Upadłość na warunkach międzynarodowych
Wyłącznie sąd polski może orzekać w sprawach, w których główny ośrodek działalności gospodarczej dłużnika znajduje się na terenie Polski. Jednak w wyniku rosnącej ilości przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym coraz częściej postępowania upadłościowe przeprowadzane są w oparciu o międzynarodowe przepisy.
Międzynarodowe prawo upadłościowe
Aktualnie Polskę nie łączy żadna umowa międzynarodowa, która bezpośrednio dotyczyłaby postępowania upadłościowego. Polska zawarła natomiast wiele umów międzynarodowych oraz przystąpiła do licznych konwencji wielostronnych, które dotyczą postępowania cywilnego, a w szczególności dotyczących uznania i wykonania zagranicznych orzeczeń sądowych oraz pomocy prawnej i doręczeń. Rozwiązania te jednak z uwagi na istotę postępowania upadłościowego w małym stopniu są przydatne w międzynarodowym postępowaniu upadłościowym. Faktycznie rozwiązania te będzie się stosowało jedynie pomocniczo.
W prawie Unii Europejskiej problematyka upadłości międzynarodowej, zwanej również upadłością transgraniczną, jest zasadniczo uregulowana w rozporządzeniu Rady Unii Europejskiej z dnia 29 maja 2000 r. nr 1346/2000 w sprawie postępowania upadłościowego, które weszło w życie w dniu 30 maja 2002 r. Przepisy te będą stosowane bezpośrednio do tych międzynarodowych postępowań upadłościowych, w których upadłość ogłoszono w jednym z państw Unii Europejskiej z wyjątkiem Danii.
W kwestiach nienormowanych w tym rozporządzeniu stosować się będzie prawo polskie. Oprócz rozporządzenia nr 1346/2000 w prawie europejskim problematyka międzynarodowego postępowania upadłościowego uregulowana jest jeszcze w następujących dyrektywach:
- nr 96/26/EC z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie ostateczności rozliczeń w systemach płatności oraz systemach rozliczeń papierów wartościowych;
- nr 2001 /24/EC z dnia 4 kwietnia 2001 r. o reorganizacji i upadłości instytucji kredytowych;
- nr 2001/17/EC z dnia 19 marca 2001 r. o reorganizacji i upadłości przedsiębiorstw ubezpieczeniowych.
Wszystkie te dyrektywy zostały już wdrożone w przepisach prawa upadłościowego i naprawczego . Pierwsza z wymienionych wyżej dyrektyw implementowana jest w art. 22 ust. l pkt 4, art. 51 pkt 7, art. 66, 67, 80, 135, 136 i 137. Dyrektywy nr 2001 /17/EC i 2001 /24/EC implementowane są zasadniczo w art. 451-470, 481 i 482 prawa upadłościowego i naprawczego. Dotychczas w polskim prawie upadłościowym, podobnie zresztą jak w innych systemach prawnych, w sprawach dotyczących międzynarodowego postępowania upadłościowego obowiązywała zasada terytorialności. Zasada ta polega na tym, że ogłoszenie upadłości wywiera skutki prawne tylko na terenie tego państwa, w którym upadłość tę ogłoszono. W konsekwencji ogłoszenie upadłości w innym państwie nie rodziło w Polsce żadnych skutków prawnych .Zasada ta jednak nie była konsekwentnie przestrzegana w praktyce, jednak formalnie obowiązywała.
Dlatego też Komisja Handlu Międzynarodowego przy ONZ (UNCITRAL) opracowała w 1997 r, prawo modelowe do spraw upadłości międzynarodowej, które zaleca do przyjęcia swym członkom. Prawo to opiera się na zasadzie, iż ogłoszenie upadłości w jednym państwie jest zasadniczo skuteczne w innych państwach. Ogłoszenie upadłości w innych państwach nie będzie jednak z mocy prawa wywierać skutków prawnych. Skutki te powstaną dopiero z chwilą uznania zagranicznego postępowania upadłościowego przez Sąd Polski.
Po uznaniu zagranicznego postępowania upadłościowego podmiot pełniący w zagranicznym postępowaniu upadłościowym te funkcje, które w naszym postępowaniu upadłościowym albo naprawczym pełni syndyk, nadzorca sądowy czy zarządca, a który nazwany został w prawie upadłościowym i naprawczym zarządcą zagranicznym będzie mógł na terenie Polski dokonywać czynności zgodnie ze swoim prawem upadłościowym. Przyjęte zatem w prawie upadłościowym i naprawczym rozwiązanie prawne opiera się już dziś na założeniach, że ogłoszenie upadłości w Polsce będzie również wywierało skutki za granicą.
