Koszty uzyskania przychodów a równowartość nieściągalnej wierzytelności

Co w przypadku spółki?

W przypadku spółki nieściągalność wierzytelności można udokumentować postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego. W tym celu spółka powinna wystąpić do sądu z powództwem przeciwko dłużnikowi. Warto wspomnieć, że możliwe jest również dochodzenie roszczeń przed sądem polubownym, ale warunkiem poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego jest zawarcie przez strony stosownej umowy, która powinna być podpisana przez obie strony.

Po zasądzeniu przez sąd wierzytelności spółka powinna wystąpić o egzekucję części wierzytelności (w ten sposób spółka zaoszczędzi na kosztach egzekucyjnych). Otrzymanie postanowienia o nieściągalności części wierzytelności da podstawy do uznania, że cała wierzytelność jest nieściągalną. Takie postępowanie jest zgodne ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów wyrażonym w piśmie z dnia 3 listopada 1999 r., nr PB3-2099-IP-722-314/99. Wielkość wierzytelności wynika z prawomocnego orzeczenia sądu i ksiąg podatnika. W przypadku gdy podatnik wystąpi do organu postępowania egzekucyjnego o egzekucję jedynie części ustalonej wierzytelności, postanowienie o nieściągalności tej części powoduje, że całą wierzytelność można uznać za nieściągalną. Dowodem zatem do uznania całej wierzytelności za koszty uzyskania przychodów będzie postanowienie o nieściągalności części tej wierzytelności wydane przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego.

Wymienione w art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy sposoby udokumentowania nieściągalności wierzytelności wymagają od spółki wystąpienia do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości dłużnika. Z treści pytania wiemy, że zgłoszony przez innego wierzyciela wniosek o upadłość został oddalony ze względu na brak majątku na pokrycie kosztów procesu. Należy więc zastanowić się, czy możliwe jest wykorzystanie przez spółkę postanowienia sądu wydanego na wniosek innego podatnika. Powołany wcześniej art. 16 ust. 2 pkt 2 lit. a) ustawy mówi o możliwości udokumentowania nieściągalności wierzytelności postanowieniem sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego   dłużnika   nie   wystarcza    na   zaspokojenie    kosztów   postępowania upadłościowego. Nie stawia przy tym wymogu, aby postanowienie to wydane było w związku z    wnioskiem    podatnika,    który    zamierza    uprawdopodobnić    nieściągalność    swojej wierzytelności.

Wierzytelność można uznać za nieściągalną także na podstawie protokołu sporządzonego przez podatnika. Prawdopodobnie spółka nie może skorzystać z tej możliwości, gdyż w taki sposób można dokumentować tylko wierzytelności o stosunkowo niewielkiej wartości. W takim protokole podatnik powinien wykazać, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne przewyższają wartość wierzytelności. Uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności daje możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących, naliczonych zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, póz. 694 ze zm.).