Czy sklep może wystawić fakurę z opóźnieniem?

Prowadzę małą działalność, pod którą wynajmuje powierzchnię w sklepie. Od 5 miesięcy, mimo moich ponagleń, nie otrzymałam ani jednej faktury za wynajem i nie zaplaciłam za to ani grosza. Teraz muszę rozliczyć 2004 r. i nie mogę kosztów wynajmu wciągnąć w ksiegowość, bo nie mam faktur. Czy sklep może wystawić mi z opóźnieniem faktury za 2004 r. i kazać mi je zaplacić? Jaki jest termin wystawiania faktur? Czy będę miała obowiązek je teraz zapłacic?

W aktualnym również w obecnym stanie prawnym wyroku z dnia 9 lutego 2000 r. (I SA/Wr 1885/99) NSA orzekł, że „gdy materiał dowodowy sprawy wskazuje jednoznacznie, że dana faktura wystawiona została przez usługodawcę z tytułu rzeczywiście zrealizowanych przez niego czynności, stanowiąc wezwanie do zapłaty z tytułu ich wykonania, a jej wadliwość polega jedynie na błędnym określeniu tytułu jej wystawienia przez wskazanie na niej innych czynności, aniżeli te, które były przez niego wykonywane – faktura taka mimo, że jest dotknięta wadliwością formalną, daje podstawę do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, skoro rzeczywistą podstawę jej wystawienia stanowią czynności faktycznie wykonane przez usługodawcę na rzecz usługobiorcy, (…) a nie czynności błędnie na niej określone”.

Wyrok ten potwierdza stanowisko, obowiązujące również na gruncie VI Dyrektywy, że w zakresie realizacji prawa do odliczenia podatku, dokumenty, takie jak faktura czy dokument celny, spełniają przede wszystkim rolę dowodową, w zakresie potwierdzenie faktu wykonania transakcji, w związku z którą ma nastąpić odliczenie podatku, chociaż na gruncie ustawy o VAT, faktowi otrzymania tych dokumentów przez podatnika przypisuje się również charakter zdarzenia konstytuującego nabycie prawa do odliczenia podatku.

W przepisach ustawy o VAT oraz w przepisach wykonawczych do tej ustawy nie ma żadnego unormowania, które uniemożliwiałoby odliczenie podatku z faktury wystawionej przez dostawcę (usługodawcę) po terminie 7-dniowym od dnia wydania towaru (wykonania usługi), przewidzianym dla jej wystawienia, o ile czynność którą dokumentuje ta faktura zrodziła u wystawcy obowiązek podatkowy.

Generalną zasadą przyjętą na gruncie systemu VAT (por. art. 17(1) VI Dyrektywy) jest, że prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje nabywcy (usługobiorcy) w okresie rozliczeniowym, w którym u dostawcy powstaje obowiązek rozliczenia podatku należnego z tytułu transakcji, która stanowi źródło powstania podatku naliczonego, według zasady: opodatkowanie (u dostawcy) – odliczenie (u nabywcy). Otrzymanie zatem faktury dokumentującej określoną transakcję z podatkiem naliczonym przed powstaniem obowiązku podatkowego z tytułu tej transakcji u jej wystawcy – nie pozwala na odliczenie podatku naliczonego z tejże faktury, do momentu, w którym podatek należny u wystawcy faktury stanie się wymagalny. Zasada ta przyjęta jest również na gruncie ustawy o VAT, do czego prowadzi wykładnia art. 86 ust. 10 i 12, aczkolwiek jej sformułowanie budzi zastrzeżenia co do klarowności.

Tym samym należy skonkludować, że faktura wystawiona przez dostawcę (usługodawcę) przed powstaniem obowiązku podatkowego daje nabywcy prawo do odliczenia podatku naliczonego z tej faktury, lecz dopiero z chwilą kiedy zdarzenie ją dokumentujące spowoduje zaistnienie obowiązku podatkowego u jej wystawcy (podatek u niego staje się wymagalny). W języku potocznym pojęciem „pustej” faktury przyjęto określać dokument nazwany fakturą, który wykazuje należność z podatkiem VAT za czynność faktycz nie niewykonaną (niemającą miejsca). Jest to zatem dokument, który potwierdza nieprawdę.

W ustawie o VAT, takim m.in. dokumentom poświęcono uwagę w art. 108 ust.: ustawy stanowiąc, że w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemającą osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Ma zatem dokonać zapłaty niezależnie od tego czy czynność ta spowoduje u wystawcy powstanie obowiązku podatkowego. Jeżeli jednak tego rodzaju faktura nie dokumentuje żadnej rzeczywistej transakcji, czyli czynności opodatkowanej, a tylko taka czynność może zrodzić powstanie obowiązku podatkowego (nie należy mylić z obowiązkiem zapłaty podatku z „pustej” faktury), oznacza to, że skoro obowiązek podatkowy co czynności (niewykonanej) określonej w takiej fakturze nie powstanie zgodnie z przepisami prawa – wykazany w niej podatek naliczony, nie podlega odliczeniu.

Stanowisko takie wyraził również ETS na gruncie VI Dyrektywy w sprawie C-342/87 pomiędzy Genius Holding BV a Staatssecretaris van Financien (Holandia), stwierdzając że „Zgodnie z artykułem 17(2), podatnik może korzystać z prawa odliczenia podatku VAT przewidzianego w VI Dyrektywie z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług przez innego podatnika wyłącznie w odniesieniu do podatków faktycznie należnych, tj. podatków przypadających do zapłaty z tytułu działalności podlegającej opodatkowaniu lub zapłaconych, o ile były one należne. Zasada ta nie dotyczy podatku, który na mocy artykułu 21(l)(d) Dyrektywy jest należny wyłącznie z tego względu, iż został wykazany na fakturze”.

Przemysław Gogojewicz