Fatkura VAT nie dająca prawa do odliczenia podatku naliczonego

Krytykowany brak prawa

Brak prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur potwierdzających czynności, do których zastosowanie znajdują przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego, krytykowane było już pod rządami „starej ustawy o VAT”. Podważane było i jest przede wszystkim prawne umocowanie organów podatkowych do oceny ważności czynności cywilnoprawnych. Orzecznictwo sądowe wskazywało przy tym w jakim kierunku powinna iść ocena faktycznie zaistniałych zdarzeń gospodarczych i jakie będą konsekwencje takiej oceny.

Przykładowo, w wyroku z dnia 17 czerwca 1998 r., sygn. akt III SA 66/97 Naczelny Sąd Administracyjny orzekł co następuje: „(…) Przy „prawnopodatkowej” ocenie umów cywilnoprawnych badać trzeba, czy nie stanowią one obejścia przepisów podatkowych w rozumieniu art. 58 § 1 K.c., w związku z art. 353 K.c. Z autonomiczności prawa podatkowego wobec innych gałęzi prawa, a w tym prawa cywilnego wynika, że skuteczność czynności cywilnoprawnych w prawie podatkowym uzależniona jest od tego, czy nie stanowią one działań zmierzających do uchylenia się od opodatkowania.”

Niezbyt udane działania mające na celu prawne umocowanie dla oceny ważności czynności cywilnoprawnej podjęto w ramach nowelizacji ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Z dodanych z dniem 1 stycznia 2003 r. art. 24a i 24b obecnie funkcjonuje tylko część przepisów w myśl których organy podatkowe (również organy kontroli skarbowej), dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględniają zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności, przy czym w sytuacji gdy (zdaniem kontrolujących) strony, dokonując danej czynności prawnej, ukryły inną czynność prawną, organy podatkowe i organy kontroli skarbowej wywodzą skutki podatkowe z ukrytej czynności prawnej. Jeżeli strony, dokonując określonej czynności prawnej, o której mowa powyżej, osiągnęły zamierzony rezultat gospodarczy, dla którego odpowiednia jest inna czynność prawna lub czynności prawne, skutki podatkowe wywodzi się z tej innej czynności prawnej lub czynności prawnych.