Non Profit: Fundacja – Organy

Organy

To statut określa skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Statut może przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji (oraz odpowiednio sposób powoływania, obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków).

Pełną dowolność ma tu ustanawiający fundację. Bez jego decyzji w sprawie zarządu fundacja nie zostanie powołana (wpisana do rejestru) – chyba że fundator uprawni do ustanowienia statutu inną osobę fizyczną lub prawną.

Kontrola

O zgodności działania fundacji z przepisami prawa i statutem oraz z celem, w jakim fundacja została ustanowiona, orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek właściwego ministra lub starosty. Fundacja składa corocznie właściwemu ministrowi sprawozdanie ze swojej działalności

Właściwy minister lub starosta może wystąpić do sądu o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo z postanowieniami statutu fundacji lub z przepisami prawa. Organ ten może jednocześnie zwrócić się do sądu o wstrzymanie wykonania uchwały do czasu rozstrzygnięcia sprawy.

Jeżeli działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, właściwy minister lub starosta może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu albo może żądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji. Po bezskutecznym upływie tego terminu, albo w razie dalszego uporczywego działania zarządu fundacji w sposób niezgodny z prawem, statutem lub celem fundacji, właściwy minister lub starosta może wystąpić do sądu o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego. Zarządca przymusowy reprezentuje fundację w sprawach wynikających z zarządu, w tym również w postępowaniu sądowym; jest on obowiązany wykonywać czynności potrzebne do prawidłowego działania fundacji.

Sąd uchyli swe postanowienie o zawieszeniu zarządu fundacji i wyznaczeniu zarządcy przymusowego na wniosek zarządu fundacji, jeżeli z okoliczności wynika, że działania, o których mowa w ust. 1, zostaną zaniechane.

Osoby duchowne za osoby prawne

Również osoby duchowne zakładają instytucje non-profit. Bywają to stowarzyszenia, ale częściej są to jednak fundacje. Osoby te nie zawsze działają osobiście, często pomagają im osoby świeckie, np. członkowie rady parafialnej czy inne osoby zaangażowane w działalność kościelnych osób prawnych. Osoby takie, choć ich intencje z reguły są czyste, mogą jednak powodować zagrożenie prawne dla jednostki, w której działają, chociażby z chęci obniżenia kosztów funkcjonowania jednostki czy też z chęci niesienia pomocy za wszelką cenę. W takiej sytuacji osoba duchowna zarządzająca jednostką może być wystawiona na ryzyko przesłuchiwania przez świeckie organy ścigania czy też nawet na ryzyko postawienia w stan oskarżenia, nawet w tak błahych sprawach jak stosunek pracy księgowej czy innego pracownika biura. Nie wspominając przy tym o kwestiach podatkowych, czy związanych z dotacjami albo 1% PIT.

Osoby duchowne pragną mieć jednak wpływ na kierunek, w którym udaje się jednostka utożsamiana niejako z Kościołem.

W takiej sytuacji zalecić należy dwa rozwiązania (pomijając oczywistą rygorystyczną kontrolę działań fundacji):

• ześrodkowanie władzy istotnej w organie kontrolnym (np. w komisji rewizyjnej, zgromadzeniu członków stowarzyszenia, radzie fundacji), która podejmie istotne decyzje, zarządowi świeckiemu pozostawiając jedynie ścisłe wykonanie decyzji ekonomicznych – i odpowiedzialność za sprawy bieżące;
• stworzenie podwójnego organu zarządzającego, np. prezesa, który kieruje jednostką, i zarządu, który kieruje sprawami przekraczającymi zakres zwykłego zarządu.

Zawsze można przy tym upoważnić w akcie założycielskim do działania w imieniu jednostki non-profit jedynie wielu osób naraz, np. minimum trzech członków zarządu, ale pozostawiając furtkę w postaci pełnomocników (fundację reprezentuje trzech członków zarządu albo pełnomocnik fundacji). W takiej sytuacji osoby zaufane, duchowne, będą swobodnie korzystać ze środków finansowych, nie narażając fundacji na ryzyko działań bezprawnych (malwersacji) ze strony osób świeckich uczestniczących w zarządzaniu jednostką.

Należy jednak podkreślić, że wszelkie ustalenia powinny odbywać się w duchu porozumienia pomiędzy osobami świeckimi i duchownymi działającymi w jednostce, aby w razie problemów wszystko było jasne. W praktyce tego rodzaju podział władzy nie powoduje negatywnych reakcji osób świeckich działających w jednostce.