Hospicjum jak przedsiębiorstwo?

Organizacje pozarządowe, które zajmują się działalnością leczniczą, hospicyjną i paliatywną, boją się, że ustawa o działalności leczniczej zmusi je do zamykania hospicjów i innych placówek ochrony zdrowia prowadzonych na zasadzie non profit. Powód? Od 1 lipca 2012 r. staną się przedsiębiorstwami.

Ich niepokój budzi na przykład to, czy od lipca tego roku będą mogły legalnie korzystać z pracy wolontariuszy i z pieniędzy pochodzących z darowizn oraz z odpisu 1% podatku, jaki przeznaczają obywatele na wsparcie organizacji, stowarzyszeń i fundacji.

Podstawowa zasada przyjęta w ustawie o działalności leczniczej (obowiązuje od 1 lipca 2011 r., ale przewiduje roczne vacatio legis w omawianym zakresie) sprowadza się do tego, że podmioty wykonujące działalność leczniczą uzyskują status przedsiębiorcy. Art. 16. ustawy mówi wprost, że „działalność lecznicza jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej”.

Dla pożytku publicznego

W tej grupie są przedsiębiorcy działający na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe, instytuty badawcze, które prowadzą badania naukowe i rozwojowe w dziedzinie medycyny, a także fundacje, stowarzyszenia, Kościoły i związki wyznaniowe, których celem statutowym jest również wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia.

Zatem bez względu na formę prawną, w jakiej funkcjonują podmioty prowadzące działalność leczniczą, mają one podlegać wpisowi (płatnemu) do jawnego i publicznego rejestru (jeden rejestr ogólnopolski prowadzony przez 16 wojewodów).

Wpis do rejestru, oprócz oświadczenia o spełnieniu warunków wykonywania działalności leczniczej, będzie warunkował rozpoczęcie działalności. Bez wpisu nie wolno jej prowadzić.

– Jest to sprzeczne z ustawą o działalności pożytku publicznego, która działania w zakresie ochrony i promocji zdrowia zalicza do kategorii działań w obszarze pożytku publicznego – stwierdził ks. Stanisław Słowik z Caritas Diecezji Kieleckiej w wypowiedzi dla KAI. Ponadto przypomniał, że usługi opiekuńcze świadczone przez organizacje pozarządowe rzadko kiedy przynoszą zysk charakterystyczny dla działalności gospodarczej.

Zbigniew Kaczmarek, prezes Polskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej, przyznał w rozmowie z nami, że organizacje pozarządowe są mocno zaniepokojone ustawowymi rozstrzygnięciami.

Dlatego pilotowanie sprawy doprowadzenia do satysfakcjonującej je nowelizacji ustawy powierzono Forum Hospicjów Polskich (FHP).

– 20 lutego br. wysłaliśmy pismo do ministra zdrowia z konkretnymi propozycjami nowelizacji ustawy o działalności leczniczej – powiedziała Rynkowi Zdrowia Jolanta Stokłosa, prezes Forum Hospicjów Polskich.

– Zależy nam na tym, żeby organizacje pozarządowe w zakresie lecznictwa i opieki nad chorymi mogły działać na starych zasadach, to znaczy zgodnie z ustawą z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, aby mogły prowadzić działalność statutową nieodpłatnie – dodała Stokłosa.

Prezes FHP zwróciła też uwagę, że hospicja posiadające status organizacji pożytku publicznego i prowadzące dotychczas opiekę paliatywną oraz hospicyjną nie mogą prowadzić działalności gospodarczej jako działalności głównej.

Co znowelizują

Nie jest jednak pewne, która z ustaw będzie ostatecznie podlegać w tym zakresie nowelizacji – czy ta o działalności leczniczej, czy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie?

Jak przeczytać można na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, podczas ostatniego posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego (19 stycznia) omawiano m.in. kwestię nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.

Portal ngo.pl (adresowany do organizacji tzw. trzeciego sektora) twierdzi, że w posiedzeniu uczestniczyli także przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, „którzy poinformowali, że w MZ prowadzone są przygotowania do nowelizacji tej ustawy (o działalności leczniczej – dop.

red.) i jest to odpowiedni czas, aby zgłosić również zastrzeżenia ze strony organizacji pozarządowych. Rada przygotowała odpowiednią uchwałę wraz z wnioskiem o szybkie poprawienie błędów i przesłała ją do ministra zdrowia”.

Zastrzeżenia kierowane są do wielu adresatów, m.in. do zespołu do spraw opieki paliatywnej i hospicyjnej przy ministrze zdrowia.

– Uwagi organizacji pozarządowych przekazaliśmy Departamentowi Organizacji Ochrony Zdrowia MZ, który jest odpowiedzialny za ustawę o działalności leczniczej – powiedziała Rynkowi Zdrowia dr Aleksandra Ciałkowska-Rysz, konsultant krajowy w dziedzinie medycyny paliatywnej, zarazem przewodnicząca zespołu do spraw opieki paliatywnej i hospicyjnej przy ministrze zdrowia.

– Naszym zdaniem, należy przychylnie odnieść się do postulatów organizacji pozarządowych i zrozumieć ich niepokój. Nie można twierdzić, że nie będą mogły otrzymywać 1%. Organizacje pozarządowe dalej będą funkcjonować jako organizacje pożytku publicznego i dostawać 1% podatku, z których to pieniędzy mogą wspierać działalność leczniczą, z tym że prowadzoną w ramach wyodrębnionego podmiotu gospodarczego, dla którego będą organem założycielskim – wyjaśniła dr Aleksandra Ciałkowska-Rysz.

Dodała, że jej zdaniem za miesiąc lub dwa Ministerstwo Zdrowia powinno przedstawić wykładnie prawną odpowiednich przepisów ustawy o działalności leczniczej.

Darowizna – lewizna?

To prawda, że organizacje pozarządowe są wyczulone na punkcie działalności legislacyjnej i należy zrozumieć ich zaniepokojenie. Nie dość, że nie konsultowano z nimi projektu ustawy o działalności leczniczej, to mają jeszcze w pamięci zamieszanie wokół pomp insulinowych kupionych ze zbiórki pieniędzy prowadzonej przez Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy.

Ponieważ akcja charytatywna Jerzego Owsiaka jest medialna i spektakularna, reakcja resortu była szybka.

W wydanym komunikacie MZ zapewniło, że intencją ustawodawcy nie było wprowadzenie zakazu dokonywania darowizn przez Fundację WOŚP, a jedynie zakaz stosowania jakichkolwiek form zachęty, w tym darowizn, zawarty w art. 49 ust. 3 ustawy o refundacji leków, który dotyczy przedsiębiorców produkujących lub prowadzących obrót produktami refundowanymi.

Przepisy miały uszczelnić system, by uniemożliwić firmom tworzenie fundacji czy stowarzyszeń, poprzez które przekazywałyby różne korzyści.

Czy zasada użyta wobec WOŚP będzie miała zastosowanie także wobec innych podmiotów, np. fundacji czy organizacji pacjentów?

Również w tym przypadku sprawa nie doczekała się jednoznacznego wyjaśnienia.

Ministerstwo Zdrowia nie zechciało odpowiedzieć nam na prośbę o wytłumaczenie konsekwencji zastosowania ustawy o działalności leczniczej w stosunku do organizacji zajmujących się działalnością leczniczą, hospicyjną i paliatywną.

Ryszard Rotaub