Zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących

Case studies

Przykład 1

Najniższa podstawa wymiaru składek za luty 2002 r. wynosiła 1228,37 zł. Działalność gospodarcza była prowadzona przez 25 dni. Została ona rozpoczęta 4 lutego 2002 r.

Sposób obliczenia, w przypadku zastosowania maszyny liczącej z ustawionymi 3 miejscami po przecinku:

1228,37 zł : 28 (liczba dni miesiąca) = 43,870 zł
43,870 zł x 25 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom) = 1096,750 zł
Po zaokrągleniu najniższa podstawa wymiaru składki za część miesiąca wynosi 1096,75 zł.

Sposób obliczenia w przypadku zastosowania maszyny liczącej z ustawionymi 6 miejscami po przecinku:

1228,37 zł : 28 (liczba dni miesiąca) = 43,870357 zł
43,870357 zł x 25 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom) = 1096,758(925) zł
Po zaokrągleniu najniższa podstawa wymiaru składki za część miesiąca wynosi 1096,76 zł.

Przedstawiona wyżej zasada zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek ma zastosowanie także w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku (art. 18 ust. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 150, poz. 1248) wprowadzono nowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, które rozpoczęły wykonywanie działalności gospodarczej po dniu wejścia w życie tej ustawy (tj. nie wcześniej niż 25 sierpnia 2005 r.). Przy czym do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą zalicza się także osoby, które po dopełnieniu obowiązku uzyskania odpowiedniego wpisu, zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej, w ramach tej działalności wykonują wolny zawód (o którym mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych) oraz osoby, które działalność gospodarczą prowadzą w ramach spółki cywilnej.

Zgodnie z powołaną ustawą, dla osób rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej po 24 sierpnia 2005 r., w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, tj. w 2005 r. 254,70 zł (30% x 849 zł), a w 2006 r. – 269,73 zł (30% x 899,10 zł). Podana zasada ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie ma jednak zastosowania do osób, które:

• już prowadzą działalność lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność,
• wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Oznacza to, że prawa do deklarowania do podstawy wymiaru składek kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia nie ma np. osoba uprzednio ubezpieczona jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, podejmująca prowadzenie działalności gospodarczej i wykonująca na rzecz osoby, z którą uprzednio współpracowała, w ramach obecnie prowadzonej działalności te same czynności, które wykonywała jako osoba współpracująca, o ile współpraca odbywała się w ramach stosunku pracy.

Ponadto należy pamiętać, że warunek nie wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy dotyczy nie tylko pierwszego dnia prowadzenia działalności ale całego 24-miesięcznego okresu. Oznacza to, że od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy (także wtedy, gdy moment ten następuje np. po upływie kilku miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności) następuje utrata prawa do ulgi.

Składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia nie opłacają również m.in. osoby, które już prowadzą (wykonują czy są wspólnikami) lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej:

• prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
• wykonywały działalność twórczą lub artystyczną,
• prowadziły działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne bądź z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• były wspólnikami jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich.

Osoby te opłacają składki od zadeklarowanej kwoty nie niższej od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Inaczej przedstawia się sytuacja osób, które rozpoczynają prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej na terenie Polski i podlegają obecnie ustawodawstwu polskiemu, a które uprzednio (w okresie po 30 kwietnia 2004r.) prowadziły taką działalność na terenie innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. W myśl bowiem art. 14d Rozporządzenia 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, osoba prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium innego państwa członkowskiego, jest traktowana tak jakby prowadziła swą działalność zawodową na terytorium tego państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo określono, zgodnie z przepisami tego Rozporządzenia, jako właściwe. Zatem prowadzenie działalności pozarolniczej na terytorium innego państwa członkowskiego UE w okresie po 30 kwietnia 2004r. nie pozbawia osoby zainteresowanej prawa do deklarowania do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia, o ile dla tej działalności, przez cały okres jej prowadzenia, polskie ustawodawstwo nie było właściwe. Działalności tej nie uznaje się bowiem za działalność prowadzoną na terenie Polski.

Należy pamiętać, że składki od kwoty nie niższej od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia opłacają osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą, także wtedy, gdy współpracują z osobą prowadzącą działalność gospodarczą opłacającą składki od kwoty nie niższej od 30% minimalnego wynagrodzenia.