BCC w sprawie unikania obowiązku wobec ZUS

Coraz więcej drobnych przedsiębiorców unika płacenia składek na ubezpieczenie społeczne w kraju poprzez zawieranie umów o zatrudnieniu za granicą, gdzie składki są niższe niż w Polsce. Zawarcie takiej umowy nie oznacza oczywiście, że te osoby rzeczywiście za granicą pracują – mieszkają i zarabiają nadal w Polsce. Według doniesień prasowych problem najczęściej dotyczy „zatrudnienia” w firmach na Litwie i w Wielkiej Brytanii.

W krajach członkowskich Unii Europejskiej obowiązuje zasada swobodnego przepływu ludzi i kapitału. Wynika ona z art. 56 ust 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) oraz z treści dyrektywy EWG 1408/71, która opisuje sytuację regulowania ubezpieczenia społecznego (gdzie?, na jakich zasadach?). Działa tu podobny mechanizm, jak w przypadku rezydencji podatkowej – można ją wybrać, w zależności od sytuacji płatnika (podatnika). Zatrudnienie w innym kraju UE i opłacanie tam ubezpieczenia emerytalno-rentowego jest z tego punktu widzenia oczywiście legalne, ale pod warunkiem, że praca rzeczywiście jest wykonywana, a nie chodzi tylko o omijanie obowiązku ubezpieczeniowego w Polsce.

Rachunki za leczenie pokrywane są przez kraj, gdzie przedsiębiorca jest ubezpieczony, a nie przez polski NFZ. Jeśli zjawisko będzie się nasilać, to dany kraj może próbować zmieniać (zaostrzać) przepisy u siebie. Może to zostać podważone przez Komisję Wspólnot Europejskich, która czuwa nad zgodnością prawa unijnego i krajowego. Problemy związane z ustawą o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, której część przepisów została zakwestionowana, są tego przykładem.

Problem jest etycznie dwuznaczny. Z jednej strony wolność jest dorobkiem dwudziestolecia polskiej demokracji i misją Unii Europejskiej, a składki emerytalne nadal uważane są za wysokie. Z drugiej, bez trwałego systemu solidaryzmu społecznego, krajowemu systemowi ubezpieczeń grozi finansowa zapaść. Należy zatem znaleźć racjonalne rozwiązanie istniejącego problemu.

BCC przedstawi tę sprawę pani minister pracy podczas planowanej w dniu 26 października konferencji poświęconej problematyce wieku emerytalnego w Polsce.

dr Wojciech Nagel
ekspert ds. ubezpieczeń społecznych
członek Monitorującego Komitetu BCC