Pracownicy: Zakaz konkurencji – Bez umowy

Bez umowy

Może zdarzyć się, że nie zakład pracy nie podpisze z pracownikiem ani klauzuli o poufności, ani klauzuli o zakazie konkurencji. Czy jednak w takim wypadku pracownik może robic co chce, a pracodawca musi tolerować każde działanie pracownika? Nic bardziej mylnego. Bez zakazu konkurencji można współpracować z konkurencją (w niektórych wypadkach), ale nie można ujawniać informacji poufnych.

Zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy.

Zasady powyższe stosuje się do osób:

• trzecich, nie związanych z przedsiębiorcą,
• osób, które świadczyły pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego (np. zlecenie, dzieło, praca nakładcza, samozatrudnienie) – przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy.

Ważne jest, że zwolnienie byłych pracowników z zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie jest równoznaczne z godzeniem się przez byłego pracodawcę na ujawnienie (upowszechnienie) tych informacji przez pracowników lub na uczynienie z nich dowolnego użytku, zwłaszcza sprzecznego z interesem pracodawcy. Także po rozwiązaniu stosunku pracy czy innej umowy byli pracownicy zobowiązani są do zachowania w tajemnicy posiadanych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.

Zasady te stosuje się jedynie do tajemnic przedsiębiorców, w tym również w odniesieniu do organizacji społecznych prowadzących działalność gospodarczą.

Wykorzystywanie własnych pomysłów czy przymiotów, a także doświadczeń zawodowych lub kontaktów towarzyskich w celu pozyskania klienteli, nie przesądza samo przez się o łamaniu klauzul generalnych, których powinien przestrzegać uczciwy kupiec. Pewne wytwory pracy umysłowej pracownika mogą jednak zostać objęte poufnością i wtedy skorzystać z nich się nie da. 

Wykorzystywanie przez pracownika we własnej działalności gospodarczej informacji, co do których pracodawca nie podjął działań niezbędnych w celu zachowania ich poufności, należy traktować jako wykorzystywanie wiedzy powszechnej, co do której przedsiębiorca nie ma żadnych ustawowych uprawnień. Utajnienie informacji może nastąpić w odrębnej klauzuli poufności w stosunku do danej osoby, w ogólnym akcie ogłaszającym poufność pewnych informacji, w małych zespołach może to nastąpi nawet ustnie, jeżeli jest poparte ogólną praktyką działania (ochrony). Przepisy nie precyzują dokładnie, jakim konkretnie działaniom ochronnym muszą być poddane tajemnice przedsiębiorstwa (informacje nieujawnione), aby można było traktować je jako poufne. Mówi się jedynie, że działania te muszą być „odpowiednie”, „rozsądne w danych okolicznościach”. Ocena określonych działań jako odpowiednich, czy też rozsądnych w rozumieniu powołanych przepisów, może przedstawiać się różnie w zależności od okoliczności konkretnego przypadku. Dla przykładu warto tu przytoczyć  wyrok sądu, zgodnie z którym tajemnicą przedsiębiorstwa są nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne lub inne posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Fakt, że informacje dotyczące poszczególnych elementów urządzenia są jawne nie decyduje o odebraniu zespołowi wiadomości o produkcie przymiotu poufności. Zatem na informację poufną mogą składać się też elementy niejawne, oczywiście w szczególnych przypadkach. Może zdarzyć się tak, że dany produkt jest jawny, a metodyka jego pozyskiwania czy celowość nadania mu określonych cech- nie.

Jeżeli chodzi o wydawnictwa, poufne informacje o planach wydawniczych mogą przedstawiać samodzielną wartość handlową w relacjach z konkurencyjnymi wydawcami i z tego względu zachodzi potrzeba ochrony przed ich bezprawnym ujawnieniem i wykorzystaniem. Udzielenie ochrony poufnym informacjom o planach wydawniczych jako tajemnicy przedsiębiorstwa wydawcy nie może niweczyć kompetencji autorów do swobodnego wyboru wydawcy ich dzieł, wiążąc ich nieodwołalnie tylko z tym wydawcą, z którym prowadzili rokowania w celu zawarcia umowy wydawniczej. Z drugiej strony pracownik nie może wykorzystywać tych informacji, tego swojego doświadczenia, które jest objęte tajemnicą innego przedsiębiorstwa – chyba że zwalnia go z tego umowa.

Jeżeli chodzi zaś o urzędy, to akta spraw objęte sa tajemnicą urzędową. Mają jednak dostęp do niej strony, ponadto niektóre informacji mogą być upublicznione (np. zgodnie z Ordynacją podatkową w celu prewencji ogólnej). Przedsiębiorstwo załączające do akt sprawy materiały zawierające informacje stanowiące jego istotne tajemnice może żądać, stosownie do art. 21a ust. 1 ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, aby materiały te nie zostały udostępnione osobom trzecim, a w szczególności konkurentom.

Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.