Menadżer: Odpowiedzialność – Brak absolutorium

Brak absolutorium

Absolutorium jest potwierdzeniem przez spółkę prawidłowego wykonywania funkcji w organie spółki, jest instytucją dotyczącą spółki komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej.

Udzielenie komplementariuszom i członkom rady nadzorczej (spółka komandytowa oraz komandytowo-akcyjna) oraz członkom organów spółki (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjna) wymaga uchwały walnego zgromadzenia wspólników czy akcjonariuszy.

Uchwała powinna zapaść w ciągu pół roku po zakończeniu roku obrotowego, powinna dotyczyć wszystkich osób, które działały w ciągu roku w spółce w określonym charakterze (nawet przez jeden dzień). Uchwały powinny dotyczyć oddzielnie każdej osoby, chyba że wcześniej zostanie uzgodnione głosowanie blokowo na wszystkich jednocześnie.

Wspólnik czy akcjonariusz nie może ani osobiście, ani przez pełnomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium, zwolnienia z zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a spółką.

W przypadku wytoczenia powództwa przez wspólnika (akcjonariusza) – gdy spółka tego nie robi – oraz w razie upadłości spółki, osoby obowiązane do naprawienia szkody nie mogą powoływać się na uchwałę walnego zgromadzenia udzielającą im absolutorium ani na dokonane przez spółkę zrzeczenie się roszczeń o odszkodowanie.

Odmowa udzielenia absolutorium nie wymaga uzasadnienia w treści uchwały. Z całą pewnością protokoły będą zawierać wypowiedzi uzasadniające taką czy inną decyzję w sprawie absolutorium, sama uchwała jednak nie musi zawierać uzasadnienia, choć oczywiście nie ma przeszkód, aby w treści uchwały zamieścić takie uzasadnienie. Nie jest to jednak celowe, biorąc pod uwagę możliwość głosowania za odmową udzielenia absolutorium przez różne osoby z różnych powodów – osoby te mogą nie dojść do porozumienia co do powodów nieudzielenia absolutorium, będą jednak zgodne podjąć stosowną uchwałę bez wspólnego uzasadnienia.

Brak absolutorium a podstawa zatrudnienia

Brak uchwały udzielającej absolutorium nie daje menadżerowi (czy innej osobie) żadnej podstawy do żądania udzielenia absolutorium. Osoba taka pozostaje niejako w zawieszeniu. W sytuacji zaś, gdy uchwała odmówiła wyraźnie udzielenia absolutorium menadżer ma możliwość wytoczenia spółce powództwa cywilnego o ochronę naruszonych uchwałą dóbr osobistych – jeżeli wykonywał swoje obowiązki prawidłowo. Jest to stosunkowo groźna broń, bowiem w przypadku powództw o ochronę naruszonych dóbr osobistych to spółka musi wykazać, że nie naruszyła dóbr osobistych wskazanych przez menadżera, ciężar dowodu i jego koszty spoczywają zatem na spółce.

Mówi się, że sama odmowa udzielenia absolutorium nie oznacza niczego konkretnego, może być wyrazem niezadowolenia właścicieli z pracy danej osoby. Może być jednak i tak, że odmowa udzielenia absolutorium jest pierwszym działaniem zmierzającym do wystąpienia przeciwko menadżerowi na drogę sądową z pozwem o odszkodowanie.

Z całą pewnością ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej członka organów spółki w znaczącej części może zminimalizować straty, na jakie menadżer może być narażony w wyniku wystąpienia tego typu roszczeń. Firma ubezpieczeniowa wynajmie z reguły swoich ekspertów i adwokatów, którzy z reguły skutecznie chronią interesy ubezpieczonego menadżera. Co więcej, samo zagrożenie spółki procesem z ubezpieczycielem bywa wystarczającym hamulcem przed kierowaniem pod adresem menadżera roszczeń odszkodowawczych – wynik sporu z tak doświadczonym przeciwnikiem jak ubezpieczyciel jest niepewny, a spodziewane koszty po stronie spółki – wysokie, mogą przekraczać nawet ewentualne należne odszkodowanie.

Warto jednak zauważyć, że menadżerowie sprawują swoje funkcje nie tylko na podstawie powołania, ale również na podstawie umów – o pracę, zlecenia, zbycia praw autorskich. Różne umowy, zawierane w różnych okolicznościach, często w celu optymalizacji podatkowej wynagrodzeń menadżera, mogą okazać się odrębną podstawą żądania roszczeń odszkodowawczych od menadżera. Tych spraw ubezpieczenie członka zarządu już nie obejmuje, zatem spółce łatwiej jest wystąpić o odszkodowanie z tytułu zawartej umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej, niż z tytułu pełnienia funkcji w zarządzie. Z tego względu należy zalecić szczególną ostrożność przy formułowaniu zobowiązań wynikających z umowy, tak, aby w razie ewentualnego wysuwania przez spółkę ewentualnych roszczeń możliwość oparcia ich na niewykonaniu owych umów była jak najmniej prawdopodobna. Z drugiej strony menadżer może dość skutecznie dochodzić uznania wszystkich umów zawartych ze spółką za umowę o pracę, co może prowadzić do dodatkowych kosztów po stronie spółki – odpowiedzialnej za pobranie podatków i składek ZUS. Umowa o pracę zaś oznacza najmniejszą odpowiedzialność za błędy w sprawowaniu swojej funkcji.

Inna możliwość to kwitowanie przez organy nadzoru czy zgromadzenie wspólników poszczególnych etapów wykonywania funkcji zarządczych, w okresie, kiedy stosunki menadżera ze spółką układają się dobrze. W takim stanie rzeczy w razie ewentualnego sporu część spraw będzie już niejako rozliczona, a ewentualne roszczenia będą mogły zostać kierowane w odniesieniu do wąskiego (czasowo lub merytorycznie) wycinka spraw.

Brak absolutorium a zakończenie pracy

Brak absolutorium, w szczególności wyraźna odmowa jego udzielenia, sama w sobie nie stanowi żadnej podstawy do zakończenia pracy menadżera. Może zdarzyć się, że menadżer nie zostanie zwolniony z pełnionej funkcji pomimo odmowy udzielenia mu absolutorium. Może też zdarzyć się, że pomimo odmowy udzielenia absolutorium spółka ponownie wybierze menadżera czy inną osobę na kolejną kadencję w danym organie spółki.

Jeżeli jednak umowa spółki, statut czy też kontrakty menadżerskie zawierają możliwość odwołania danej osoby jedynie z ważnych powodów, to z całą pewnością odmowa udzielenia absolutorium należy do ważnych powodów umożliwiających odwołanie danej osoby ze stanowiska czy rozwiązanie kontraktu. Z tego względu w kontraktach menadżerskich warto wymieniać konkretne powody odwołania – udowodnione działanie na szkodę spółki czy naruszenie klauzuli konkurencyjnej. Tego rodzaju fakty znacznie trudniej udowodnić, szczególnie gdy menadżer nie działał na szkodę spółki, a jedynie nie sprawdził się. W razie problemów z absolutorium nie będzie mógł zostać zwolniony wbrew warunkom umowy, zatem brak absolutorium nie mający nic wspólnego z przesłankami rozwiązania kontraktu menadżerskiego zapewni albo dalsze zatrudnienie albo odszkodowanie w razie zwolnienia.

Absolutorium w fundacjach i stowarzyszeniach

Absolutorium to instytucja prawa handlowego. Bardzo często występuje również w fundacjach czy stowarzyszeniach, jednak w tego rodzaju instytucjach wywołuje jedynie skutki określone przez statut czy przez umowy zawarte przez daną jednostkę. Z reguły skutki braku absolutorium będą jednak bardzo zbliżone do tych występujących w spółkach handlowych.