Czy pracodawca może obarczyć odpowiedzialnością za powstałe braki?

Pracuję w sklepie monopolowym. Odeszła teraz od nas jedna z pracownic. Szef zrobił inwentaryzację i okazało się, że są braki na 1500 zł. Podzielił to więc na pozostałe cztery pracownice, Czy miał prawo odjąć tę kwotę z wynagrodzeń dla pracowników, skoro żadna z nas nie podpisywała umowy o odpowiedzialności majątkowej? Taką umowę szef sporządził dopiero teraz, ale wystawił ją z datą przyjęcia pracy. Czy mógł tak zrobić?

Pracodawca nie ma prawa żądać od pracownicy pokrycia kosztów w wyniku braków w kasie odkrytych podczas inwentaryzacji. Nie ma też prawa obciążyć kosztami wszystkie pracownice, chyba że zapis umowy o pracę stanowi inaczej. Działania podejmowane przez pracodawcę uchybiają dobremu obyczajowi wyrażonemu w kodeksie cywilnym oraz naruszają zasadę domniemania niewinności wyrażoną w kodeksie karnym. Ponadto działania takie są niezgodnie z art. 115 kodeksu pracy, zgodnie z którym pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika z tytułu naruszenia zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy (art. 101[1] § 2 kp) jest zawinione wyrządzenie pracodawcy szkody stanowiącej normalne następstwo naruszenia zakazu konkurencji (art. 114 i 115 kp). Wynika tak z wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 26 stycznia 2005 r. (II PK 191/2004). Co więcej pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody. Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

W opisywanej sprawie pracodawca bezsprzecznie naruszył prawo sporządzając teraz umowę o odpowiedzialności materialnej pracownika z datą wcześniejszą. Praktyka taka jest niedopuszczalna. Umowa taka będzie nieważna, ponieważ pracodawca nie może tworzyć przepisów naruszających ramy kodeksu pracy, a takim przekroczeniem są zapisy dotyczące odpowiedzialności materialnej pracownika niezależne od jego zakresu obowiązków.

Podstawa prawna: Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)

Przemysław Gogojewicz