpisują umowę na podstawie przyrzeczenia. Jest to nielegalne.

Zarówno przyrzeczenia, jak i zezwolenia na pracę są wydawane na czas określony. Wojewoda może przedłużyć ich ważność po złożeniu prze pracodawcę odpowiedniego wniosku najpóźniej 30 dni przed upływem terminu ważności zezwolenia na pracę. Należy przy tym pamiętać, że nie może się zmienić zakres czynności cudzoziemca. Musi on pracować na tym samym stanowisku, wykonywać ten sam rodzaj pracy i pełnić tę samą funkcję.

Jest jeszcze jedna rzecz, którą należy wziąć pod uwagę zatrudniając cudzoziemca, a mianowicie opłaty. Pracodawca wnosi opłatę w wysokości 50 zł, gdy chce zatrudnić cudzoziemca na okres do trzech miesięcy, 100 zł – jeśli ubiega się o zatrudnienie cudzoziemca na okres dłuższy niż trzy miesiące. Jeśli pracodawca wnioskuje o przedłużenie zezwolenia na pracę musi liczyć się z opłatą w wysokości 50 zł.

Kiedy pracownik nie otrzyma pozwolenia na pracę?

Pracodawcy powinni pamiętać, że ich działania okażą się bezskutecznie, jeżeli ograniczyły się tylko do złożenia oferty pracy w powiatowym urzędzie pracy. Decyzję o odmowie wydania zezwolenia wydaje wojewoda również w sytuacji, gdy pracodawca:

• odmówi bez uzasadnionej przyczyny zatrudnienia bezrobotnych lub poszukujących pracy skierowanych przez starostę na stanowisko proponowane cudzoziemcowi;
• wnioskuje o wydanie zezwolenia w stosunku do cudzoziemca, którego:
  a) kwalifikacje lub umiejętności nie są odpowiednie do pracy, którą cudzoziemiec ma wykonywać,
  b) kwalifikacje lub wykonywany przez niego zawód nie odpowiada zawodom lub specjalnościom, o których mowa w przepisach w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, lub
  c) proponowane wynagrodzenie będzie niższe od wynagrodzenia przysługującego polskiemu pracownikowi za wykonywanie porównywalnej pracy.

Decyzję o odmowie wydania zezwolenia wydaje wojewoda również w przypadku, kiedy pracodawca w postępowaniu o wydanie zezwolenia:

• złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje lub dołączył do niego dokumenty zawierające takie dane;
• zeznał nieprawdę lub zataił prawdę, albo w celu użycia jako autentyczny podrobił lub przerobił dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używał;
• naruszył przepisy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i naruszenie to zostało stwierdzone w wyniku przeprowadzonej kontroli, a od daty sporządzenia protokołu z kontroli nie upłynął 1 rok;
• prowadzi działalność, która nie jest odpowiednia do stanowiska lub rodzaju wykonywanej pracy zaproponowanych cudzoziemcowi.

Odmowa wydania zezwolenia występuje w przypadku pracownika, który nie uzyskał odpowiedniej wizy lub zezwolenia wymaganego w  art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Zgodnie z brzmieniem tego przepisu zezwolenie na pracę jest wymagane, jeżeli cudzoziemiec:

• wykonuje pracę w podmiocie mającym siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usługi eksportowej;
• wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany przez niego do podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 30 dni w roku w celu wykonania zadania określonego przez delegującego w innym trybie niż realizacja usługi eksportowej; przepis ten nie narusza przepisów, dotyczących trybu zatrudniania cudzoziemców przy realizacji usług eksportowych świadczonych przez pracodawców zagranicznych w Rzeczypospolitej Polskiej.

Decyzję o odmowie wydania zezwolenia wydaje się, jeżeli pracodawca:

• nie wykaże, że dochód wykazany w zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu lub poniesionej straty przez podatnika podatku dochodowego od osób prawnych za ostatni rok podatkowy jest wyższy niż 12-krotne przeciętne wynagrodzenie,
• nie zatrudnia przez okres minimum roku do dnia złożenia wniosku, na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy, minimum dwóch osób, które nie podlegają obowiązkowi posiadania zezwolenia, lub
• na dzień składania wniosku, nie wykaże środków pozwalających na spełnienie w okresie 12 miesięcy od daty zarejestrowania jest wyższy niż 12-krotne przeciętne wynagrodzenie.

Decyzję o odmowie wydania zezwolenia nie stosuje się, jeżeli pracodawca wykaże prowadzenie działań pozwalających na spełnienie w przyszłości warunków w nich określonych, w szczególności prowadzenie działalności przyczyniającej się do wzrostu inwestycji, transferu technologii, wprowadzania korzystnych innowacji lub tworzenia miejsc pracy.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 27 czerwca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu i warunków wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca (Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz. 822);
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 27 czerwca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu i warunków wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca zatrudnionego przy realizacji usługi eksportowej świadczonej przez pracodawcę zagranicznego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz. 823);
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 27 czerwca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz. 824).

Przemysław Gogojewicz