Trudna odpowiedzialność prezesów

Dla każdego uważnego obserwatora życia prawno – gospodarczego wykonywanie funkcji członka zarządu lub wspólnika spółki handlowej, oprócz kuszących symbli władzy i prestiżu, oznaczają niestety również ogromny stres związany z decyzyjnością, odpowiedzialnością za zobowiązania powstałe w wyniku prowadzonej działalności.

Różnego rodzaju formy prawne

… spółek handlowych determinują inny zakres odpowiedzialności materialnej wspólników oraz członków organów zarządzających za zobowiązania tych podmiotów.

Spółka osobowa stanowi odrębny od tworzących ją wspólników podmiot prawa cywilnego, któremu ustawa przyznaje zdolność do nabywania we własnym imieniu praw (w tym własności nieruchomości) i zaciągania zobowiązań oraz zdolność sądową i procesową. Mając jednak na uwadze, że podstawowym substratem tego rodzaju spółek są wspólnicy, ustawodawca postanowił, iż będą oni ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Inny charakter (kapitałowo – osobowy) ma spółka z ograniczona odpowiedzialnością, dlatego  jej wspólnicy za zobowiązania spółki nie odpowiadają, jednakże odpowiedzialność ta spoczywa – przy spełnieniu przesłanek ustawowych – na członkach zarządu. Jedynie w przepisach o spółce akcyjnej brak regulacji, która umożliwiałyby pociągnięcie do odpowiedzialności inny podmiot niż samą spółkę, gdy egzekucja przeciwko niej okaże się bezskuteczna.

W spółce jawnej obowiązuje zasada, że każdy wspólnik odpowiada za jej zobowiązania bez ograniczeń, całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami i spółką. Solidarność odpowiedzialności wspólników i spółki oznacza, że wierzyciel może żądać spełnienia całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub każdego z osobna – według własnego wyboru, z kolei zaspokojenie wierzyciela przez jednego z dłużników zwalnia ze spłaty zobowiązania pozostałych.

Odpowiedzialność wspólników obejmuje wszystkie zobowiązania spółki, wynikające z ustawy, wyroku sądowego, decyzji administracyjnej, jednostronnej czynności prawnej, umowy, czy bezpodstawnego wzbogacenia. Ponadto regułą jest, że osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia.

Na mocy art. 31 k.s.h. odpowiedzialności wspólników spółki jawnej (a także pozostałych spółek osobowych) ustawodawca nadał charakter subsydiarny. Oznacza to, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Subsydiarna odpowiedzialność wspólników ograniczona została jedynie do sfery egzekucji, gdyż nie stoi na przeszkodzie wytoczeniu przeciwko wspólnikowi powództwa zanim egzekucja prowadzona z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Aby wykazać, że egzekucja wobec spółki jest bezskuteczna wierzyciel nie musi wyczerpywać wszystkich dopuszczalnych sposobów egzekucji, co więcej – nie musi wszczynać własnego postępowania egzekucyjnego, wystarczy, że wykaże, iż egzekucja prowadzona przez inny podmiot okazała się bezskuteczna.

Warto przypomnieć, iż wpis spółki jawnej do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) ma obecnie charakter konstytutywny, zatem z chwilą zawarcia umowy spółki, ale przed jej zarejestrowaniem, odpowiedzialność wspólników ma charakter pierwszorzędny (jak w spółce cywilnej) osobisty i dotyczy całego majątku poszczególnych wspólników.