Nowe zasady ulgi w ZUS

2010-03-29 ZUS

Założenia do standardów obsługi klientów Zakładu przy rozpatrywaniu wniosków o udzielenie ulgi 
i umorzenie należności z tytułu składek

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w trosce o podnoszenie jakości obsługi klientów wprowadza od 1 kwietnia nowe zasady postępowania przy udzielaniu ulg i umorzeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Podstawowym celem wprowadzenia nowych zasad jest zapewnienie przejrzystości procedur i jednolitości postępowania, a także zapewnienie dostępu do wyczerpujących informacji na temat możliwości uzyskania pomocy w ramach prawnych uwarunkowań polskiego systemu zabezpieczenia społecznego.

Przejrzystość i jednolitość przyjętych procedur polega na określeniu identycznych terminów rozpatrywania spraw oraz jednakowego zakresu gromadzonej dokumentacji we wszystkich jednostkach Zakładu. Ponadto Zakład udostępnia klientom możliwość śledzenia postępów w załatwianiu zgłoszonej sprawy i zapewnia dostęp do wyczerpujących informacji na temat warunków udzielenia ulgi bądź umorzenia należności, co umożliwia klientowi ocenę, czy w jego indywidualnej sytuacji ma on szansę na uzyskanie pozytywnego rozstrzygnięcia.

Wszystkie informacje dotyczące udzielania ulg i umorzeń przedstawiane są m.in. na stronie internetowej www.e-inspektorat.zus.pl oraz w formie ulotek dostępnych na salach obsługi klienta w każdej terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu. Wyjaśnieniami w służą również przeszkoleni pracownicy Zakładu.

Dla osób, które ubiegają się o udzielenie odroczenia, przygotowane zostały szczegółowe informacje w zakresie zasad, warunków, praw i obowiązków wiążących się z realizacją ulgi, które udostępniane są stronie po złożeniu wniosku. Dodatkowo, do zawartej umowy o odroczeniu każdorazowo dołączana jest informacja dotycząca konkretnie udzielonej ulgi.

Korzystając z nowoczesnych rozwiązań technicznych oraz zwiększającego się dostępu społeczeństwa do Internetu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozbudowuje funkcjonalność narzędzi informatycznych udostępnianych dla klientów, m.in. Elektronicznego Urzędu Podawczego, za pośrednictwem którego będzie można złożyć wniosek o udzielenie ulgi bądź wystąpić o umorzenie zaległych składek. Ta forma kontaktu wpisuje się w założenia nowej polityki Zakładu w zakresie obsługi klienta, której najistotniejszymi elementami są: przyspieszenie załatwienia sprawy oraz minimalizowanie związanych z tym utrudnień.

Co warto wiedzieć o możliwości rozłożenia na raty należności z tytułu składek

Na czym polega rozłożenie należności na raty?

Rozłożenie należności z tytułu składek na raty polega na możliwości uregulowania tych należności w dłuższym okresie czasu, określonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bez konsekwencji przymusowego ich dochodzenia w trybie egzekucji.

Harmonogram spłaty zadłużenia, określający m.in. liczbę rat, uzależniony jest od możliwości płatniczych zobowiązanego, czyli środków, jakie może on przeznaczyć na spłatę zobowiązań w ramach udzielonej ulgi. Spłata należności z tytułu składek ma na celu umożliwienie: w przypadku osób nieprowadzących już działalności gospodarczej – zachowanie odpowiedniego poziomu egzystencji, w przypadku płatników prowadzących aktualnie działalność – dalsze funkcjonowanie na rynku, bez obaw o wystąpienie nieodwracalnych skutków prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Uwzględnienie wniosku o ulgę w formie ratalnej spłaty zadłużenia powoduje, że odsetki za zwłokę nie są naliczane począwszy od dnia następnego po dniu wpływu wniosku w tej sprawie. Natomiast od składek, które rozłożono na raty, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązany jest naliczyć – do każdej raty – opłatę prolongacyjną, w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy.

Rozłożenie spłaty zadłużenia na raty powoduje zawieszenie wcześniej wszczętych i niezakończonych postępowań egzekucyjnych, dotyczących należności objętych ulgą.

Kto może ubiegać się o ratalną spłatę należności?

O ratalną spłatę należności może ubiegać się każda osoba odpowiedzialna za zadłużenie z tytułu składek, która nie ma środków finansowych na jednorazową spłatę tego zadłużenia. Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o taką ulgę są między innymi:

• płatnicy składek oraz byli płatnicy składek ( tj. osoby, które mają zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną w przeszłości działalnością gospodarczą),
• osoby, na które – stosowną decyzją – przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (osoba trzecia i następca prawny),
• małżonkowie odpowiadający – z majątku wspólnego – za zadłużenie z tytułu składek współmałżonka.

Wniosek dłużnika o przyznanie omawianej ulgi musi być wyczerpująco umotywowany i wskazywać, że zastosowanie ulgi jest uzasadnione szczególnymi okolicznościami, z powodu których dłużnik nie jest w stanie jednorazowo uregulować należności z tytułu składek. Należy zaznaczyć, że z uwagi na publicznoprawny charakter należności rozłożenie spłaty zadłużenia na raty jest rozwiązaniem o charakterze wyjątkowym, bowiem zasadą jest terminowe opłacanie należnych składek.

Co podlega rozłożeniu na raty?

Rozłożeniu na raty podlegają składki na :

• ubezpieczenia społeczne – z wyłączeniem kwot odpowiadających wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne za zatrudnionych pracowników lub innych ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia (np. zleceniobiorców, nakładców),
• Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
• Fundusz Emerytur Pomostowych,

wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi do dnia złożenia wniosku, ewentualnie wymierzoną dodatkową opłatą oraz kosztami upomnienia.

W przypadku płatników opłacających składkę wyłącznie na własne ubezpieczenia układem ratalnym może zostać objęta pełna kwota należności z tytułu składek, w tym składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Jakie warunki muszą być spełnione?

Warunkami niezbędnymi do rozpatrzenia sprawy o udzielenie omawianej ulgi są:

• złożenie wniosku o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty wraz z dokumentacją umożliwiającą ocenę zasadności udzielenia ulgi,
• uregulowanie kwoty odpowiadającej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne za ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia, tj. np. pracownicy, zleceniobiorcy wraz z odsetkami za zwłokę – za okres mający zostać objęty ewentualną ulgą, wnioskowany przez dłużnika,

• uregulowanie kosztów egzekucyjnych w przypadku, gdy zadłużenie objęte jest egzekucją prowadzoną przez dyrektora oddziału będącego organem egzekucyjnym,
• po złożeniu wniosku o ulgę – terminowe i w pełnej wysokości opłacanie składek bieżących ( przez płatników aktualnie zobowiązanych do ich opłacania).

Wymagane dokumenty

Podstawowym dokumentem niezbędnym do rozpatrzenia sprawy jest wniosek dłużnika, w którym, oprócz szczegółowego uzasadnienia wnioskowanej ulgi, należy określić proponowany okres spłaty (liczbę rat) lub wysokość miesięcznej kwoty raty. Odpowiedni druk można otrzymać w każdej terenowej jednostce organizacyjnej ZUS lub pobrać go ze strony internetowej Zakładu: www.e-inspektorat.zus.pl. Dodatkowo na stronie internetowej zamieszczony jest wykaz dokumentów niezbędnych do rozpatrzenia wniosku.

Do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające zasadność udzielenia ulgi oraz dokumenty obrazujące kondycję finansową oraz możliwości płatnicze. Rodzaj oraz zakres dokumentacji, na podstawie której dokonywana będzie analiza możliwości płatniczych osoby ubiegającej się o udzielenie ulgi, uzależnione są od wysokości zadłużenia, zakresu wnioskowanej ulgi i okresu spłaty zadłużenia.

Dokumentami przedstawiającymi możliwości płatnicze są:

• w przypadku płatników prowadzących pełną księgowość – m.in. sprawozdania finansowe za ostatnie 3 lata obrotowe, oświadczenie o stanie majątkowym w zakresie przewidywanych środków możliwych do uzyskania w wyniku kontraktów, umów,
• w przypadku płatników prowadzących niepełną księgowość – m.in. zeznania podatkowe, wyciąg z książki przychodów i rozchodów lub ryczałt ewidencjonowany bądź karta podatkowa, oświadczenie dotyczące terminowości uiszczania opłat przez nabywców, szacunkowej wartości majątku firmowego i zobowiązań firmowych, oświadczenie o stanie majątkowym w zakresie posiadania zobowiązań względem innych wierzycieli z określeniem ich rodzaju, wysokości i terminów spłat,
• w przypadku pozostałej grupy dłużników – m.in. oświadczenie o stanie majątkowym w zakresie uzyskiwanych dochodów i ponoszonych kosztów, zeznania podatkowe, dokumenty dotyczące sytuacji rodzinnej.

Płatnicy prowadzący działalność gospodarczą zobowiązani są do wniosku dołączyć dodatkowo dokumenty wymagane przepisami z zakresu pomocy publicznej. 
W zależności od rodzaju wnioskowanej pomocy publicznej mogą to być:

• informacje dotyczące wnioskodawcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej,
• wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis otrzymane w roku, w którym płatnik ubiega się o pomoc oraz w ciągu dwóch poprzedzających ten rok lat (w przypadku pomocy de minimis w rolnictwie będą to lata obrotowe), albo oświadczenie o wielkości pomocy de minimis otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie,
• informacje o otrzymanej pomocy publicznej innej niż de minimis, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy (na formularzu określonym przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie informacji o otrzymanej pomocy publicznej oraz informacji o nieotrzymaniu pomocy, opublikowanego w Dzienniku Ustaw nr 61 z 2007 r., pod pozycją 413),
• w przypadku, gdy przeznaczeniem pomocy innej niż de minimis będzie restrukturyzacja – plan restrukturyzacyjny,
• w przypadku, gdy przeznaczeniem pomocy innej niż de minimis będzie naprawa szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi nadzwyczajnymi zdarzeniami – dokumenty umożliwiające dokonanie oceny, czy ogólna wartość pomocy nie przekroczy wartości poniesionych strat, pomniejszonych o ewentualne kwoty wypłacone z tytułu ubezpieczenia.

Jak i gdzie złożyć wniosek?

Wniosek o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty można złożyć:

• osobiście, w formie pisemnej, w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS właściwej dla siedziby lub miejsca zamieszkania dłużnika, bądź za pośrednictwem poczty,
• w formie elektronicznej, według wzoru określonego na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: www.e-inspektorat.zus.pl.  

Pomimo, iż w sprawach z zakresu udzielania ulg w spłacie należności nie mają zastosowania przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego, każdy wniosek rozpatrywany jest niezwłocznie w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia skompletowania dokumentacji niezbędnej do rozpatrzenia sprawy i nie później niż w terminie dwóch miesięcy od dnia wpływu wniosku.

Po podjęciu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji o rozłożeniu spłaty zadłużenia na raty, dłużnik informowany jest o konieczności podpisania umowy cywilnoprawnej, która określa szczegółowe warunki realizacji ulgi.

Uprawnienia dłużnika

Jeśli dłużnik nie zgadza się z decyzją podjętą przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w jego sprawie, może wystąpić z wnioskiem o ponowne jej rozpatrzenie, wskazując argumenty, które nie zostały uwzględnione przy rozpatrywaniu wniosku oraz powołać nowe okoliczności w sprawie.

W przypadku braku możliwości pozyskania środków na spłatę należności na warunkach określonych w umowie dłużnik ma prawo wystąpić z wnioskiem o zmianę warunków udzielonej ulgi. Konsekwencją takiej zmiany będzie ponowne naliczenie opłaty prolongacyjnej, natomiast wysokość odsetek pozostanie bez zmian.

W sytuacji, gdy zaistniały lub mogą zaistnieć szczególne okoliczności skutkujące rozwiązaniem zawartej umowy, istnieje możliwość złożenia wniosku o utrzymanie tej umowy w mocy. W przypadku pozytywnej decyzji Zakładu, co do utrzymania w mocy umowy, nie będą podejmowane działania zmierzające do przymusowego wyegzekwowania należności.

O czym należy pamiętać?

Złożenie wniosku o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty nie gwarantuje udzielenia ulgi i nie stanowi ustawowej przesłanki do zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

W sytuacji odmowy udzielenia ulgi dłużnik zobowiązany jest do uregulowania zadłużenia wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi do dnia zapłaty włącznie. Dodatkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo do podjęcia czynności zmierzających do ustanowienia stosownych zabezpieczeń ( hipoteka, zastaw) niezależnie od faktu wyrażenia bądź odmowy wyrażenia zgody na spłatę zadłużenia w ratach.

Niedotrzymanie przez dłużnika warunków udzielonej ulgi skutkuje natychmiastowym zerwaniem umowy o rozłożenie należności z tytułu składek na raty. Oznacza to, iż należności uprzednio objęte umową stają się natychmiast wymagalne. W takiej sytuacji następuje niezwłoczne podjęcie działań zmierzających do przymusowego ich dochodzenia w trybie egzekucji, co przyczyni się do zwiększenia zadłużenia nie tylko o należne odsetki za zwłokę, ale również o ewentualne koszty upomnienia oraz koszty egzekucji.

Co warto wiedzieć o możliwości umorzenia należności z tytułu składek

Na czym polega umorzenie należności?

Umorzenie jest wyrazem definitywnej rezygnacji z możliwości wyegzekwowania należności z tytułu nieopłaconych składek od podmiotów zobowiązanych do ich uregulowania. Należy zaznaczyć, że z uwagi na publicznoprawny charakter należności z tytułu składek umorzenie jest rozwiązaniem o charakterze wyjątkowym, bowiem terminowe opłacanie należnych składek jest obowiązkiem płatników.

Umorzenie należności z tytułu składek może nastąpić po spełnieniu przesłanek określonych w  takich  aktach prawnych, jak:

• ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
• rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne,
• ustawa z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Z uwagi na obowiązujące przepisy umorzenie może nastąpić w przypadku stwierdzenia całkowitej nieściągalności należności publicznych lub ze względu na ważny interes osoby zobowiązanej.

Stwierdzenie całkowitej nieściągalności należności publicznoprawnych

Całkowita nieściągalność należności zachodzi, gdy:

• dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku, lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,

• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w prawie upadłościowym ( art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze),
• nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku: majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.),
• nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,
• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia
  w postępowaniu egzekucyjnym,
• naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
• jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne. 

Ważny interes osoby zobowiązanej

Przez ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia składek należy rozumieć wystąpienie okoliczności, które uniemożliwiają  spłatę zadłużenia, a w szczególności:

• ubóstwo zobowiązanego, zagrażające jego dalszej egzystencji wynikające
  z niezapewnienia minimum socjalnego oraz sytuacja, gdy po uiszczeniu należności
  z tytułu składek dłużnik nie będzie dysponował środkami finansowymi pozwalającymi na zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych,
• zdarzenia losowe i klęski żywiołowe,
• choroba zobowiązanego lub członków jego najbliższej rodziny (np. małżonka, dzieci, rodziców), nad którymi zobowiązany do spłaty należności sprawuje bezpośrednią opiekę – uniemożliwiająca pozyskiwanie dochodów niezbędnych do podjęcia spłaty zadłużenia.

Rozstrzygnięcie, czy w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za umorzeniem należności jest uzależnione od udowodnienia przez zobowiązanego, że ze względu na jego sytuację materialną i rodzinną uregulowanie zaległości spowodowałoby zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny.

Co podlega umorzeniu?

Rodzaj oraz zakres należności z tytułu składek mogących podlegać umorzeniu uzależniony jest od podstawy prawnej mającej zastosowanie w danej sprawie. Generalnie umorzeniu mogą podlegać:

• za okres do 31 grudnia 1998 r.:
   – składki na ubezpieczenie społeczne,
   – składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
• za okres od 1 stycznia 1999 r.:
   – składki na ubezpieczenia społeczne – z wyłączeniem kwot finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia (np. pracowników, zleceniobiorców),
   – składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
   – składki na Fundusz Emerytur Pomostowych,

wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi do dnia złożenia wniosku, ewentualnie wymierzoną dodatkową opłatą oraz kosztami upomnienia.

W przypadku płatników opłacających składkę wyłącznie na własne ubezpieczenia umorzeniem może zostać objęta pełna kwota należności z tytułu składek, w tym składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Poniższa tabela przedstawia rodzaj należności mogących podlegać umorzeniu wraz z podstawą prawną.

Kto może ubiegać się o umorzenie należności?

O umorzenie należności może ubiegać się każda osoba odpowiedzialna za zadłużenie
z tytułu składek, która nie ma środków finansowych na jego spłatę. Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o umorzenie są między innymi:

• płatnicy składek oraz byli płatnicy składek (tj. osoby, które mają zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną w przeszłości działalnością gospodarczą),
• osoby, na które – stosowną decyzją – przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (osoba trzecia i następca prawny),
• małżonkowie odpowiadający – z majątku wspólnego – za zadłużenie z tytułu składek współmałżonka.

Źródło: ZUS